سیزدهمین نشست موسیقی تعزیه، به همت خانه موسیقی حوزه هنری اصفهان و به مناسبت شهادت حضرت علی (ع) برگزار شد.
به گزارش پایگاه خبری حوزه هنری، خانه موسیقی حوزه هنری اصفهان به‌مناسبت شهادت حضرت علی (ع) با حضور مسلم نادعلیزاده (پژوهشگر تعزیه) به بررسی و اجرای مجلس تعزیه شهادت حضرت علی (ع) به‌صورت لایو پرداخت.
اجرای تعزیه شهادت حضرت علی (ع) نیز از جمله اجراهای این نشست بود که از دامغان تا مبارکه و اصفهان هر کدام بخش‌هایی از این تعزیه را اجرا کردند.
نشست سیزدهم موسیقی تعزیه -که از سلسه نشست‌های موسیقی آیینی است- به بررسی و اجرای تعزیه‌ای پرداخت که کمتر در مورد آن تحقیق و بررسی شده است. عنوان سلسله نشست‌های تعزیه‌های غریب (مجالس غریب) به مجموعه نشست‌هایی مربوط می‌شود که خانه موسیقی اصفهان از سال گذشته به واکاوی و بررسی این تعزیه‌ها پرداخته است.
در آغاز نشست، مهرشاد متین‌فر مسئول خانه موسیقی حوزه هنری اصفهان، ضمن تسلیت به‌مناسبت شهادت مولای متقیان حضرت علی (ع)، به ضرورت برپایی این نشست پرداخت و افزود: به‌دلیل بیماری استاد مهدی دریایی، سه نشست ویژه تعزیه حضرت علی (ع) که برای شب‌های قدر برنامه‌ریزی کرده بودیم را تنها در یک نشست برگزار می‌کنیم.
پس از آن متین‌فر به ضرورت تعزیه‌های غریب پرداخت و گفت: متأسفانه پژوهش و اجرای مجالس غریب در کمترین حد ممکن بوده است و به خاطر فراموشی این میراث گرانقدر، از سال گذشته با همکاری آقای حمید مؤمن‌زاده تصمیم گرفتیم به‌طور جدی به واکاوی و بررسی مجالس غریب بپردازیم. از آنجایی‌که در بسیاری از این تعزیه‌ها مفهوم اسطوره از اهمیت زیادی برخوردار است، امیدواریم به‌زودی نشست‌های پیرامون پیوند اسطوره با موسیقی و یا تعزیه برگزار کنیم.
پس از آن، مسلم نادعلیزاده پژوهشگر تعزیه و عضو هیئت علمی دانشگاه، صحبت‌های خود را آغاز کرد و در ارتباط با تعزیه‌های غریب و اینکه آیا مجلس شهادت حضرت علی (ع) هم جزء مجالس غریب محسوب می‌شود یا نه، گفت: تعزیه‌های غریب به مجالسی گفته می‌شود که کمتر شناخته و اجرا شده‌اند و شاید برای عموم مردم چندان آشنا نباشد. برای مردم ما عمدتاً تعزیه‌های مربوط به حوادث کربلا شناخته شده است (مثل تعزیه حضرت عباس (ع)، حضرت قاسم (ع)، تعزیه حضرت علی اکبر (ع) و ...) در مورد اینکه تعزیه شهادت حضرت امیرالمؤمنین (ع) جزء تعزیه‌های غریب هست یا نه، از این نظر که در بسیاری نقاط ایران اجرا می‌شده است (هر چند کم) شاید از مجالس غریب نباشد، ولی از طرفی از جهت اینکه عموم مردم با آنها آشنا نباشند، می‌توان این تعزیه‌ها را جزء مجالس غریب محسوب کرد. مجلس شهادت حضرت علی (ع) چون اختصاص به ماه مبارک رمضان و شهادت ایشان در این ایام دارد، شاید کمتر فرصت شده که تعزیه‌خوانان آن را اجرا کنند و بیشتر در سوگواره‌ها، گردهمایی‌ها و برخی مناسبت‌های خاص اجرا می‌شود.
وی در ادامه پیرامون مجالس علوی و گونه‌های مختلف آن خاطرنشان کرد: تعداد مجالسی که به حضرت علی (ع) اختصاص دارد بسیار زیاد است و شاید بتوان به حدود بیش از ۳۰ مجلس اشاره کرد که در این مجالس امیرمؤمنان، شخصیت محوری داستان را دارند. در کنار آن، مجالسی را هم داریم که ایشان یکی از شخصیت‌های آن تعزیه بوده و شخصیت محوری شمرده نمی‌شوند.
وی ادامه داد: در مورد مجالسی که حضرت علی (ع) شخصیت محوری دارند، می‌توان آن را عمدتاً به شش دسته تقسیم کرد: نخستین گروه از این مجالس عمدتاً به مجالسی مربوط می‌شود که به زندگی امیرالمؤمنین مربوط می‌شوند. مثل: تولد امیرالمؤمنین (ع)، ازدواج حضرت علی (ع) با حضرت فاطمه زهرا (س)که به نزول زهره مشهور است، دومین مجالس، مجالسی هستند که به حوادث زندگی ایشان اختصاص دارد. مثل جنگ خندق یا فتح خیبر یا مجلس غدیرخم.
نادعلیزاده افزود: سومین گروه تعزیه‌هایی هستند که وجه داستانی آن بیشتر مدنظر است و از لحاظ مستندات تاریخی چندان صحیح نیستند و بیشتر برای توصیف شجاعت، دلاوری‌ها و دیگر فضایل ایشان سروده شده‌اند. مثل فضل و فتاح.
وی خاطرنشان کرد: چهارمین دسته هم بیشتر مجالسی هستند که حالت اسطوره‌ای و ماورایی آن قوی‌تر است مثل مجلس «شست بستن دیو» یا مجلس بئر العَلَم. پنجمین گروه از این تعزیه‌ها بیشتر به ویژگی‌های اخلاقی و سیره امیرالمؤمنین اختصاص دارند. مثل مجلس مجلس جوانمرد قصاب، مجلس خاتم بخشی امیرالمؤمنین مجلس نان پختن و ....آخرین دسته مجالس هم عمدتاً توصیف‌گر شخصیت قدسی و ملکوتی امیرمؤمنان هستند. مثل مجلس حوض کوثر.
نادعلیزاده در بخش دیگری سخنان خود به مجلس شهادت حضرت علی (ع) پرداخت و از نظر قدمت، این مجلس را از قدیمی‌ترین تعزیه‌های شکل گرفته در تاریخ تعزیه در ایران دانست (که به نظر برخی محققین شاید با اواخر دوره صفوی مربوط شود) و به این مسئله اشاره کرد که این مجالس عمدتاً روزهای منتهی به شهادت حضرت را روایت می‌کنند.
سخنران نشست سیزدهم موسیقی تعزیه، سپس به منظومه‌هایی که به حضرت علی (ع) اختصاص دارد پرداخت و گفت: منظومه‌های ادبی از قبیل حمله‌نامه‌ها، علی‌نامه‌ها و برخی دیگر منظومه‌ها به‌تدریج شکل گرفتند و برخی از این منظومه‌ها وارد نقالی و پرده‌خوانی شد و سپس مجموعه همه این هنرها در کنار یکدیگر وارد تعزیه شدند.
تعزیه دامغان، عنوان بعدی بود که نادعلیزاده به یررسی و تشریح آن پرداخت. وی پیرامون تعزیه این منطقه اظهار داشت: مطابق تحقیقی که من انجام داده بودم، ما بیش از ۲۰ نوع سبک تعزیه در ایران داریم که تعزیه دامغان یکی از این سبک‌هاست. تعزیه در دامغان سابقه دیرینه‌ای داشته و از حدود ۲۵۰ سال پیش، در آن تعزیه اجرا می‌شده است. در این شهر تعزیه‌خوانان بزرگی ظهور پیدا کردند که برخی از آنها با تکیه دولت هم همکاری داشتند. تعزیه (دامغان) شهادت حضرت علی (ع) از مجالس غنی و منحصر به فردی است که در سال ۱۳۶۹ در سوگواره اصفهان بنده همراه با عموی خود غلامعلی نادعلیزاده آن را اجرا کردیم که بنا به گفته تعزیه دوستان از جمله اجراهای خوب تعزیه شهادت حضرت علی (ع) بود.
پس از سخنان مسلم نادعلیزاده، نخستین بخش تعزیه شهادت حضرت علی (ع) توسط جواد خداوندی و حمزه نادعلیزاده (به‌صورت زنده برای صفحه خانه موسیقی اصفهان)، از شهر دامغان اجرا شد.
در بخش دوم این نشست، ابتدا مسلم نادعلیزاده به ویژگی‌های اجرای دامغان پرداخت و در ادامه وی پیرامون این پرسش که چه دستگاه‌هایی در این تعزیه اجرا می‌شوند گفت: تعزیه شهادت حضرت امیرالمؤمنین (ع) معمولاً در دستگاه شور و برخی ملحقات آن (مثل ابوعطا، دشتی، افشاری) خوانده می‌شود، البته گاهی اوقات در آواز بیات اصفهان و شوشتری هم خوانده می‌شود.
اجرای تعزیه تأثیرگذار شش نفره شهادت حضرت علی (ع)، پایان بخش نشست سیزدهم موسیقی تعزیه بود که علیداد اکبری (شبیه حضرت علی (ع))، محسن اکبری (شبیه قطامه و حضرت زینب (س))، عباس اکبری (نوازندگی ترومپت) از مبارکه و محسن مؤمن‌زاده (شبیه قنبر) و حمید مؤمن‌زاده (شبیه ابن ملجم مرادی) اجراکنندگان آن بودند.
انتهای پیام/
نظر شما