به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، این نشست با حضوردکتر محمدتقی کرمی؛ پژوهشگر و مدرس جامعه‌شناسی و مطالعات زنان و هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و نویسنده اثر، دکتر محمدرضا پویافر؛ پژوهشگر و مدرس جامعه‌شناسی دین و هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین و دکتر صابر جعفری؛ پژوهشگر و مدرس جامعه‌شناسی و هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

محمدتقی کرمی به عنوان نخستین سخنران این نشست با بیان اینکه این پژوهش در برهه‌ای از زمان کلید خورد که نگاه‌ها به پیاده‌روی اربعین در فضای علوم اجتماعی منفی بود، گفت: این اثر حاصل کاری پژوهشی در حوزه اربعین است که از سوی دانشگاه پیگیری شد. در نخستین سال اجرای این کار قرار شد تا هر یک از اعضای پژوهش تعدادی مصاحبه در مورد اربعین با زائرین انجام دهند که متاسفانه کامل انجام نشد و سال‌های بعد هم به کرونا رسید و متوقف شد. اما ما دست از کار نکشیدیم و با تداوم پیگیری‌ها، کار را به پایان رساندیم که حاصلش کتاب «جای پای زینب(س)» شد.

وی در ادامه با اشاره به مقاله‌ای مرتبط با این موضوع با عنوان نسبت علوم اجتماعی با امر دینی، گفت: در این مقاله به مطالعه و تحلیل ساده‌ای در پژوهش‌های اربعین پرداختم که پژوهش‌های دکتر پویافر نیز در آن مورد توجه قرار گرفته است که تعمدا در این مقاله زمان را دخالت نداده‌ام و خود را اسیر آن نکردم.

کرمی در مورد عنوان کتاب نیز گفت: این عنوان با توجه به ساختار پژوهشی آن انتخاب شده است؛ چرا که در این کتاب ذهنیت میدان را روایت کرده‌ام. این عنوان از آنجایی انتخاب شده است که میدان کتاب همان زنانی هستند که در ذهن خود اینگونه می‌پندارند که پا جای پای زینب(س) می‌گذارند و راه او را ادامه می‌دهند. زنان زائر در پیاده‌روی اربعین به عشق اینکه حضرت زینب در این راه قدم گذاشته خود را در جایگاه گفت‌وگوی دلی با ایشان قرار می‌دهند.

کرمی در پایان گفت: در پدیدار پیاده‌روی زنان در اربعین، جا پای زینب(س) گذاشتن، پدیداری برجسته است؛ چرا که این ذهنیت و این عنوان پیام‌ رسا و گویایی دارد. از این رو عنوان و طراحی جلد کتاب را درست، خلاق و سازنده می‌دانم.

روش‌شناختی کار پژوهشی کتاب تجربیات خوبی را دارد

محمدرضا پویافر؛ پژوهشگر و مدرس جامعه‌شناسی دین و هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین نیز در ادامه این نشست با بیان مقدمه‌ای از پدیدارشناسی اربعین گفت: آنچه عموما در حوزه پژوهشی اربعین ارائه می‌شود نظرورزی‌هایی است که گاه عالمانه و گاه نه چندان عالمانه انجام می‌شود و متکی به داده‌های واقعی نیست. با این حال دکتر کرمی کار با ارزش و دشواری را در پژوهش این زمینه انجام داده است.

پویافر افزود: عنوان کتاب به گونه ای انتخاب شده است که گویی محتوای کتاب به بازگشت اهل بیت به کربلا اشاره دارد. در حالی که این بیان مبتنی بر روایتی مفروض بر این موضوع است که سندیت تاریخی دقیقی ندارد.

وی ادامه داد: روش تحقیق این کتاب نیز مورد توجه است. از این رو که گروه مصاحبه‌کننده مطالب کتاب، در موکبی مستقر می‌شدند و به گفت‌وگو با زائرین می‌پرداختند و در ادامه به موکب‌های بعدی می‌رفتند و کار را ادامه می‌دادند. به این ترتیب بخش روش‌شناختی کار پژوهشی کتاب هم تجربیات خوبی را دارد که می‌شود مطالعات مرتبط با آن را به طور جدی دنبال کنیم.

پویافر با بیان اینکه توجه به بنیان‌های نظری در تفکیک تجربه زیارت برای زنان ایرانی به خوبی انجام شده است، گفت: زن ایرانی از آنجایی که در غیر وطن خود در موکب‌ها و کشوری غریب در حال خدمت‌رسانی است قاعدتاً سختی بیشتری نیز در این مسیر متحمل می شود که البته این سختی بسیار شیرین و دلنشین است که در راه حسین بن علی (ع) هر سختی دلچسپ و ارزشمند است. زن ایرانی نقش همکار و دستیار در مواکب را دارد و معمولاً به واسطه روابط اجتماعی که در جامعه از خود نشان می‌دهد در وسط میدان قرار می گیرد اما یک بانوی عراقی در پشت صحنه نقش راهبر را برعهده دارد. در حالی که بانوان عراقی در خدمت‌رسانی به زوار در تمام مسیرهای منتهی به کربلا معمولاً در بحث اسکان و تغذیه رهبری این مجموعه‌ها را بر عهده دارند.

پویافر افزود: آنچه در این کتاب از آن صحبت شده است حاصل تجربه زیارت گروهی از زنان ایرانی زائر در راه اربعین حسینی است. به این ترتیب اگر بخواهیم با روایتی از آن به زیارت همه ایرانی‌ها در اربعین بپردازیم کار درستی نکرده‌ایم، چرا که کتاب «جای پای زینب(س)» تصویر کاملی از زائران ایرانی ارائه نمی‌کند. به این ترتیب نمی‌توانیم به عنوان یک اثر مرجع در مورد پیاده‌روی اربعین زائران ایرانی آن را در نظر بگیریم.

وی در پایان گفت: پدیدارشناسی در اربعین حسینی همانند پژوهش‌های این کتاب کمک می‌کند تا به یک موضوع از زاویه و ادراک غیر از خود نگاه کنیم و به نتیجه کامل‌تری برسیم.

ارائه شسته و رفته زیارت اربعین حسینی

صابر جعفری؛ پژوهشگر و مدرس جامعه‌شناسی و هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست گفت: یکی از مهمترین دستاوردهای این پژوهش به سوژگی زنانه دیندارانه می‌پردازد. داستان این پژوهش روایتی از این سوژگی زنانه دیندارانه را مطرح می‌کند و به خوبی آن را دنبال می‌کند. از طرفی هم در معرفی تاریخی پیاده‌روی اربعین به عنوان یک منسک فردی و ذاتی به خوبی عمل کرده است.

جعفری در ادامه گفت: کرمی در این کتاب پدیده‌ای اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهد در حالی که حس می‌شود رویکردی دوگانه در پدیدارشناسی اثر اتخاذ کرده است. به این ترتیب دچار پیچیدگی‌های آن نشده است و روایت روانی داشته است.

وی افزود: در این کتاب تفاسیر به شدت پرملات نظری با استنادهای بسیار بسط داده شده است و اجازه نمی‌دهد ذهن مخاطب از آن خسته شود؛ چرا که تا مخاطب به نقطه اوج و اغنا از این تفاسیر می‌رسد، شیوه و نوع آن تغییر می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: نوعی نظم اجتماعی در پیاده‌روی اربعین وجود دارد که میان ایرانی‌ها، عراقی‌ها و امام حسین(ع) در جریان است و کرمی در کتاب خود به خوبی آنرا به نمایش گذاشته است.

جعفری ادامه داد: مسیر طراحی شده در کتاب «جای پای زینب» به خوبی ترسیم شده است و زائر را در مقام نویسنده‌ای که داستان خود را می‌نویسد قرار داده است از این رو کتاب پژوهشی پیش رو از ارائه شسته و رفته زیارت اربعین حسینی به خوبی برآمده است.

پژوهشگر و مدرس جامعه‌شناسی در پایان گفت: سوالی در مورد نظم اجتماعی شکل‌گرفته در پیاده‌روی اربعین حسینی خودنمایی می‌کند این است که چگونه چنین نظمی پابرجا است؟ از این رو به ناچار الهیات را وسط می‌کشیم و بر اساس آن به این سوال پاسخ می‌دهیم.

انتهای پیام/