کتاب «اربعین؛ جهانی دیگر» به کوشش مسعود معینی‌پور و همکاری پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی به همت انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
به گزارش پایگاه خبری حوزه هنری، «اربعین، جهانی دیگر» دستاورد برگزاری دومین همایش ملی ظرفیت‌های فرهنگی‌ـ تمدنی اهل بیت(ع) است که در سال ۱۳۹۵ به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و همکاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه باقرالعلوم (ع) و مؤسسه علمی‌ـ فرهنگی آفاق حکمت برگزار شد.
در واقع این اثر جلد دوم کتاب «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» است که سه فصل دارد که در فصل اول سه نشست تخصصی درباره حماسه بزرگ اجتماعی، مذهبی و سیاسی اربعین را بررسی کرده است. اربعین؛ الهیات اجتماعی و تمدن‌زایی اسلامی، ظرفیت‌های اربعین در تحقق جامعه منتظر مهدوی و اربعین و ارتباطات فرهنگی.
در فصل دوم یازده گفتار درباره ابعاد گسترده اربعین ارائه شده است، مانند جایگاه قیام حسینی در حرکت تاریخ، فهم اربعین در چارچوب مفهوم اجتماعی، ظرفیت‌های سیاسی‌ـ اجتماعی اربعین و... .
فصل سوم کتاب نیز به مقالات مرتبط با این واقعه عظیم پرداخته است. مقالاتی همچون ظرفیت‌های تمدنی اربعین، نشانه‌هایی به رهایی؛ خرده‌روایت‌هایی از راهپیمایی اربعین، ابررویداد اربعین جلوه‌ای از گردشگری دینی.
*ضرورت بازشناسی اربعین
مسعود معینی‌پور نویسنده این اثر که دبیر علمی دومین همایش ملی ظرفیت‌های فرهنگی تمدنی اربعین حسینی نیز بود در مورد «ضرورت بازشناسی اربعین» می‌گوید: اگر اربعین را به عنوان یک منسک دینی و یک پدیده اجتماعی در نظر بگیریم، یک رخداد فرهنگی و تمدنی عظیم در آن شکل می‌گیرد.
معینی‌پور با اشاره به ضرورت برگزاری همایش ملی ظرفیت‌های فرهنگی تمدنی کنگره عظیم اربعین حسینی ادامه می‌دهد: پیاده‌روی اربعین یک پدیده دینی و اجتماعی در مقیاس جهان اسلام و بلکه بین ادیان مختلفی است که به مبانی و چارچوب‌های اباعبدالله و شعارهای اساسی در قیام عاشورا معتقد هستند. از این منظر بازشناسی پدیده اربعین با رویکردی علمی در دنیای جدید بسیار ضرورت دارد؛ چراکه شکل‌گیری اجتماعات اینگونه بازخورد جهانی، فرامذهبی و فراگیری دارد و نباید دست کم گرفته شود.
وی می‌گوید: ما می‌بینیم که در بستر راهپیمایی اربعین چه قبل، چه حین و بعد از آن یکسری تحولاتی رخ می‌دهد که مثلا جامعه عراق تبدیل به یک جامعه یکپارچه خادم می‌شود و پدیده‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و حتی علمی در آن رخ می‌دهد. به مقیاس این تغییراتی که در جامعه عراق رخ می‌دهد، انسان‌های مختلف با هویت‌های قومیتی و ملیتی مختلف هر کدام کنشگرانی هستند که هم بر این جامعه تأثیر می‌گذارند و هم تأثیر می‌گیرند.
وی می‌افزاید: همه اینها فارغ از تحلیل آثار حرکت اباعبدالله در مقیاس ۱۴۰۰ ساله است که باید دید آیا در چارچوب‌های نظری علمی می‌گنجد یا نه؟ چنین رخدادی بعد از ۱۴۰۰ سال حول محور انسان معصوم با آن اهداف و... شکل می‌گیرد. این می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای اینکه ما را به ضرورتی برساند که این پدیده را بازشناسی کنیم و کار علمی و جدی داشته باشیم. در عین حال باید دقت کرد که رویکرد علمی بر بعد معنوی و الهی غلبه پیدا نکند و از سوی دیگر کار علمی به محاق نرود و به فراموشی سپرده نشود.
*اربعین رخداد فرهنگی و تمدنی عظیمی است
معینی‌پور در مورد ظرفیت‌های فرهنگی و تمدنی پیاده‌روی اربعین می‌گوید: اگر ما اربعین را به عنوان یک منسک دینی از یک جهت و همچنین یک پدیده اجتماعی از طرف دیگر که کنشگران مختلف اجتماعی از مذاهب و اقوام و هویت‌های مختلف در آن شرکت می‌کنند، در نظر بگیریم، در واقع یک رخداد فرهنگی و تمدنی عظیم در آن شکل می‌گیرد.
وی می‌افزاید: این رخداد هم ظرفیت‌های زیادی را حداقل برای جهان اسلام ایجاد می‌کند که منجر به انسجام و وحدت و یکپارچگی، قرابت‌های فرهنگی، شکل‌گیری رویکرد کلان تمدنی و رفتن به سمت امت واحده اسلامی با محوریت اباعبدالله می‌شود.
دبیر علمی دومین همایش ملی ظرفیت‌های فرهنگی تمدنی کنگره عظیم اربعین حسینی می‌گوید: این پدیده ظرفیت‌های مشترک اقتصادی، فرهنگی و سیاسی برای ما ایجاد می‌کند. این حرکت در عرصه سیاسی برای جهان اسلام عنصر قدرت را پررنگ می‌کند، در بستر اقتصاد ظرفیت‌های هم‌افزایی اقتصادی را نشان می‌دهد و یک تحول عظیم اقتصادی است که پشتیبانی اقتصادی از حجم بسیاری از انسان‌ها در مدت ۱۰ روز یک پدیده کاملا قابل بررسی است. برهم کنش‌های فرهنگی‌ای که رخ می‌دهد و حتی ترابط حداقلی بین ایرانی‌ها و عراقی‌ها و سایر ملل و اقوام و مذاهب خود یک مباحث جدی را بوجود می‌آورد. اینها همه ظرفیت‌هایی است که می‌توان اجمالا به آن اشاره کرد. روابط بین دولت‌ها، حوزه‌های علمیه و روحانیت، روابط علمی و... را نیز می‌توان اضافه کرد.
وی می‌افزاید: در نقطه مقابل آسیب‌های جدی برای این پدیده وجود دارد که در کمین این مناسک است. برخی فقط به ظرفیت‌های اربعین می‌نگرند و برخی تنها با نگاه آسیب‌شناسانه تنها آسیب‌ها را می‌بینند و از ظرفیت‌ها غافل می‌شوند .ما در این گفتگوها سعی داریم که این دوگانه را با هم ببینیم و تحلیل دقیقی ارائه کنیم و در مرحله اول برای جامعه خودمان و برنامه‌ریزی فرهنگی و اقتصادی و سیاسی خودمان استفاده کنیم و در مرحله بعد در مسیر شکل‌گیری تمدن اسلامی و امت واحده و سیاست‌ها و راهبردهایی که می‌توان برای آن در نظر گرفت را روشن کرد.
معینی‌پور می‌گوید: سال‌های گذشته گروه‌های مختلف سنی با حب به اهل بیت در راهپیمایی اربعین شرکت کردند که بازشناسی این مقوله ظرفیت جدی شکل‌گیری امت واحده اسلامی را روشن می‌کند.
دبیر علمی دومین همایش ملی ظرفیت‌های فرهنگی تمدنی کنگره عظیم اربعین حسینی در رابطه با آسیب‌هایی که ممکن است در بستر اربعین با آن مواجه شد، می‌گوید: مناسک دینی می‌تواند منجر به تعمیق باورهای دینی شود، اما اگر در آسیب‌ها دقت نشود عادی و عرفی می‌شود. یکی از آسیب‌های این مسئله پوسته‌ای شدن دین است که یکی از موضوعات مطرح در عرفی‌گرایی است.
وی ادامه می‌دهد: در بستر مناسک دینی خودمان به طور عام مانند هیئات و راهپیمایی که یک منسک دینی با کارکردهای متفاوت است، اگر به مقوله عرفی شدن دقت نشود و برای آن برنامه‌ریزی نشود، آسیب‌پذیر خواهند بود.
معینی‌پور ادامه می‌دهد: در کنار این مباحث باید بررسی کرد که دولت‌ها در شکل‌گیری و ثبات و آینده این مناسک دینی چه نقشی می‌توانند ایفا کنند. خیلی‌ها معتقدند که این مناسک دینی پدیده‌های طبیعی و فطری هستند که در نفوس انسان‌های مسلمان بخاطر علقه‌هایی که به اهل بیت دارند شکل می‌گیرد و دولت‌ها هر چه حضور ظاهری و آشکار کمتری داشته باشند این پدیده‌ها به طور طبیعی پیش می‌روند و آسیب‌های آن کمتر می‌شود.
وی می‌افزاید: اما برخی هم معتقدند که دولت‌ها باید برنامه جدی برای شکل‌گیری و ثبات و آینده این نوع پدیده‌ها داشته باشد و مناسک دینی را مدیریت کند. این دوگانه تبدیل به دو نوع سیاست می‌شود که سال‌های گذشته ما این دو نوع سیاست را در بستر اربعین می‌بینیم. هر کدام یکسری آسیب‌ها و ضعف‌هایی دارد که بحثی قابل مناقشه و جدی است.
انتهای پیام/
نظر شما