به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، رمان اجتماعی- عاشقانه «تشریف» که اثر برگزیده جشنواره داستان انقلاب بوده، روز 19 اردیبهشت ماه در نخستین نشست «صبح تماشا» با حضور علی‌اصغر عزتی پاک، نویسنده اثر، اسماعیل حاج‌علیان منتقد و کارشناسان و نویسندگانی چون داود خدایی و حمید بابایی در سالن جلسات سپهر سوره مورد بررسی قرار گرفت.
این رمان، قصه مردی به نام شهریار است که در شب عروسی‌اش متوجه می‌شود که همسرش، دوست صمیمی او به نام مصطفی را به ساواکی‌ها فروخته است. از آن‌جا که شهریار، مصطفی را بسیار دوست می‌داشته، تحمل از کف می‌دهد، حجله را ترک می‌کند و به این ترتیب، آوارگی و حیرانی سه روزه اوآغاز می‌شود.
قصه سه روز حیرانی شهریار برای طلب بخشش از دوستش مصطفی، مسیر بهتر دیدن جهان را برای او فراهم می‌کند تا ضمن اشاره به وقایع انقلابی شهر همدان در آذرماه سال ۱۳۵۷، مخاطب این اثر، همراه با قهرمان داستان، به کهن الگوها سفری داشته باشد.
مراحل سفر معنوی در کهن الگوها در «تشریف»
اسماعیل حاج‌علیان در این نشست، سفر معنوی در کهن الگوها را شامل مرحله دنیای عادی و اتفاقات روزمره، چالش و ماجراهایی که شخصیت قصه را وارد فضای سفر می‌کند، رد دعوت، ملاقات با استاد و پیرراهنما، عبور از نخستین آستانه و شروع و پذیرش داستان از سوی قهرمان، آزمونی که متحدان و دشمنان را مشخص می‌کند، مواجهه شخصیت اصلی با مرگ، آزمایش‌ها، پاداش غلبه بر ترس، مسیر بازگشت، تجدید حیات شخصیت قهرمان و بازگشت با اکسیر که قدرت معجزه آسای قهرمان را نشان می‌دهد، معرفی کرد و در سخنانش بر این نکته تاکید داشت که رمان «تشریف» و سفر قهرمان آن، با عبور از نخستین آستانه آغاز می‌شود، یعنی شخصیت می‌پذیرد که چه اتفاقی روی داده و وارد چالش بزرگی می‌شود.
بر اساس صحبت‌های حاج علیان، «تشریف» برای اثبات شرافت تصمیم می‌گیرد قصه خود را بعد از اتفاقات و پیامدهای آن شروع کند و با چالش شخصیت‌ها و درگیری‌ای که قهرمان داستان با خود پیدا می‌کند، ادامه می‌یابد.
یک سفر اسطوره ای
این منتقد در بخشی از سخنانش، سفر قهرمان در شکل‌های مختلف از جمله ترک مکان و رسیدن به مکان دیگر برای رسیدن به چیزی و کسی را، مطابق با آنچه در سفرهای اسطوره‌ای به آن اشاره شده، دانست.
وی همچنین در سخنانش اظهار کرد: سفر قهرمان در رمان «تشریف» فقط سیر آفاق نیست بلکه سفر آفاق و انفس است و این همان چیزی است که در تعالیم دینی هم وجود دارد. قهرمان در این مسیر، با چیزهای آشنا و ناآشنا و همچنین افراد جدیدی مواجه می‌شود که مسیر او را برای زندگی بهتر می‌کند.
زیرکی نویسنده «تشریف»
اسماعیل حاج‌علیان همچنین تاکید کرد که زیرکی نویسنده رمان «تشریف» در این بود که تا نیمه داستان منظور از انتخاب کلمه تشریف برای این اثر، مشخص نیست و وقتی قهرمان داستان، حجله را ترک می‌کند خواننده اثر متوجه شرافت قهرمان رمان می‌شود و در ادامه شرافت را به مشرف شدن نزدیک می‌کند و خواننده حس می‌کند که شخصیت داستان قرار است شرف دیدار با کسی را پیدا کند. همچنین امام در قصه، تنها امام خمینی (ره) نیست بلکه به امام عصر(عج) هم اشاره دارد.
این منتقد در بخشی از سخنانش به این نکته پرداخت که «تشریف» در عین بیان مسائل و اتفاقات، عناصر بومی همدان و آیین‌ها و چگونگی زندگی مردم این خطه را در لفافه و با ظرافت مطرح می‌کند، همچنین استفاده درست و به جا از دعای ندبه در رمان، اتفاق قشنگی است که باعث می‌شود من این اثر را به کسانی که دوست دارند داستان دینی عرفانی بنویسند پیشنهاد کنم.
تاثیر شناخت کهن الگوها در نگارش رمان انقلاب
در ادامه این نشست، بخش‌هایی از رمان «تشریف» توسط علی‌اصغرعزتی پاک، نویسنده اثر خوانده شد و سپس اسماعیل حاج‌علیان اظهار کرد: من به علاقه‌مندان جایزه داستان انقلاب می‌گویم که با خواندن «تشریف» و با شناخت کهن الگوی سفر قهرمان، می‌توانیم سوژه‌های حوزه رمان انقلاب را به بهترین شکل ممکن به نگارش در آوریم.
جمله کیارستمی داستان‌نویسی را به سمت دیگری برد
علی‌اصغر عزتی پاک در بخش دیگر این جلسه، به چگونگی نگارش این رمان اشاره کرد و گفت: برای داستان نویسی درباره انقلاب، رمانی21 هزار کلمه‌ای را بر اساس اتفاقی که برای پدرم رخ داده بود با نگاهی به شهید مدنی نوشتم که به این موضوع اشاره داشت که در شب 21 بهمن 1357 که لشگر زرهی کرمانشاه به سمت تهران حرکت می‌کند پدرم و دوستانش به همدان می‌روند و در مسیر تانک‌ها دراز می‌کشند تا مانع پیش‌روی آنها شوند اما بعد متوجه شدم که آنچه در حال نگارشش هستم همان داستان‌های دوره انقلاب در خیابان‌هاست بنابراین آن را دور ریختم و از خودم پرسیدم که من چه می‌خواهم؟ در این میان، یاد پیشنهاد کیارستمی که گفته بود «کتاب نخوانید تا کتاب بنویسید، فیلم نبینید تا فیلم بسازید، کتاب نخوانید تا فیلم بسازید بلکه به زندگی خیره شوید تا آنچه که در جریان است را ببینید» افتادم که همین جمله من را به سمت و سوی دیگری برد که یک سلوک بود.
او که برای نگارش «تشریف» بخش‌هایی از 222 کتاب را نیز خوانده بوده، در سخنانش که به نگارش این رمان مربوط بود به نکاتی مثل اینکه با چشم دوختن به آسمان، بخش مربوط به مشرف شدن و دیدار با امام در داستان شکل گرفته، اشاره کرد.
باید قصه‌گویی خود را کشف می‌کردم
وی در سخنانش با بیان اینکه نگارش «تشریف» 4 سال طول کشید گفت: با پیش رفتن داستان، کم کم به این جرأت و شجاعت رسیدم که بگویم کاری به شکل داستان‌گویی ندارم و من کتابی را می‌نویسم که قصه‌ای هم در آن جریان دارد. در جاهایی حس می‌کردم نمی‌توانم در چارچوب‌های داستان‌نویسی بمانم و قرار نیست در چارچوب کلاسیک رمان بمانم بلکه باید قصه‌گویی خود را کشف کنم.
وی در ادامه به این نکته اشاره کرد که برای نوشتن رمان «تشریف» به قرآن، ادعیه‌ها و احادیث بسیاری مراجعه کرده است.
بازآفرینی متون دینی در رمان «تشریف»
حمید بابایی که یکی از حاضران در این جلسه بود به بازآفرینی متون دینی در «تشریف» به عنوان یکی از ویژگی‌های این رمان اشاره کرد و گفت: حس می‌کنم چیزی در شخصیت داستان اتفاق می‌افتد که او را سمت پیداکردن مرشد و راهنما هدایت می‌کند. «تشریف» با متنی که پیچیدگی خاص خود را دارد در حال نشان دادن مسیری به مخاطب است که از پیش برای نویسنده مشخص است به طوریکه گویا نویسنده زیست واقعی را در قالب متن نشان می‌دهد.
برای نویسنده ایران روبه جلو مهم است
تیمور آقا محمدی از دیگر کارشناسان حاضر در این جلسه بود که درباره این اثر گفت: برای من نسبت مولف با متن، اینکه بعد از خواندن اثر مخاطب به انسان دیگری تبدیل می‌شود و اینکه اثر چه کاری با مولف می‌کند و مولف با چه زبانی متن خود را می‌نویسد اهمیت بسیار زیادی دارد، من فکر می‌کنم زمانی یک رمان می‌تواند مهم باشد که برای مولف اهمیت پیدا کند.
وی ادامه داد: من می‌دانم برای آقای عزتی پاک، اقلیم، سرزمین و ایران روبه جلو مهم است و همه اینها در «تشریف» قابل پیگیری است، روح حاکم بر اثر دنبال این است که بگوید ما باید در مسیر حرکت رو به جلو باشیم.
وی با اشاره به اهمیت مسئله اندیشنده بودن اثر تاکید کرد: رمان باید در جایگاهی قرار گیرد که خود فرآورده نباشد بلکه ساز و کاری را طی کرده باشد و در دورن خود معناآفرینی کند، بنابراین رمان «تشریف» از این منظر که در روند نگارشش فکر شده و ما را دعوت به تفکر می‌کند، باید رمانی حائز اهمیت دانست.
وی ادامه داد: «تشریف»، اثری درباره انقلاب است؛ انقلابی که شخصیت‌ها از سر می‌گذرانند و گویا مولف، خود را بازتعریف کرده و خود را در مسیر نوشتن حرفه‌ای پیدا کرده و این موضوع ارزشمندی است که «تشریف» به ما می‌گوید.
آقامحمدی یک اثر را از این لحاظ که می‌تواند باعث دگرگونی مولف هم باشد بسیار مهم دانست.
هر اثری که به عناصر هویتی‌اش فکر می‌کند ادبیات انقلاب است
در پایان این جلسه، عزتی پاک در پاسخ به سئوال اسماعیل حاج‌علیان، منتقد این نشست، درباره مولفه‌های داستان انقلاب بود گفت: انقلاب برایم خلاصه در ادا و اطوارهایی که در حاشیه آن ساخته شده تا دیده نشود نیست، بلکه از نظر من، انقلاب آمده تا ادبیات را پیش ببرد و هر اثر ادبی‌ای که به تمام عناصر هویتی‌اش فکر می‌کند، ادبیات انقلاب است.
نظر شما