به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، پنجمین جلسه ساعت نقد به مجموعه شعر «سرانجام» اثر جعفر عباسی اختصاص داشت که با حضور امیر مرادی و مرتضی حیدری آل کثیر (منتقدان جلسه)، فریبا یوسفی (کارشناس مجری) و  جعفر عباسی (شاعر این مجموعه شعر ) در سالن استاد صفارزاده برگزار شد.

جعفر عباسی درباره «سرانجام» که اولین مجموعه شعر وی است و با مقدمه حسن دلبری در سال 1400 توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده گفت: مجموعه شعر« سرانجام»،سال گذشته رتبه برتر در بخش شعر دومین جشنواره کشوری کتاب سال معلم «معلمان مولف»، را به خود اختصاص داد.

آشنایی با دنیای شگفت‌انگیز  شعر 

این شاعر بیرجندی درخصوص فعالیت خود  گفت: اولین شعرم را محرم 1392 به صورت جدی سرودم، بعد مرتب شعر می‌نوشتم و فکر می‌کردم شاعر هستم. دانشجوی رشته ادبیات بودم که با دوستی آشنا شدم که منتقد خوبی است، اشعارم را برایش فرستادم و از آن به بعد تلفنی درباره شعرهایم با منتقد صحبت می‌کردیم. در آن زمان این دوست منتقد به من گفت به صلاح نیست که اشعارم را چاپ کنم و من امروز دعاگوی او هستم که اجازه نداد اشعار افسارگسیخته‌ام را چاپ کنم.

وی با اشاره به اهمیت نقد گفت: از نظر من، نقد یعنی رها نکردن اثر. اگر شعر طفل باشد، نقد کردن به مثابه تربیت طفل است.

عباسی در ادامه ، شعری آیینی برای حاضران در جلسه خواند.

مرتضی حیدری آل کثیر در این نشست گفت: با وجود اینکه برای شعر آیینی ،همایش‌های زیادی برگزار شده و انجمنی با این عنوان مشغول به فعالیت است اما با توجه به جایگاه شعرآیینی در فرهنگ جامعه نیاز به کار بیشتری وجود دارد.

 این منتقد اظهار کرد: «سرانجام» ترکیبی از دو واژه «سر» و «انجام» است و همین انتخاب نشان می‌دهد شاعر به مناسبت‌های واژگانی توجه ویژه‌ای داشته است. وقتی به مفهوم سرانجام دقت می‌کنیم متوجه می‌شویم «سرانجام» پیامبر آخرالزمان مبعوث شد و من می‌خواهم این کتاب را به نواده پیامبر آخرالزمان اختصاص دهم. ما در عصر پیامبر آخر زمان هستیم و این کتاب مختص به مدح و منقبت این حضرت است. لفظ سر یادآور واقعه عاشورا و سرهای بریده است که قلب شعر آیینی است خود  واژه «سرانجام » به ظهور اشاره دارد. نام «سرانجام» برای مجموعه شعر چه به صورت آگاهانه و چه ناخودآگاهانه از سوی شاعر انتخاب شده و عنوان خوبی است.

زبان در شعر آیینی فقط متاثر از چیزهای ظاهری و دیداری نیست

وی افزود: زبان در شعر آیینی فقط متاثر از چیزهای ظاهری و دیداری نیست بلکه به نوعی دایره فرم و زبان و محتوا در هم تنیده شده است، یعنی اگر بخواهیم ساحت زبان را احصاء کنیم شعرآیینی باید نگاهی ویژه‌ به مفهوم و محتوا هم داشته باشد و بخش مهمی از زبان در محتوای شعرآیینی نهفته باشد.

تعادل بهجت ظاهری و حزن درونی

وی ادامه داد: در عالم دین و ساحت قدسی که عالم اولیاء و انبیاء است، افق هنرمند در پهنای ساحت قدسی است. غم اولیاء متاثر از صفات جمالی خدا بود و اندوهشان متاثر از صفات جلالی خداوند یعنی اگر ظاهرشان متبسم باشد درونشان محزون است همیشه.  بر همین اساس، اگر شاعری در شعرآیینی به بازی‌های زبانی و آرایش ظاهری شعر می‌پردازد وقتی مفهوم اثرش محزون است یعنی درباره شهادت است ، باید از این نگاه به آن بپردازد که شعر دارای بهجت ظاهری است ولی درون محزونی دارد و شاعری که بتواند این تعادل را حفظ کند شاعری است که توانسته به توفیق دست پیدا کند.

در ساحت مصیبت ابتهاج و روشنی، امری ذاتی است

آل کثیر تصریح کرد: در ساحت مصیبت ، ابتهاج و روشنی، امری ذاتی است چراکه اگر بخواهیم بین تراژدی فرورفتن در سوگ و تعزیه فرقی در نظر بگیریم، ما در شعر آیینی تعزیه داریم و این به معنای صرفا فرورفتن در غمناکی نیست و ابتهاج و روشنی هم در آن وجود دارد.

وی در بخش دیگر سخنانش به نوبودن زبان و جهان شاعر در مجموعه شعر «سرانجام» اشاره کرد و افزود: همه ابیات دارای یک هنرمندی هستند و دقت نظر در انتخاب واژگان کاملا دیده می‌شوند. شاعر در شعر آیینی می‌تواند به گونه‌ای عمل کند که تمام ابیات را در سطح قابل قبول نگه دارد یعنی همه ابیات دارای هنرمندی هستند و از این حیث می‌توانند یک شاه بیت باشند. در این شعر ما با غزل‌هایی روبه‌رو هستیم که واحدشعر جدید خود شعر است نه بیت.

 لحن و ریتم شعر یکسان

حیدری آل کثیر ادامه داد: علی رغم اینکه اکثر غزل‌های این کتاب طبق آنچه در مقدمه به آن اشاره شده، زندگی‌نامه ائمه هستند، لحن و ریتم شعر را یکسان می‌بینیم و شاعر نتوانسته لحن خیلی متنوعی در کتاب داشته باشد. مخاطب اکثر شعرها معصوم و امام هستند و من فکر می‌کنم این متاثر از نگاه جشنواره‌ای است.

وی افزود: گاه در این کتاب، برشی از یک انتظار را شاهد هستیم که وجود بیان غیرمستقیم، سیال و توام با تداعی‌های آزاد، این غزل را خیلی برجسته کرده و با اینکه شعر درباره امام زمان (عج) است نگاهی به رنج انسان امروز هم در اثر وجود دارد که نشان می‌دهد شاعر صرفا به مدح و منقبت نپرداخته است.

شاعر ، اسیر قافیه شده

حیدری آل کثیر به این نکته که در برخی شعرها شاعر اسیر قافیه شده و نتوانسته عاطفه عمیقی ایجاد کند نیز اشاره کرد.

وی در بخش دیگری از سخنانش به کشف و شهود که در شعر آیینی مبحثی بسیار مهم است اشاره کرد و در ادامه افزود: شاعر در مجموعه «سرانجام» به کشف‌های معنایی خوبی رسیده است. همچنین وجود ایهام در اشعار وی کاملا هوشمندانه بوده است.

اهمیت غیرمستقیم‌گویی عمیق

این منتقد بیان کرد: مضمون‌یابی، مضمون‌بندی و مضمون‌سازی نقش مهمی در ساحت شعر آیینی امروز دارد ولی با اینکه برآیندی در رسیدن به جوهره شعر است اما زنگ خطری برای شاعران محسوب می‌شود یعنی کار مضمون این است که مخاطب را از مطلب مدنظر خود به مطلب مدنظر شاعر سوق می‌دهد. به نظرم در شعر آیینی باید از مضمون‌یابی گذشت و به غیرمستقیم‌گویی عمیق در بیان مطلب رسید.

حیدری آل کثیر تاکید کرد: جعفر عباسی همچون بسیاری از شاعران جوان که اخیرا کتاب چاپ می‌کنند، به تعداد ابیات توجه ندارد در صورتی که می‌توان غزل را در 5 یا 6 بیت تمام کرد. ظرافت در اشعار مجموعه «سرانجام» زیاد بود و این باعث مکث در خواندن شعر  و کاهش انرژی خواننده کتاب می‌شود.

منظومه ای با وحدت موضوعی

 وی در ادامه گفت: ما در مجموعه «سرانجام» غزل برای عاشورا، برای امام حسین (ع)، برای امام صادق(ع)، برای شهدا و... داشتیم که ادامه دار نیستند، 

این منتقد در ادامه پیشنهاد منظومه‌ای با وحدت موضوعی را مطرح کرد و افزود: بهتر است با مجموعه‌ای روبه‌رو باشیم که از حیث پرداختن به موضوع یکدست‌تر باشد.

شاعر این کتاب نیز در ادامه جلسه گفت: یکدست بودن در شعر آیینی را قبول ندارم. رساله دکترای من شعر آیینی سه دهه اخیر است بنابراین اکثر اشعار را خوانده‌ام. ضمن اینکه اشعار مجموعه «سرانجام» از بین 200 شعر انتخاب شده‌اند. من در این اثر سعی کردم از بازی‌های شعر آیینی و عرفان‌بازی‌ها مثل می و نی و ساقی پرهیز کنم.

وی با تاکید براینکه برخی منظومه‌ها را نیز مطالعه کرده اظهار کرد: در هر منظومه‌ای، شاعر خود را ملزم به 40 تا 50 غزل کرده که کلی ایراد به اثر وارد کرده و من از این منظر یکدست بودن محتوایی را قابل نقد می‌دانم.

شعرها از حیث لحن شبیه به هم هستند

سپس مرتضی حیدری آل کثیر(منتقد) گفت: شعرها از حیث لحن ، شبیه به هم هستند و روایت خطی دارند بنابراین ما تنوع را در آن نمی‌بینیم. در این مجموعه شاعر نمی‌آید حالت خاصی از فردی که مذهبی است را تعریف کند تا از این قراین بفهمیم موضوع چیست و به نظرم جای این شعرها در شعر آیینی خالی است و این در «سرانجام» هم به چشم می‌خورد .

در این مجموعه 22 موضوع مختلف مطرح شده

امیر مرادی که دیگر منتقد حاضر در این جلسه بود در توصیح مجموعه «سرانجام»، مرثیه‌ای از منزوی را قرائت کرد و گفت: در همه کتاب‌های شعر، نیک و بد عجین هستند و از تمامی آثار می‌توان انتقاداتی مطرح کرد. «سرانجام» از 41 غزل و مثنوی و غزل مثنوی و مسمط تشکیل شده است. در این مجموعه 22 موضوع مختلف مطرح شده که بیش از نیمی از آن درباره 4 شخصیت بزرگ (امام علی(ع)، امام رضا(ع)، حضرت مهدی (عج) و امام حسین (ع)) است. از نظر تنوع وزنی 11 وزن مختلف در اشعار وجود دارد که عدد خوبی برای وزن است اما وزن‌های پرکاربرد آن تعداد بیشتری دارند و من فکر می‌کنم در جاهایی که از وزن‌های پرکاربرد استفاده نشده  شاعر متفاوت بودن خود را بهتر توانسته نشان دهد.

 آنچه شعر را نجات می‌دهد صدق است

وی در ادامه به افت کیفی ابیات پایانی این کتاب اشاره کرد و سپس به صدق شاعر به عنوان نکته مثبت مجموعه «سرانجام» پرداخت و گفت: محدودیت‌ها و اینکه تاحدی میتوان محتوای ناامیدانه و... را در شعر آورد موضوعی است که همیشه به آن فکر می‌کنم و فکر می‌کنم آنچه شعر را نجات می‌دهد صدق است. ممکن است در شعر حماسی، تنفر آمیز و... جلوه کند و من این صدق را در شعر جعفر عباسی دیدم هم ناشی از زلالی شخصیت وی و هم شاعرانگی و سیرو سلوک به دور از شلوغی و رسانه بود...

این منتقد درباره استفاده از ردیف در کتاب «سرانجام» گفت: من فقط 15 شعر را دیدم که ردیفش فعل بود و در پایان جمله آمده بودند. مابقی شعرهای ردیف‌های اسمی دارند که به چینش جمله لطمه می زند. 

اهمیت موضع‌گیری

وی بیان کرد: شعر آیینی سه مسیر پیش رو دارد، اول مدح دوم توصیف و سوم موضع گیری. در دوران معاصر، شعر مدحی گفتن به جای اینکه بزرگان را در نظرمان ارجمند کند بیشتر دورکننده است. همین که گوشه‌ای از زندگی بزرگان را توصیف کنیم بهتر از مدح است. به قدری شعر موضع‌مند کم است که می‌توان اسم از آنها برد. موضع درست این است که بعد از 1400سال از دوره امام حسین (ع)، هنوز هم افراد بزرگی وجود دارند که باید نسبت به آنها موضع داشت بنابراین اگر می‌خواهیم خدمت صادقانه به دین و اهل‌بیت داشته باشیم خدمتمان موضع‌گیری درست است که البته نیاز به مطالعه و شناخت دارد. من در شعر «سرانجام» موضع‌گیری کمی دیدم.

وی به این نکته که در این کتاب چند غزل بلند مثل قصیده «الغدیر» دیده که قافیه شعر روی «ات» بسته شده  و این در حالی است که «ات» قافیه سستی است، اشاره کرد.

وی موسیقی قافیه را در نگه داشتن شعر با مخاطب مهم دانست و افزود: بخش زیادی از لذت مخاطب از شعر رعایت قافیه‌هایی است که در عین حروف یکسان، تفاوت‌هایی داشته باشند و وحدت در عین کثرت داشته باشند.

فریبا یوسفی نیز به فراوانی ارزش‌های ادبی «سرانجام» اشاره کرد و در ادامه ختم شدن موضوع انتظار در بین آخر غزل‌ها را مطرح کرد و درادامه گفت: خیلی از شعرها از مستقیم گویی پرهیز دارند و این از سلیقه شاعر است که به شناخت مخاطب از اینکه متوجه شود شاعر به چه چیزی اشاره داشته، احترام گذاشته است.

دنبال موتیف خاص باشید

حیدری آل کثیر در پایان این جلسه به اثر انگشت هر شاعر در شعرش اشاره کرد و گفت: اتفاقی که باید بیفتد این است که به عنوان شاعر باید دنبال موتیف خاص باشید. همچنین باید زبان وزنی در شعر شما اتفاق افتد که شما را شاخص کند و مخاطب از فاصله چند متری بفهمد که شعر برای شماست. در صورتی که موضع منسجم با عاطفه داشته باشید  اتفاقات بهتری در شعرتان رخ می‌دهد.

انتهای پیام/