به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، رضا گشتاسب نویسنده و کارگردان متولد ۱۳۶۰ اهل یاسوج است. او کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی دارد و تا به‌امروز چندین عنوان کتاب به چاپ رسانده است. افتخارات زیاد و ارزشمندی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی کسب کرده است. کسب ۱۱ مقام اول نویسندگی در جشنواره‌های مختلف ملی و بین‌المللی؛ از جمله برگزیده هفتمین دوره انتخاب «نمایشنامه سال»، برگزیده نویسندگی سی و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، برگزیده جشنواره ملی جوان ایرانی، حضور در فستیوال تئاتر روهر آلمان (۲۰۰۹) و ... بخشی از موفقیت‌های این هنرمند است. او امسال در چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، جایزه سرباز وطن را برای نگارش نمایشنامه‌های «بیجن»، «آب برای ماهی‌ها» و «چند گرگ از عروسی مادرم ماه جان» کسب کرد. دو نمایش «آب برای ماهی‌ها» و «بیجن» تولید حوزه هنری انقلاب اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد با مشارکت موسسه هنرهای نمایشی استان و نمایش «چند گرگ از عروسی مادرم ماه جان» نیز تولید حوزه هنری استان اصفهان با مشارکت حوزه هنری کهگیلویه و بویراحمد است.
به همین دلیل به بهانه دریافت مدالیوم سرباز وطن در چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با رضا گشتاسب نویسنده نمایشنامه سه اثری که در جشنواره به صورت ویژه دیده شد، به گفت‌وگو نشستیم.
* کمی درباره سه نمایشنامه‌ای که امسال به قلم شما در جشنواره تئاتر فجر حضور داشت، توضیح دهید؛ موضوع کلی آن‌ها و احیاناً نقاط اشتراکی و افتراقی که بین‌شان وجود دارد، چه بود؟
نمایشنامه‌های امسال من، به ویژه نمایشنامه «بیجن» و «چند گرگ از عروسی مادرم ماه جان» درباره وقایع و اتفاقاتی است که در استان کهگیلویه و بویراحمد می‌گذرد و نگاهی نیز به افسانه‌ها و اساطیر دارد. البته این سه نمایشنامه موضوع مشترک و شبیه به هم ندارند. اما وجه برجسته‌تر آن‌ها پرداختن به فضای بومی است.
در نمایشنامه «بیجن» و البته در سایر نمایشنامه‌های من می‌توان ردپای جنگ تحمیلی، آسیب هایی که برجا میگذارد، رشادت‌ها، ایثارگری‌ها و از خودگذشتگی‌های انسان‌ها را در آن دید. «بیجن» داستان سه رزمنده از شهرستان گچساران را روایت می‌کند. این قصه گره زده می‌شود به داستان گم شدن بیژن در شاهنامه، شباهت و قرابتی بین این شخصیت اساطیری و این رزمنده‌ها وجود دارد، به ویژه یکی از آن‌ها به اسم عطا که در نمایشنامه به‌تصویر کشیده می‌شود و یک کنار هم‌نشست بین اساطیر شاهنامه و وقایع معاصر ۸ ساله جنگ شکل می‌گیرد.
در نمایشنامه «چند گرگ از عروسی مادرم ماه جان» یک نگاه افسانه‌گونه درباره جنگ اتفاق می‌افتد. داستان بچه‌ای که از مادربزرگ خود می‌خواهد، قصه سرخی آسمان را برایش تعریف کند. مادربزرگ این سرخی را به خون برادران شهید ما تعبیر می‌کند. قصه‌ای که مادربزرگ شب برای بچه ها می‌گوید، دریچه‌هایی از تخیل و دنیای کشف نشده‌ای را برای کودک قصه ما باز می‌کند و وارد دنیایی می‌شود که شبیه به داستان‌های کودکی ما پر از دیوها و گرگ‌ها و موجودات افسانه‌ای خوب است.
در نمایشنامه «آب برای ماهی‌ها» داستان زحمات و تلاش تعدادی رزمنده را در یک موقعیت بغرنج و خطیر را روایت می‌کند. رزمندگانی که همه چیزشان را گذاشتند تا بتوانند آسایش را برای مردم فراهم کنند، از خود گذشتگی و ایثار کردند تا بتوانند حداقل‌های آرامش را برای مردم به دست بیاورند.
* درباره جایگاه تئاتر و هنر نمایش در استان کهکیلویه و بویراحمد بگویید. با توجه به اینکه ما امسال از این استان چند کار در جشنواره تئاتر فجر داشتیم؛ تا چه اندازه این هنر در این استان برای هنرمندان دغدغه و اولویت است؟
استان کهکیلویه و بویراحمد پیشینه خوبی در تئاتر دارد. از حسین پناهی، جمشید جهان‌زاده، زهرا سعیدی، ایمان افشاریان، سیداشرف طباطبایی و ... بزرگانی که سنگ‌بنای ابتدایی تئاتر را در کهگیلویه و بویراحمد گذاشتند و همواره حضور خوبی در جشنواره تئاتر داشتند. حتی هنرمندان این استان، اجراهایی را در خارج از کشور روی صحنه بردند. مانند کارهایی که سیدجواد موسوی و علی نرگس نژاد اجرا کردند.
گروه من در آلمان، شانگهای چین و چند کشور دیگر اجرا کرده است، تئاتر در استان ما به نسبت وسعت جغرافیایی که داریم همواره امر مهمی برای کنشگران تئاتر بوده است. همیشه در تمام این سال‌ها علیرغم کمبودهایی که با آن مواجه بودیم از بحث سالن‌ها گرفته تا همه مواردی که مربوط به امکانات لازم برای تولید یک اثر می‌شود، تئاتر برای هنرمندان آن- با همان تعداد کمی که هستیم- بسیار اهمیت دارد. از پشتوانه‌های مالی تا حمایت‌هایی که باید صورت بگیرد؛ تئاتر برای بچه‌های هنرهای نمایشی استان کهگیلویه و بویراحمد همواره دارای اولویت است.
در بسیاری از ادوار چندین اثر در بخش اصلی مسابقه تئاتر ایران یا بخش بین‌الملل حضور داشته اما آیا به همان میزان برای مردم خوبمان نیز جدی بوده است؟ می‌خواهم بگویم، در گذشته این مسئله خیلی جدی گرفته نمی‌شد. اجرای عمومی تئاتر رونق چندانی نداشت ولی خوشبختانه در سنوات اخیر تئاتر و اشتراک‌گذاری آن برای مخاطب جدی گرفته شده است و با رونق اجراهای عمومی در تئاتر حال نوید روزهای خوب را برای افزایش مخاطبان این هنر را به ما می‌دهد.
امیدواریم که تماشای تئاتر از اجراهای پراکنده و فصلی به یک جریان دائم تبدیل شود. چیزی که قبلاً وجود نداشته یا خیلی کمتر بوده است. اگر مردم کمتر درگیر اجراهای عمومی بودند، کم‌کاری از طرف ما بوده است. تجربه ثابت کرده که هر وقت این اتفاق بیفتد مردم از تئاتر استقبال خوبی می‌کنند.
* امسال در جشنواره تئاتر فجر بیش از ۶۰ درصد آثار برای گروه‌های استانی بودند و این یک اتفاق خیلی خوب بود که در جشنواره رخ داد؛ چه در بخش خیابانی و چه در بخش صحنه‌ای. به نظر شما حوزه هنری به عنوان سازمانی که سعی می‌کند فضای فرهنگ و هنر را ارتقا دهد، تا چه اندازه می‌تواند در افزایش سهم گروه‌های استانی در چنین جشنواره‌هایی تاثیرگذار باشد؟
درباره حوزه هنری به ویژه دفتر حوزه هنری استان کهگیلویه و بویراحمد باید بگویم، طی این سال‌های اخیر به نوعی نقطه آغازین اتفاقات خوب در تئاتر استان این نهاد فرهنگی بوده است. پیش از اینکه اصلا کاری تولید شود، به استقبال خلق نمایشنامه می‌رود و با نمایشنامه‌نویسان صحبت می‌کند. البته این اتفاق در سایر حوزه‌ها، مثل حوزه سینما نیز رخ می‌دهد. واحد نمایش حوزه هنری و مدیریت آن نگاهی جدی و حرفه‌ای به تئاتر دارد و از نقطه آغازین برای خلق نمایشنامه با نویسنده‌ها از جمله خود من صحبت کردند.
تولید کار از ابتدا برای حوزه هنری بوده است و برای آن چشم‌انداز و دورنما دارند. همواره حمایت و حرکت در مسیر تولید آثار فاخر برآمده از ادبیات کهن ملی ما اولویت بوده است و من فکر می‌کنم با این رویکرد سهم عمده و گسترده‌ای را در تولیدات سال‌های پیش رو برعهده داریم چراکه این نهاد فرهنگی مشخصاً می‌داند هدف از تولید تئاتر چیست. قرار است که چه حرفی را از طریق آن بزند و معمولاً آثار خوبی به پشتوانه آن یا تهیه‌کنندگی حوزه هنری استان کهگیلویه و بویراحمد تولید شده است.
* در پایان اگر نکته‌ای هست که از قلم افتاده، بفرمایید.
من خیلی قائل به مرزبندی و تفکیک تئاتر استانی و مرکز نیستم. خیلی خوشحال نمی‌شوم که بگویم تمام آثار امسال از استان‌ها بوده است. زمانی خوشحال می‌شوم که یک اثر در عین کیفیت بتواند زبان، نگاه و بومیت استان خود را بازنمایی کند اما از این جهت که فرض کنیم، سهمیه خاصی برای تئاتر استان‌ها اختصاص دهیم، نه. این مسئله درست نیست. تئاتر یک رقابت پایاپای و برابر است و اگر تئاتر استان‌ها بیشتر حضور داشته باشند باعث خوشحالی تمام کنشگران تئاتر کشور خواهد شد؛ امیدوارم واقعا این اتفاق رخ دهد.
گفت‌وگو از فاطمه شریفی
نظر شما