به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، بخش آغازین این جلسه به ادبیات اسارت متاثر از مکتب حاج آقا ابوترابی اختصاص داشت و معصومه رامهرمزی به این نکته اشاره کرد که در خاطرات خودنوشت فرد خاطراتش را می‌نویسد و چون به چالش کشیده نمی‌شود و مشاور و راهنمایی ندارد، توصیفات خود را بیان می‌کند. حال آنکه یکی از اختلافات جدی خاطرات خودنوشت و دیگرنوشت در  مصاحبه و چالش و گفتگو اتفاق می‌افتد.

نویسنده من‌راوی شود

وی افزود: بسیاری از کسانی که با راوی مصاحبه می‌کنند آنقد می پرسند و کنکاش‌ می‌کنند که فرد خود را به لایه‌های زیرین زندگی‌اش، چرایی‌های رفتار و عملکردش می‌برد و اگر اینجا مصاحبه‌گر، محقق و نویسنده در خدمت راوی باشد مشکلی وجود ندارد اما اگر مصاحبه‌گر من راوی نشود و پیش از گفتگو پیش فرضی داشته باشد با  آسیب مواجه می شویم.

وی ادامه داد: برخی ازنویسندگان می‌دانند که چرا سراغ یک فرد می‌روند و چرا کنکاش می‌کنند و می‌خواهند به چه برسند و اینجا اصالت خاطره آسیب می‌بیند. این درحالی است که وقتی مصاحبه گر و نویسنده من‌ راوی شود و دچار داوری، قضاوت و پیش فرض نباشد به اینکه راوی در سوالات به خودشناسی مجدد برسد کمک می‌کند و ما با معناهای جدیدی مواجه می‌شویم که برای راوی است و در دنیای معاصر ما مهم است و از سویی دیگر می‌تواند کتاب‌ها را از تکرار، کلیشه، خستگی و رخوت دور کند.

معصومه رامهرمزی تاکید کرد: متاسفانه ما با خاطرات خودنوشتی روبه‌رو هستیم که در خاطرات مملو از مبالغه، غلو و خودنمایی هستند چون مجوز عامی صادر کرده‌ایم که به درستی خاطرات خودنوشت اعتماد کنیم و این در حالی است که وقتی فرد برای اعتبارسازی خود چیزی می‌نویسد باید مشاوری در کنارش باشد که مانع اشتباه او شود.

مرتضی انصاری زاده که دیگر سخنران این جلسه بود به بررسی علل ضعف ادبیات نظری در عرصه خاطرات خودنوشت و دیگرنوشت پرداخت و در ادامه به تفاوت فرآیند خلق متن در کتب خودنوشت و دیگرنوشت اشاره کرد.

شکل گیری متن برگرفته از محتویات ذهنی راوی

وی همچنین شکل گیری متن نهایی را برگرفته از محتویات ذهنی راوی دانست که با نوع تلاش در مصاحبه به شکل‌گیری خاطرات و دخل و تصرف در آنها منتهی می‌شود.

انصاری زاده اضافه کرد: اگر قرار باشد وفاداری متن نهایی به خاطرات را بسنجیم باید از شخص دارای خاطره بپرسیم که آیا کتاب مطابقت با آنچه گفته شده دارد؟

وی در ادامه به ابعادی از دخل و تصرف‌های نویسنده در فرآیند شکل‌گیری متن اشاره کرد که شامل تغییر و تلطیف ادعاهای راوی، ورود نظرات و صلاحدیدهای شخصی نویسنده، دخیل کردن گفتمان‌های فرهنگی جامعه و اهمیت بیش از حد به داشته‌های شکل گرفته بر اثر جوایز و تبلیغات بود.

مزایای متن دیگرنوشت

وی در ادامه مزایای متن دیگرنوشت را برشمرد و گفت: نگارش قوی‌تر، دوری از اطلاعات رگباری و ارائه اطلاعات حین خاطرات و تمرکز بیشتر روی سیر خطی از جمله مزیت‌های این متون هستند.

انصاری زاده در اشاره به تغییرات محتوایی نویسنده در متن دیگرنوشت مواردی چون وارد کردن اطلاعات تکمیلی به صلاحدید شخص، بالابردن حال و هوای مبارزه میان اسرا و زندانیان، تغییر و حذف اسامی عراقی‌ها بر مبنای صلاحدیدهای مذهبی، حذف و کمرنگ کردن سختی‌ها و آسان‌تر شدن تحمل دوره اسارت، کمرنگ ساختن تفاوت در نحوه عمل رزمندگان، کمرنگ ساختن تفاوت شخصیتی میان عوامل عراقی را مطرح کرد.

محتوا را اصل قرار دهیم

معصومه رامهرمزی در بخش دیگری از این جلسه اظهار کرد: ما می‌خواهیم بعد از چند دهه انتشار کتاب با موضوع جنگ، محتوا را اصل قرار دهیم و بررسی کنیم و نه ساختار خودنوشت و دیگرنوشت را چون نمونه‌هایمان زیاد شده و باید به اعتبار محتوا بررسی شواهد درون و برون متنی داشته باشیم.

وی همچنین تاکید کرد: ما برای نقد علمی و منطقی به دنبال محک هستیم و همین امر نیاز به پژوهش هدفمند و تیمی و تعریف درست از انگاره‌ها دارد.

وی روایت غیررسمی در ادبیات جنگ را ضرورت دانست و گفت: در بحث مخاطب‌پذیری ادبیات اسارت ما علاوه بر ورود طیف‌های مختلف به روایت اسارت باید به موضوعات زیادی توجه کنیم برای مثال کسانی که پیامدهای اسارت را تحمل کرده‌اند نیز باید روایتگر باشند. ما همچنین روی نامه‌های دوره جنگ و خانواده رزمنده‌ها کار نکرده‌ایم و این در حالی است که دنیایی از اطلاعات در آنها وجود دارد.

اهمیت ارزیابی سوژه‌ها

معصومه رامهرمزی گفت: باید دایره راویان و موضوعات را گسترده‌تر ببینیم تا به کلیشه نرسیم البته این جمله به معنای این نیست که  هر40 هزار نفر حاضر در جنگ می‌توانند یک کتاب داشته باشند بلکه در اینجا ارزیابی سوژه‌ها بسیار اهمیت پیدا می‌کند و همانقدر که قدرت اثرگذاری و کتاب شدن خاطرات مهم می‌شود بررسی موضوع نیز اهمیت دارد.

وی دانش، باور و اخلاق حرفه‌ای را شاخصه‌های مهم در حوزه دفاع مقدس معرفی کرد و تاکید کرد: بهتر است نویسنده هرکاری که در کتاب انجام می‌دهد را در مقدمه بیان کند. اگر کتاب شکل داستانی دارد یا از اصل ماجرا فاصله گرفته باید در عنوان یا مقدمه به آن اشاره شود.

به خواست و شعور مخاطب احترام بگذاریم

معصومه رامهرمزی اظهار کرد: ما باید به خواست و شعور مخاطب احترام بگذاریم و در هر کتاب اشاره کنیم که چقدر دخل و تصرف در اثر داشته‌ایم تا خواننده اثر بداند کجا راوی صحبت کرده و کجای متن کم یا زیاد شده است.

در پایان این جلسه محمدرضا سنگری حاضران را دعوت کرد تا مراقب خود متهم‌سازی و نفی خویش باشند. وی خط بطلان بر قبل کشیدن را یک آفت دانست و افزود: باید منصفانه نسبت به راه آمده فکر کرد.

سنگری تعیین حریم و مشخص شدن میزان روایت، میزان درستی روایت غیررسمی و اینکه چرا افراد از گفتن خیلی اتفاقات طفره می‌روند و پروا از نگفتن‌ها ناشی از چیست را نیازمند کار مطالعاتی دانست.

انتهای پیام/