نشست تخصصی داستان انقلاب اسلامی با محوریت «در کوچه‌های انقلاب» برنامه‌ای از سلسله برنامه‌های مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری به مناسبت ایام دهه فجربرگزار شد.
در این نشست ابراهیم اکبری دیزگاه از فضلای حوزه علمیه قم و نویسنده کتاب سیاگالش، دکتر احمد شاکری، نویسنده و محمد حنیف داستان‌نویس، پژوهشگر ادبیات داستانی و منتقد حضور داشتند.
در آغاز این نشست، دکتر احمد شاکر درباره چیستی رمان گفت: ما پیش از اینکه ادبیات داستانی و رمان دفاع مقدس را بشناسیم باید تصوری از رمان و داستان نوین داشته باشیم.
وی ادامه داد: در تعریف رمان‌های انقلابی، می‌توان این تعریف را ارائه کرد که رمان انقلاب یک دریچه ایی است برای دوره جدیدی که می‌خواهد نگاه جدیدی به مقوله ادبیات داستانی داشته باشد و هدفش این است که به مکتب برسد، به نظریه دست پیدا کند و برای این اهداف فلسفه، حکمت و زیبایی‌شناسی دارد.
نویسنده کتاب فلسفه داستان، در ادامه گفت: داستان انقلاب فراتر از یک واقعه تاریخی است، در واقع داستان انقلاب یک مقوله هویتی با مرجعیت دینی و ارزش‌های دینی است.
ابراهیم اکبری دیزگاه دیگر سخنران این نشست، گفت: موضوعی که در مورد آن می‌خواستم صحبت کنم بحث در مورد چیستی رمان انقلاب است. در حین نوشتن رمان انقلابی به این نتیجه رسیدم که اساسا خود رمان یک وجهی دارد که این گونه را، از گونه‌هایی مانند تاریخ، روزنامه نگاری و جنس‌های دیگر متون روایی جدا می‌کند.
وی افزود: به نظر من ذات رمان تذکر است؛ یعنی رمان‌نویس رمانی را می‌نویسد که به من خواننده تذکر دهد و بگوید در کجای این دنیا ایستاده‌ای و یا انسان چطور موجودی است و در کجای دنیا ایستاده است و این عالم را چطور نگاه می‌کند.
اکبری دیزگاه افزود: از طرفی دیگر ما انقلاب را داریم. انقلاب یعنی یک ملتی تصمیم می‌گیرند از یک عهدی وارد عهد دیگری شوند. همچنان که در انقلاب اسلامی این اتفاق افتاد.
وی ادامه داد: به عقیده من رمان انقلاب ذاتش بر این است که مدام تذکر دهد به این عهد. که شما عهدی را پشت سر گذارندید و حاکم و مردم عهد جدیدی را با همدیگر بسته‌اند و با همدیگر می‌خواهند شهری را بنا کنند و بر اساس آن، یک زندگی مومنانه و زندگی بر اساس عدالت و حق را ترتیب می‌دهند. رمان انقلاب کارش آن است که مدام بیاید هم به مردم و هم به حاکم تذکر دهد که شما چه عهدی بستید. عهد شما عدالت بود، عهدتان حق بود، عهدتان صبر بود.
وی خاطر نشان کرد: من با توجه به تعریفی که از رمان انقلاب داشته‌ام کارهای خود را هم نوشته‌ام و تصورم بر این است که رمان انقلاب لزوما رمانی نیست که حاکمان را ستایش کند یا بیاید حاکمان را نقد کند. رمان انقلاب خاصیتش تذکر به آن عهد‌هایی است که خیلی شفاف و روشن در شعارهای انقلاب بروز و ادامه پیدا کرد و به آنها تذکر می‌دهد.
وی افزود: ایدئولوژی با فرقه تقریبا یکی است. صاحب فرقه می‌گوید من حق هستم، ولی رهرو چنین ادعایی ندارد. کسی که به سمت حق می‌رود چنین ادعایی ندارد. به این دلیل ایدئولوژی و فرقه را باطل می‌دانم. وی خاطر نشان کرد: رمان انقلاب، رمانی که ذاتش تذکر است هیچ وقت نمی‌تواند ایدئولوژیک باشد. بنا به این تعریف و به عقیده من رمانی که ذاتش تذکر باشد به این سمت نمی‌تواند برود. رمان ایدئولوژیک ذاتش تمامیت خواهی است و معمولا خود را با قدرت تعریف می‌کند.
اکبری دیزگاه در ادامه جلسه گفت: وقتی از رمان صحبت می‌کنیم یعنی اینکه انسان در هر دوره‌ای با شکلی قصه خودش را روایت می‌کند. یک دوره حماسه، یک دوره حکایت، یک دوره داستان کوتاه و یک دوره شعر و منظومه است. در این دوره برجسته‌ترین فرمی که انسان‌ها می‌تواند خودشان را در عالم روایت کنند رمان است.
دکتر حنیف، سخنران دیگر این مراسم نیز گفت: در مورد تعریف رمان، یک تعریف ساختاری و غالب درباره آن وجود دارد و آن هم در مقایسه با تفاوت‌هایی است که با حکایت و قصه و داستان کوتاه دارد. تعریفی وجود دارد که می‌گوید تلقی و نگاه یک نویسنده رمان نسبت به یک موضوع با نگاه من، شما و دیگران متفاوت است.
وی اظهار داشت: داستان سیاسی داستانی است که زندگی شخصیت یا شخصیت‌های اصلی داستان و گاه راوی آن با قدرت سیاسی حاکم پیوند خورده باشد. مفهوم کلیدی در علوم سیاسی « قدرت» و در داستان «روایت» است. بر این اساس هرگاه روایت به ارتباط و به کشمکش میان حاکم و محکوم یا صاحب قدرت و تابعان قدرت بپردازد، داستان سیاسی خلق شده است.
وی متذکر شد: در این تعریف داستان سیاسی در چند دسته قرار می‌گیرد. اول داستان‌های سیاسی که به مفهوم قدرت می‌پردازد. دسته دوم داستان‌هایی است که به درگیری گروه‌های و سازمان‌های سیاسی با قوای اشغالگر می‌پردازد. دسته سوم داستان‌هایی که از طریق رمز و نماد حاکم را نقد می‌کند. دسته چهارم داستان‌هایی که به صورت واقع گرایانه هم به نقد نظام‌های سیاسی گاهی هم به تایید نظام‌های سیاسی می‌پردازند.
حنیف ادامه داد: داستان انقلاب، ذیل داستان سیاسی قرار می‌گیرد. در ایران عموما به داستان‌های انقلاب داستان سیاسی می‌گویند. به عقیده من به دلیل شرکت صاحبان اندیشه‌های مختلف در جریان مبارزه با رژیم پهلوی، تمامی داستان‌های سیاسی قبل و بعد از انقلاب با هر نظر سیاسی و ایدئولوژیکی در مبارزه با نظام حاکم را می‌توان داستان انقلابی دانست.
وی تصریح کرد: گروهی در تعریف داستان انقلاب، داستانی را داستان انقلاب می‌دانند که در ارتباط با انقلاب اسلامی نوشته شده باشد. اگر این تعریف را برای رمان انقلاب در نظر بگیریم داستان‌هایی زیادی مانند «همسایه‌های احمد محمود»، «رازهای سرزمین من » و از این دست کتاب‌ها در این راستا قرار نمی‌گیرد.
وی ادامه داد: گروه دیگر در تعریف داستان انقلاب اعتقاد دارند، که داستان انقلاب به تمام آثار روایی که بعد از انقلاب منتشر شده‌اند گفته می‌شود. به دلیل اینکه بعد از انقلاب تابوهایی مانند رعایت مسائل اخلاقی در ادبیات داستانی بوده، که در ادبیات قبل از انقلاب نبوده است.
این پژوهشگر ادبیات داستانی ادامه داد: سه دسته رمان انقلابی نوشته شده است. دسته اول: داستان انقلاب اسلامی با محوریت انقلاب اسلامی است. دسته دوم: داستان انقلاب اسلامی با گرایش اندیشه‌های چپ با نگاه به حرکت گروه‌های مارکسیستی که لزوما طرفدارانه نیست و گاه نقد است، و سومین دسته: داستان انقلاب با گرایش به گروه‌های ناشناخته یا نگاه به شرکت تمامی گروه‌ها در انقلاب و یا داستان‌هایی که به مفهوم قدرت و سیاست می‌پردازند.
وی افزود: مهمترین ویژگی‌های داستان‌های انقلابی هویت دینی آن است. داستان‌هایی هم وجود دارد که عمدتا با تاکید بر مبارزه گروه‌های سیاسی غیر مذهبی نوشته می‌شود که اینگونه داستان‌ها هم داستان‌های انقلاب است.
انتهای پیام/
نظر شما