«همه مادران ما» با چه نگاهی به زنان قهرمان پرداخته است؟

در پروژه «همه مادران ما» که این روزها در ۱۵ استان کشور به اجرا در آمده است، سعی شده در دنیای دراماتیکی که در نمایشنامه ایجاد شده است به ابعادی از زندگی حضرت زهرا (س) و ما به ازای آن در شخصیت‌های معاصر بپردازد. از بین شخصیت‌های متعددی که سیره و نگاه این بانوی اسلام در زندگی و جهان‌بینی‌شان درونی شده، بانویی، چون مرضیه حدیدچی شیرزنی از عصر حاضر است که عاشق فرزند و خانواده است. او در دوره معاصر جهاد را رسالت خود می‌داند و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به زندان می‌رود و شکنجه می‌شود و در دوره بعد از انقلاب فرمانده غرب کشور می‌شود. او دفاع از ولایت و تکلیف جهادی را از بانوی خود فاطمه زهرا (س) آموخته است.

در این سیره، نمونه‌ای تاریخی را شاهد هستیم که «ام وهب» سر فرزند خود را به دشمنان اسلام پس می‌فرستد و می‌گوید آنچه در راه هدیه کرده را پس نخواهد گرفت و در مقابل «قدم خیر قلاوند» شیرزن لرستانی را می‌بینیم که تحت تأثیر زندگی حضرت زهرا (س) بوده است. در خطبه فدک حضرت زهرا (س) می‌بینیم که بانوی اسلام با کلام خود جهاد کرده است و به مثابه آن بانوانی را شاهد هستیم که با زبان و کلام خود قیام کرده‌اند. در تاریخ دیدیم که در ماجرای دفاع از ولایت حضرت فاطمه (س) فرمود تا من هستم اجازه نخواهم داد دست دشمن به حضرت علی (ع) برسد و ما امروز نمونه‌هایی از این دست را شاهد هستیم که از این بانوی اسلام الگوبرداری کرده‌اند. 

وقایع و شخصیت‌های تاریخی را چطور به اتفاقات و فعالیت‌های شیرزنان معاصر گره زدید؟

واقعیت ماجرا این است که هیچ چیز به اندازه انگیزه‌های اعتقادی و فکری، عزم انسان را برای رسیدن به هدف محکم نمی‌کند و ما این را در دوره دفاع مقدس تجربه کرده‌ایم. این خاصیت بزرگ اسلام و تشیع است که به زمان گذشته و ۱۴۰۰ سال قبل محدود نشود. برهمین اساس وقتی در نمایش «همه مادران ما» حرف از ولایت و پشت در ماندن حضرت زهرا (س) و شهادت محسن می‌زنیم لازم است به مرضیه حدیدچی اشاره کنیم که در جواب پرستاری که تهدید کرد فرزند حدیدچی را مقابل چشمانش خواهند کشت، پاسخ داد من خانواده‌ام را از هر چیزی که زیر آسمان خداست بیشتر دوست دارم، اما نه بیشتر از مکتبم و همه چیزم فدای مکتب. این کلام مادری دلیر است که به شدت رقیق‌القلب و عاشق خانواده‌اش است، اما پای باور خود می‌ایستد.

در جایی دیگر ما از همسر شهید جهان‌دیده دیالوگی در نمایش آورده‌ایم که گفته است: «نتانیاهوی کثیف بداند که من حتی انتظار برگشت پیکر شهیدم را هم نداشتم» و این دیالوگ برای ما بسیار آشناست و کلام «ام وهب» را یادآوری می‌کند که از فاطمه زهرا (س) الگوبرداری کرده است. همچنین وقتی سلحشوری «قدم‌خیر قلاوند» و «بی‌بی مریم» بختیاری را در نمایش می‌بینیم همه بارقه‌هایی از دریای کرامت حضرت زهرا (س) دارند که من به میزان بضاعت فکری و اندیشه ام در «همه مادران ما» استفاده کرده‌ام تا جهان‌بینی بانوی اسلام را که در عصر کنونی و برای انسان قرن ۲۱ ترجمه شده است به تصویر بکشم.

اگر می‌گوییم زینب (س) با گذشت ۴۰ سال نسخه کاملی از حضرت زهرا (س) است، مرضیه حدیدچی نیز نسخه کوچکی از الگوبرداری از حضرت فاطمه (س) بعد از ۱۴۰۰ سال است. کرامات حضرت زهرا (س) نیاز به ترجمه شدن دارند و ما امروزه کلیپ‌های زیادی از مادران مقاومت می‌بینیم که داغدار هستند، اما سر و جان خود را فدای مکتب خود می‌کنند و این اراده قدرتمند و حجم بالایی از ایدئولوژی را می‌طلبد که یک فرد را به انسانی ضربه‌ناپذیر تبدیل کند. 

مهم‌ترین شاخصه نمایش «همه مادران ما» چیست؟

نمایش «همه مادران ما» سعی دارد به بانوانی بپردازد که از فاطمه زهرا (س) الگوبرداری کرده‌اند. بُعد دیگر ماجرا که حائز اهمیت است این است که این نمایش قابلیت اجرا در استان‌های کشور را دارد. گستره جغرافیا و تنوع فرهنگی که در این اثر نمایشی است برای اجرا در جای جای کشور قابل اعتناست. 

آیا این نمایش ظرفیتی برای استفاده از ویژگی‌ها و گویش‌های بومی برای اثرگذاری بیشتر بر مخاطب دارد؟

«همه مادران ما» این امکان را دارد که در پرداخت به بانوان شاخص از لهجه و زبان خطه خودشان استفاده شود. برای مثال «قدم‌خیر قلاوند» بتواند لری و «بی‌بی مریم» با زبان بختیاری صحبت کند. البته استان چهارمحال و بختیاری هم برای اجرای این نمایش درخواست کرده به جای «قدم خیر قلاوند» که شیرزن لرستانی است شخصیت «بی‌بی‌مریم» را که قهرمانی بومی است جایگزین کند و این اتفاق خوبی در این نمایش است و چه بسا اگر در گیلان بخواهیم این نمایش را اجرا کنیم می‌توانیم به زنان قهرمانی اشاره کنیم که سر میرزاکوچک خان را از چنگال مأموران رضاخان پنهان کردند و به خاک سپردند، بنابراین در پرداخت به استان‌هایی، چون گیلان می‌توان به چنین بانوانی هم پرداخت. 

با توجه به اجراهای متعددی که نمایش در استان‌های مختلف خواهد داشت آیا جایی برای تکمیل «همه مادران ما» وجود دارد؟

این نمایش جای تکمیل شدن هم دارد و اگرچه امروز در قالب ۴۰ دقیقه اجرا می‌شود، اما ما به قدری زنان مقاوم و پیشرو در جغرافیای جهان اسلام داریم که می‌توان داستان زندگی بانوان بیشماری را که برگرفته از زندگی حضرت زهرا (س) است به نمایش «همه مادران ما» اضافه کرد. 
در جای جای استان‌ها بانوان و مادران ترازی را می‌توان یافت که در کنار مادری و همسری دلیرزنانی هستند که به جنگ فکری یا فیزیکی رفته و هرجا که اسلام نیاز داشته است پای‌کار بوده و به حضرت زهرا (س) اقتدا کرده‌اند.