به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، دکتر سیاوش صابری کاخکی عضو پیوسته و رییس کمیته معماری بومی ایکوموس ایران در این نشست به موقعیت جغرافیایی ایران و وجود اقلیم‌ها، زبان‌ها و ویژگی‌های متنوع و متفاوت بومی و منطقه‌ای این سرزمین اشاره کرد و گفت: ما به لحاظ علمی در بخشی از مرکز زمین واقع شده‌ایم که در فاصله اندک، تنوع اقلیمی زیادی دارد یعنی اختلاف ارتفاع به صورت ناگهانی در یک منطقه زیاد می‌شود و همین امر اختلاف دما را بوجود آورده و شرایط جوی چون بارش و سیلاب را ایجاد می‌کند. برای زیستن در چنین مکانی که در ناحیه پرگسلی از کره زمین واقع شده، با ویژگی خاصی مواجه هستیم، ضمن اینکه برخی شهرها در سطح صاف یا شیب‌دار شکل گرفته‌اند و خانه‌ها در مناطق مختلف مصالح متفاوتی دارند.

استفاده از ویژگی‌های اقلیمی

وی بزرگترین عنصر تشکیل دهنده تمدن را آب معرفی کرد و یادآور شد که نوع معماری بومی با توجه به نحوه دسترسی به منابع آب متفاوت بوده است. صابری در ادامه شهرهای شرق و جنوب شرقی ایران (سیستان و خراسان جنوبی و رضوی) را مثال زد که وزش باد زیادی دارند و بومیان این مناطق آموخته‌اند که از این عنصر چطور برای ایجاد آسایش استفاده کنند.

وی معماری بومی را نوعی از معماری معرفی کرد که توسط مردم طی هزاران سال پیش برده شده است.

رییس کمیته معماری بومی ایکوموس ایران همچنین بیان کرد: ما در مکانی زیست می‌کنیم که دارای ویژگی‌های خاصی است بنابراین مردمان این سرزمین ناچار بودند که از محدودیت‌ها و امکانات این منطقه استفاده کنند و این امر در هنر، زبان، آشپزی، غذا، قصه و روایت و هر آنچه که تحت عنوان میراث ناملموس و ملموس می‌شناسیم تاثیر داشته است.

معماری بومی امری معقول و به شدت اقتصادی

صابری در بخش دیگر از این نشست معماری بومی را امری معقول و به شدت اقتصادی دانست و افزود: روشن است وقتی مردم می‌خواهند برای خود هزینه کنند به اقتصاد آن هم توجه می‌کنند بنابراین تجمل‌گرایی نخواهند داشت بنابراین از بیرون یک خانه معماری‌ها بسیار شبیه و نزدیک به هم هستند و اگر وارد آن شوید می‌بینید که اندرونی و فضای خصوصی متفاوتی دارند. بنابراین با نگاه به بیرون خانه‌ها آدمها به هم حس نزدیکتری دارند و به معماری هم حسرت نمی‌خورند. در چنین فضاهایی متریال ساخت خانه‌ها از مصالحی است که همیشه در دسترس بومیان است و بر همین اساس هم این انتخاب با خرد و آگاهی آنها ارتباط دارد.

وی در خصوص ویژگی مصالح معماری بومی تشریح کرد: مواد و مصالح بومی کمترین آسیب را به محیط زیست می‌زند، با وقوع سیل یا زلزله هیچ آلودگی بوجود نمی‌آورد بلکه به طبیعت وصل می‌شود، تامین و نگهداری ساده‌ای دارند. تعمیر نگهداری ساده و ارزانی دارند و عموما توسط افراد و ساکنان خانه با حداقل دانش قابل انجام است.در این نوع معماری تلاش می‌شود که از مزایای مکان نهایت استفاده شود و نهایت تعامل با مشکلات شکل گیرد.

 رییس کمیته معماری بومی ایکوموس ایران همچنین به دانش بومی افراد در مناطق مختلف اشاره کرد و با بیان اینکه در معماری بومی عناصر و واحدهای معماری با محیط مرتبط هستند اظهار کرد: ما در سرزمین خشک زندگی می‌کنیم بنابراین منابع آب ما زیاد نیست و باید از آن مراقبت کنیم. ضمن اینکه مفهوم آب و بارش باران از نظر ما، رحمت الهی است. بر همین اساس هرجا منبع آب وجود دارد اگر به دقت مسیر حرکت آب و فضای مناسب کشاورزی را در نظر نگیریم در فضایی که برای سکونت ساخته می‌شود، اشتباه کرده‌ایم. منابع آب ما همیشه دارای حریم بوده است و حتی در جنوب ایران و حدفاصل لارستان تا بندرعباس سامانه جمع‌آوری منابع و باران داریم که با شناسایی شیب زمین محل برکه در فضای قابل جمع‌آوری آب ساخته می‌شده است.

معماری بومی آزاردهنده نیست

وی عنوان کرد: معماری بومی از نظر زندگی آزاردهنده نیست و نهایت آرامش را به بیننده القاء می‌کند. معماری بومی رنگ ناهنجار در پوسته و نماها ندارد و به مسائل سازه‌ای و ساختار هم توجه دارد.

رییس کمیته معماری بومی ایکوموس ایران ادامه داد: معماری بومی به حیوانات هم توجه دارد و از آنها مراقبت می‌کند و رابطه ساکنان با حیواناتی که در محیط زندگی می‌کنند بسیار مهم است. در این معماری افراد حتی از فضله پرندگان برای کشاورزی بهره می‌گیرند.

وی تاکید کرد: شرط مطالعه درباره معماری بومی، وجود موضوع است و شرط وجود داشتن موضوع نگهداری معماری است تا بر اساس آن شرایط موضوعی فراهم شود. نابودکردن معماری بومی امکان مطالعه، آگاهی و فهم و تسلط را از ما می‌گیرد.

صابری کسب اطلاعات از معماری بومی را در گرو ورود نهادهای آموزشی، پژوهشی و دانشگاهی دانست و یادآور شد: تولید و فراهم شدن علم کاربردی برای دستگاه‌های اجرایی باید توسط نهادها انجام شود.

شناخت بوم موکول به تولید دانش

سخنران چهل‌ودومین نشست «مسأله شهر» گفت: شناخت بوم در شهرسازی موکول به تولید دانش است و تولید دانش به فهم و مطالعه ارتباط دارد و این کار هم در این سرزمین با ویژگی‌ها و اقلیم‌هایی که دارد، سختی است.

وی تشکیل شبکه عظیم از کسانی که در مکان‌های مختلف زندگی می‌کنند و علاقه‌مند به شناسایی معماری بومی این سرزمین هستند را برای مکتوب شدن معماری بومی و تبدیل آن به دانش امری ضروری دانست.

صابری در ادامه با اشاره به آسیب‌های ناشی از ورود افراد شهرنشین‌ به روستاها و ایجاد تغییر در معماری بومی به اهمیت دانش و فهم انسان شهرنشین نسبت به معماری بومی تاکید کرد و افزود: نامناسب بودن زیست در بسیاری از شهرهای بزرگ و میل ساکنان شهرها برای زندگی در روستاها بدون فهم و آگاهی، نوعی معماری را از شهر به روستا تحمیل می‌کند که ذخیره معماری بومی را نابود می‌کند.

رییس کمیته معماری بومی ایکوموس ایران به تقلید از معماری بومی اقصی نقاط کشور بدون توجه به کاربرد آن انتقاد کرد و گفت: نباید افراد بخاطر اینکه از مقرنس، کاهگل، سنگفرش، حوض یا کاشی‌کاری سنتی خوششان می‌آید در هر مکانی از آنها استفاده کنند. هر هنری مکانی دارد و بر اساس زیبا بودن و نگاه فانتزی نمی‌توان استفاده از اجزای معماری بومی را امری معقول دانست.

وی تاکید کرد: هنر و معماری در ذات خود میل به آگاهی، معرفت، درک و مسئولیتی که انسان برای زیستن دارد و لذت مداوم آگاهی و خرد این امکان را به ما می‌دهد که با نگاه به معماری توجه به فلان فضا برایمان جالب شود. بر همین اساس آنچه برای ما لذت‌بخش است آگاهی است و نه استفاده از عناصر معماری بومی.

وی ادامه داد: استفاده از عناصر معماری بومی نقاط مختلف کشور در یک فضا باعث می‌شود که رفته رفته مشخص نشود که فلان عنصر معماری مربوط به کدام بوم بوده است. اگر معماری بومی کارا و اقتصادی نباشد و صرفا با تقلید و ابتذال همراه باشد، در طولانی مدت به ضدخود تبدیل می‌شود و به از دست رفتن ارزش‌ها می‌انجامد پس اگر ارائه ما ازسر آگاهی نباشد منجر به گم شدن ارزش‌ها خواهد شد.