به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، در این مراسم برترین‌های پژوهش در حوزۀ «فرهنگ شهرت» در ۱۰ محور «رسانه‌های جمعی و فرهنگ شهرت»، «رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و فرهنگ شهرت»، «فرهنگ و شهرت»، «هنر و فرهنگ شهرت»، «سیاستگذاری سلبریتی‌ها و فرهنگ شهرت»، «سواد رسانه‌ای و فرهنگ شهرت»، «گروه‌های جنسیتی و نسلی و شهرت»، «مرجعیت فکری و رفتاری سلبریتی‌»، «فرهنگ هواداری» و «دین و شهرت» معرفی شده و کتاب مجموعه چکیده‌مقالات همایش رونمایی شد.

در بخش آغازین این همایش که با همکاری پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار شد، سلیمانی دبیر اجرایی این همایش به سخنرانی پرداخت و گفت: امروز مفتخریم به برگزاری اولین همایش، درحالی‌که بیش از ۶ سال از شروع کلان‌طرح مطالعات شهرت می‌گذرد و در این سال‌ها، بیش از ۲۵ جلد کتاب تألیفی و ترجمه‌ای و بیش از ۱۰ تحقیق راهبردی، کمی و کیفی به پایان رسیده و تحقیقات  جمع ما، همچنان ادامه دارد.

دبیر اجرایی همایش «فرهنگ شهرت؛ تحولات هنر، رسانه و جامعه» اظهار کرد: در ابتدا برای غنی کردن عرصه مطالعات شهرت، به ترجمه ادبیات آن همت گماشته شد و با آشنایی حوزه مطالعات ارتباطی و رسانه‌ای ایران با این حوزه، امروز، شاهد تألیفات و مصنفات و تحقیقات متعدد هستیم. به‌نحوی‌که حوزه مطالعات ارتباطی و رسانه‌ای ایران، اهمیت تحولاتی که به‌واسطه تغییر نظام ارتباطات اجتماعی و واسطه‌گری امر شهرت بر آن مترتب شد را دریافته است و کثیری از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در دانشگاه‌ها به این موضوع اختصاص یافته و بعد از تحولات چند سال اخیر در عرصه‌های عمومی، بسیاری از پژوهشکده‌ها و اندیشکده‌ها درگیر آن شده‌اند.

وی ادامه داد: هنگامی‌که بدون برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده و در قلت حمایت‌های مالی، این حوزه مطالعاتی آغاز شد، این اطمینان را داشتیم که تحولات نظام ارتباطات اجتماعی و فراگیری رسانه‌های اجتماعی، اهمیت آن را آشکارتر خواهد کرد. بنابراین مطالعات شهرت را مثابه طرحی کلان آغاز کردیم. اما اگر نبود حمایت‌های مادی و معنوی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری انقلاب اسلامی و دغدغه جمع علاقه‌مندان به این حوزه مطالعاتی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، هرگز این راه تداوم نمی‌یافت.

سلیمانی تاکید کرد: امروز فرهنگ شهرت صرفاً متوجه تحولات نظام ارتباطی و رسانه‌ای نیست، بلکه عرصه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی را درنوردیده است. اگر تاریخ تحولات ارتباطات را تاریخ تجدد بدانیم، آنگاه فرهنگ شهرت در نسبت با فناوری و در ادامه تداوم نظام سرمایه‌داری قابل‌فهم است. پیوندی وثیق بین واسطه‌گری شهرت و حیات رسانه‌های اجتماعی و به‌تبع آن در چشم‌اندازی گسترده‌تر؛ نظم جدید مبتنی بر فرهنگ و اقتصاد دیجیتال وجود دارد. بنابراین این عرصه مطالعاتی، عرصه‌ای گسترده در علوم انسانی است و در تأملات و تعاملات میان‌رشته‌ای اهمیت بسزایی دارد.

وی بیان کرد: اولین همایش ملی فرهنگ شهرت عطف به این اهمیت، آغازی بر مطالعه بومی مسئله شهرت در ایران است. باید اعتراف کنم که تعداد قابل‌توجه مقالات و علاقه‌مندان به این حوزه، این حقیر را شگفت‌زده کرده است و امید داریم که این مسیر ادامه یابد.

شاه قاسمی دبیر علمی این همایش نیز اظهار کرد: در یک دهه گذشته پرسشی که همه پژوهشگران شهرت در ایران با آن روبرو بوده‌اند این بوده که چرا باید سلبریتی‌ها را مطالعه کنیم. سلبریتی‌ها تأثیری ژرف بر افکار عمومی، رفتار مصرف‌کنندگان و حتی ادراک همگانی از اجتماع و سیاست دارند. حضور پیوسته آن‌ها در رسانه‌ها، از تلویزیون و فیلم‌ها گرفته تا پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و ایکس و تیک‌تاک، آن‌ها را به بخشی جدایی‌ناپذیر از جامعه تبدیل کرده است.

وی ادامه داد: مطالعه سلبریتی‌ها فقط به دلیل جذابیت شهرت یا ثروت آن‌ها نیست. تحلیل پدیده سلبریتی‌ها می‌تواند بینش‌های ارزشمندی درباره ارزش‌های اجتماعی، شکل‌گیری هویت، اقتصاد، سیاست و تحولات فرهنگی به ما بدهد. درک اینکه چرا سلبریتی‌ها مهم هستند، می‌تواند الگوهای بزرگ‌تر اجتماعی و رفتارهای انسانی را توضیح دهد.

دبیر علمی همایش «فرهنگ شهرت؛ تحولات هنر، رسانه و جامعه» گفت: سلبریتی‌ها اغلب به‌عنوان نمادهایی فرهنگی در نظر گرفته می‌شوند که ارزش‌ها، آرمان‌ها و تضادهای جامعه را تجسم می‌بخشند. با مطالعه آن‌ها می‌توانیم بفهمیم که جامعه در هر دوره‌ای چه چیزی را مهم می‌داند. برای نمونه، پیدایش برخی از انواع سلبریتی‌ها (مثل ورزشکاران، بازیگران، نفوذداران) نشان‌دهنده اولویت‌های جامعه است. در دوران طلایی هالیوود، ستارگان سینما به موقعیتی اسطوره‌ای ارتقا یافته بودند و نمادهایی از زیبایی، موفقیت و عشق را بازنمایی می‌کردند. به همین ترتیب، نفوذداران امروزی در شبکه‌های اجتماعی نشانگر تغییر ارزش‌های فرهنگی به سمت کارآفرینی دیجیتال، اصالت و برندسازی شخصی هستند.

صنعت سرگرمی یکی از سودآورترین بخش‌های مالی در جهان

وی افزود: افزون بر آن، سلبریتی‌ها می‌توانند آشکار کننده مسائل و تنش‌های اجتماعی باشند. با مطالعه این افراد می‌توانیم ببینیم چگونه آن‌ها بر گفتمان‌های فرهنگی و سیاسی تأثیر می‌گذارند و هم‌زمان از آن‌ها تأثیر می‌پذیرند. سلبریتی‌ها قدرت تأثیرگذاری بر رفتار عمومی را دارند و به صورت ویژه در عرصه مصرف‌گرایی موثرند. تاییدیه‌های یک چهره مشهور اغلب به طور قابل‌توجهی بر نحوه خرید مردم، رأی دادن آن‌ها یا شرکت در مسائل اجتماعی گرچه به اندازه مصرف‌گرایی آنها موثر نیست، سیاستمداران بسیاری را وا می دارد تا به آن ها به عنوان نیروهای اجتماعی مهمی نگاه کنند. این تأثیر فراتر از تبلیغات سنتی است بلکه مربوط به نحوه‌ای است که مردم زندگی خود را بر اساس زندگی افراد مشهور تنظیم می‌کنند. مد، سبک زندگی، و حتی رفتارهای بهداشتی عمومی (مانند رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در دوران کرونا) اغلب تحت تأثیر سلبریتی‌ها قرار می‌گیرد.

شاه قاسمی عنوان کرد: صنعت سرگرمی که حول فرهنگ سلبریتی‌ها می‌چرخد، یکی از سودآورترین بخش‌های مالی در جهان است. سلبریتی‌ها تنها افراد نیستند؛ آن‌ها برند هستند. از ستارگان برنامه‌های واقع‌نمای تلویزیونی که شهرت خود را به کسب‌وکارهای موفق تبدیل می‌کنند تا بازیگران و خوانندگانی که از طریق تورها، کالاها و تاییدیه‌ها ثروت‌های افسانه‌ای به دست می‌آورند، اقتصاد سلبریتی بسیار گسترده است. مطالعه نحوه استفاده سلبریتی‌ها از تأثیر خود برای کسب سود مالی می‌تواند روندهای مهمی در اقتصاد جهانی و سرمایه‌داری مصرف‌گرا را نشان دهد.

وی ادامه داد: «اقتصاد توجه» باعث ایجاد پدیده‌ای شده است که در آن افراد با بهره‌گیری از توجه عمومی، شخصیت عمومی خود را به پول، قدرت و امتیاز تبدیل می‌کنند. پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، اینستاگرام و تیک‌تاک به افراد معمولی این امکان را داده‌اند که به نفوذدارانی تبدیل شوند که محتوای خود را از طریق تبلیغات، همکاری‌ها و اسپانسرها به درآمد تبدیل می‌کنند.

انتشار ۲۴ مقاله

دبیر علمی همایش «فرهنگ شهرت؛ تحولات هنر، رسانه و جامعه» تاکید کرد: این همایش در پاسخ به نیاز به تولید دانش در این حوزه در ایران طراحی و اجرا شد. در این راستا در یک سال گذشته بیش از ۲۰۰ نویسنده به همایش چکیده فرستادند که از میان این چکیده ها ۸۹ چکیده از سوی همکاران من در کمیته علمی پذیرفته شدند. کتابچه چکیده های همایش در ده فصل با عناوین، رسانه‌های جمعی و فرهنگ شهرت، شبکه‌های اجتماعی و فرهنگ شهرت، گروه‌های نسلی و جنسیتی و فرهنگ شهرت، فرهنگ هواداری، دین و شهرت، سیاست و فرهنگ شهرت، فرهنگ شهرت و سیاستگذاری و سواد رسانه‌ای، هنر و فرهنگ شهرت، سلامت و فرهنگ شهرت، و، شهرت، فلسفه و تاریخ منتشر شده است.

وی اعلام کرد: در بخش مقالات بیش از پنجاه مقاله به دبیرخانه همایش تسلیم شد که از این میان ۲۴ مقاله برای انتشار نهایی تایید شدند. به عنوان دبیر علمی همایش از هم‌وندان کمیته علمی و اجرایی و سایر کمیته‌ها که در بیش از یک سال گذشته پیوسته مشغول کار بوده‌اند سپاسگزاری می‌کنم و امیدوارم در سال‌های آینده همایش‌های فرهنگ شهرت را با کیفیت بیشتری برگزار کنیم.

در بخش بعدی همایش «فرهنگ شهرت؛ تحولات هنر، رسانه و جامعه» سیدرضا عاملی رنانی عضو هیئت علمی گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران درباره استعمارزدایی از فرهنگ شهرت در بستر رسانه‌های اجتماعی به سخنرانی پرداخت.

 وی در این همایش گفت: شهرت یک پدیده‌ای اجتماعی است و با خلقت انسان بوجود آمده است و انسان به دلیل خودخواهی یا علاقه برای متمایز بودن دارد ، شهرت را به نوعی خلق کرده است بنابراین ما با پدیده جدیدی مواجه نیستیم اگرچه به لحاظ قلمرو تاثیرگذاری شهرت در نوع جدید بعد فراگیرتر و جهانی دارد.

فراگیری ارتباطات

عضو هیئت علمی گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران بیان کرد: شهرت در دوره سنت  از خصیصه «شدن» برخوردار است و در دوره مدرن و صنعت ارتباطات شهرت وارد یک سناریوی صنعتی و ساختگی می‌شود ولی در دوره سنت افراد به تدریج شهرت پیدا می‌کردند و در قلمرو سیاست‌مرداران، اندیشمندان و دانشمندان وارد می‌شدند. در دوره ظهور تجدد که به نظرم وقتی از شهرت و چهره‌ها و سلبریتی‌ها صحبت می‌کنیم نباید آن را فقط در دوره قلمرو فضای مجازی یافت چراکه کمی ریشه‌دارتر است و در فرهنگ و سینما و تلویزیون و ادبیات مدرن ریشه دارد.

وی ادامه داد: در دوره ظهور صنعت همزمان ارتباطات به لحظه شدن تعامل با دیگری ما صحنه دیگری از شهرت را تجربه کردیم به طوریکه چهره‌ها متعلق به چهره‌های سرزمین یک ملت نیست بله به دیگر کشورها رسوخ می‌کنند و از سرزمینی به سرزمین‌های دیگر وارد می‌شوند.

وی با اشاره به تراکم بزرگی که در سطح جهانی شکل گرفته اظهار کرد: نزدیک به ۵ و نیم میلیارد کاربر اینترنت داریم که ۹۵ درصد آن در رسانه‌های اجتماعی هستند و زمان متوسطی را که در محیط مجازی صرف می‌کنند چیزی حدود ۶ و نیم ساعت در روز است که در ایران این میزان متوسط بالاتر از متوسط جهانی است. این تراکم ارتباطی معماری‌اش خوشه‌ای است و تراکنش بالایی را بوجود می‌آورد و از ۵ و نیم میلیارد کاربر روزانه ۱۰۰ میلیارد ایمیل ارسال می‌شود که این امر هنگامه‌ای از ارتباطات در این فضا را نشان می‌دهد که اتفاقا همه این ارتباطات کیفی و عمیق نیست. اگر دریافت رسانه‌های اجتماعی را هم در نظر بگیریم قلمرو دریافت‌ها بسیار گسترده است. در این محیط پرتراکم چهره‌ها و نفوذگرها و ستاره‌ها ظرفیت بالایی  از ارتباطات را پیدا کرده‌اند.

وی در ادامه به قدرت کسب و کار رسانه‌های اجتماعی چون یوتیوب، اینستاگرام، آپارات، ایتا  اشاره کرد و افزود: صنعت ارتباطات فضایی را فراهم کرده که ما بتوانیم ارتباط با دیگران داشته باشیم و این شامل دریافت و ارسال است که ترکیب جدیدی در این امر بوجود می‌آید بنابراین ما در فضای ارتباطی گسترده قرار داریم که شهرت بازتولید شده است.

ویژگی‌های شهرت‌گرایی

عاملی رنانی تاکید کرد: شهرت صنعتی جدید یعنی پدیده دیجیتال که پارامترها در خلق ارزش‌های این محیط اثرگذار هستند. پارامترها تکثر و تنوع در رنگ، صدا و...  ایجاد می‌کند و این فضا بروز و بازنمایی جدیدی برای چهره‌ها استفاده کرده لذا اولین خصیصه شهرت‌گرایی این است که در ظرفی که امکان تغییر آن کم است.

وی دومین خصیصه شهرت جدید را تکثر در بروز دانست که این امر طرفداران را گیج می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران، ایجاد قدرت انحصار ذهن و تولید نگاه و کنش انگاره‌ای را دیگر خصیصه فرهنگ شهرت جدید دانست و افزود: ذهن انگارهای که همان شهرت‌گرایی بر بستر ارتباطات لحظه‌ای است. همچنین شهرت با نفوذ و آزار گره خورده و افراد سرخوردگی اجتماعی زیادی پیدا می‌کنند که خشونتی زیبا مصرف می‌شود ولی آشفتگی ایجاد می‌کند و به همین دلیل هم تنهایی در سطح جهانی به مسئله مهمی تبدیل شده است.

راهکارها

وی در ارائه راهکار برای رهایی از استعمار در فرهنگ شهرت به این نکته اشاره کرد که دانش اجتماعی در ایران نیاز به تقویت است تا به سلامت اجتماعی در پرتو دانش اجتماعی کمک کند.

عاملی رنانی تاکید کرد: همچنین لازم است رمزگشایی و برملاسازی نقشه عصبی اثرگذاری بر کاربران در مجذوبیت ستاره‌های فضای مجازی، تقویت روحیه سلحشوری در فضای زندگی امروزی ضرورت دارد و باید الگوها و ستاره‌های متعالی در زندگی تقویت شود.

در بخش بعدی آیین اختتامیه این همایش کلیپی از آرتور آسا برگر استاد ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه ایلتی سانفرانسیسکو پخش شد. در این کلیپ آسابرگر درباره اهمیت شهرت و ویژگیهای آن توضیحاتی ارائه کرد. در  ادامه کلیپی از کتابهای چاپ شده از سوی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی به نمایش گذاشته شد.

معرفی برگزیدگان

همچنین پس از رونمایی از کتاب چکیده مقالات اولین همایش فرهنگ شهرت برگزیدگان این رویداد بدین شرح معرفی شدند:

علی طالقانی و داود طالقانی برای مقاله «شهرت زنانه در آثار موسیقی خوانندگان رپ فارسی»

سیدمحمدرضا دادگستر برای مقاله «تنظیم گری تبلیغات سلبریتی‌ها در کشورهای درحال توسعه»

حسام‌الدین قاسمی و معصومه شمس برای مقاله «درآمدی بر وضعیت کاسپلی در ایران»  

سارا رحمانی برای مقاله «بازتاب فرهنگ شهرت در بازار نشر کتاب»

حامد طاهری کیا برای مقاله «هموندی میل؛ یک کاوش پساکیفی از حضور اینفلوئنسرهای ایرانی در فضای اینستاگرام»

شهرت برای سلبریتی‌ها

در بخش پایانی، فیلمی از سخنان ابراهیم فیاض پژوهشگر ایرانی در حوزه جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی و استاد گروه مردم‌شناسی دانشگاه تهران که به دلیل کسالت نتوانسته بود در این همایش حضور یابد پخش شد. وی در سخنانش به شهرت در میان سلبریتی اشاره کرد ضدفضیلت، ضد رشد و ضد تفکر شده پرداخت.