فیلم «بلمی به روی ساحل»

یکی از برجسته‌ترین آثار سینمایی که مقاومت در خرمشهر را به تصویر کشیده، فیلم «بلمی به روی ساحل» ساخته رسول ملاقلی‌پور است. این فیلم روایتگر تلاش‌های یک گردان از سپاه پاسداران انقلاب است که برای کمک به رزمندگان خرمشهر به آنجا می‌روند. در شرایطی که جاده‌ها تحت کنترل دشمن بودند، مرتضی که فرمانده این گردان است به همراه یارانش از طریق دریا و با یک لنج به خرمشهر می‌رسند. مهم‌ترین بخش فیلم زمانی است که مرتضی و دو تن از رزمندگان با استفاده از بلم از رودخانه کارون عبور می‌کنند و به پشت خطوط دشمن می‌روند تا اطلاعات حیاتی را از استحکامات عراقی‌ها بدست آورند. این تلاش‌های شبانه و پرخطر، نمادی از فداکاری و ایثار است. فیلم «بلمی به روی ساحل» با نمایش شرایط دشوار جنگ، نشان می‌دهد که حتی در دل تاریکی‌ها و در سخت‌ترین لحظات، روحیه مقاومت و امید به پیروزی می‌تواند راهگشا باشد.

فیلم «دسته دختران»

«دسته دختران» اثری است که به جنبه‌ای کمتر دیده شده از مقاومت در جنگ ایران و عراق پرداخته است. این فیلم به کارگردانی منیر قیدی، به مقاومت و ایثار زنان ایرانی در دوران جنگ می‌پردازد. در حالی که اغلب روایت‌های جنگی، از منظر مردان و رزمندگان خط مقدم است، «دسته دختران» تصویری زنانه از جنگ را به نمایش می‌گذارد و مقاومت زنانی را روایت می‌کند که در روزهای سخت جنگ در خرمشهر و دیگر مناطق جنگی به مبارزه پرداخته‌اند. این فیلم با بازسازی لحظات واقعی نبردهای خانه به خانه در خرمشهر، اولین تصویر سینمایی با نگاه زنانه از این مقاومت را ارائه می‌دهد. در واقع، این اثر به اهمیت نقش زنان در دوران جنگ و پایداری آنان در برابر دشمن پرداخته است.

کتاب «یادداشت‌های خرمشهر»

کتاب «یادداشت‌های خرمشهر»، یادداشت‌ها و نامه‌های شهید بهروز مرادی، یکی دیگر از آثار برجسته‌ای است که حماسه‌ مقاومت مردم خرمشهر را روایت می‌کند. بهروز مرادی که خود یکی از مدافعان خرمشهر بود، در این کتاب یادداشت‌هایی از روزهای جنگ، پیش و پس از آزادی خرمشهر، به جا گذاشته است. در بخشی از کتاب، مقام معظم رهبری نیز نگاهی به دغدغه‌های این شهید عزیز داشته‌اند و از روحیه‌ جهادگرانه و دلسوزانه او یاد کرده‌اند. این کتاب نه تنها به روایت خاطرات یک رزمنده می‌پردازد، بلکه در دل خود پرسش‌هایی درباره‌ گم شدن آرمان‌ها و مقاومت در برابر کجروی‌ها و مشکلات اجتماعی دارد. در واقع، «یادداشت‌های خرمشهر» بیشتر از یک سند تاریخی، به تحلیل شرایط اجتماعی و انسانی دوران جنگ و پس از آن پرداخته است.

کتاب «در کوچه‌های خرمشهر»

«در کوچه‌های خرمشهر» کتابی است که توسط مریم شانکی نوشته شده و در آن خاطرات و تجربیات زنان خرمشهری در دوران جنگ، گردآوری شده است. شانکی با ضبط صدا و مصاحبه با رزمندگان و زنان حاضر در جنگ، این اثر را تهیه کرده است. این کتاب شامل گفت‌وگوهایی با شهید بهروز مرادی، صالح موسوی، فرهاد دشتی و دیگر رزمندگان و زنان مقاوم خرمشهر است. شانکی با حفظ روایت‌های این افراد، نه تنها تاریخ جنگ را ثبت کرده، بلکه به یادگارهایی از ایثار و فداکاری آنان تبدیل شده است. این اثر به شکلی ملموس نشان می‌دهد که جنگ تنها بر مردان نبوده، بلکه زنان نیز در کنار مردان در برابر دشمن ایستادگی کرده و سهم بسزایی در پیروزی داشتند.

مستند «ناگهان تو گم شدی»

«ناگهان تو گم شدی» مستندی است که به کارگردانی مهدی باقری ساخته شده و درباره‌ یکی از شهدای دفاع مقدس، بهروز مرادی است. این مستند به شکل مستند-داستانی، با استفاده از عکس‌ها و خاطرات بهروز مرادی، روزهای سقوط خرمشهر و مقاومت دلیرانه رزمندگان را بازسازی کرده است. باقری در این مستند به خوبی توانسته است حال و هوای جنگ و لحظات بحرانی آن را با استفاده از تصاویر و روایت‌های موجود به نمایش بگذارد. فیلم به گونه‌ای طراحی شده که تماشاگر را به عمق اتفاقات و احساسات رزمندگان و مردم خرمشهر می‌برد. «ناگهان تو گم شدی» همچنین به مخاطب یادآوری می‌کند که بسیاری از جنگ‌جویان در روزهای ابتدایی جنگ ناپدید شدند و در نهایت به شهادت رسیدند. این مستند نه تنها به روایت مقاومت می‌پردازد، بلکه به دنبال زنده نگه داشتن یاد و خاطره این رزمندگان است.

مستند «یوما یعنی مادر»

«یوما یعنی مادر» مستندی است که به کارگردانی آزاده آریامنش درباره‌ دو زن خرمشهری ساخته شده است. این دو زن که خانه و کاشانه خود را در دوران جنگ رها کرده‌اند، پس از پایان جنگ به خرمشهر باز می‌گردند تا از نو زندگی کنند. این مستند به خوبی روایتگر قصه‌ای انسانی است که به دنبال جنگ، تغییرات زیادی را در زندگی این دو زن نشان می‌دهد. از آنجایی که روایت داستان از زبان زنانه است، این مستند به جایگاه زنان در بازسازی و احیای مناطق جنگی و آسیب‌دیده پرداخته و به نوعی نگاهی متفاوت به جنگ دارد.

آنچه از نظرتان گذشت مروری بر آثار حوزه هنری در زمینه جنگ و مقاومت بود که همگی با نگاه‌های مختلف اما با محوریت حفظ آرمان‌های انقلاب اسلامی و یادآوری فداکاری‌های رزمندگان، به ثبت تاریخ و انتقال آن به نسل‌های بعدی پرداخته‌اند. از فیلم‌ها و مستندهایی که از زاویه نگاه مردانه به این حماسه‌ها پرداخته‌اند تا آثار زنانه که نقش زنان در این دوران را به تصویر می‌کشند، همگی در نهایت به یک هدف مشترک می‌پردازند: حفظ یاد و خاطره‌ کسانی که برای دفاع از خاک وطن جان فشاندند و به ما آموختند که مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم، همواره با پیروزی و آزادی همراه خواهد بود.

گزارش از محمد حسین یوسفی

بیشتر بخوانید:

از هور، تا آسمان…