دکتر مهدی فدایی مهربانی در پانزدهمین گردهمایی اصحاب علوم انسانی انقلاب اسلامی به چهار بحران‌ در مساله غزه اشاره کرد که از جمله آن بحران اخلاقی، بحران بحران علوم انسانی بحران فرهنگی بود.

وی در بخشی از سخنانش اظهار کرد: در بحران اخلاقی، ایده اخلاق مبتنی بر مصلحت و نسبی‌گرایی مطرح است.اگرچه هنوز مسئله اخلاق در دنیا از بحث‌های زنده‌ای است که با موقعیت انضمامی انسان می‌تواند نسبت داشته باشد اما در لحظه‌ای که انسان دچار رنج می‌شود، فلسفه اخلاق زنده می‌شود و پرسش از اینکه اخلاق کجاست و ما چطور می‌توانیم اخلاق داشته باشیم،مطرح می‌شود. تصور من این است که شاید نماینده اخلاق مبتنی بر سیاست و مصلحت در دنیای امروز «مایکل والزر» باشد که اخلاق را در خدمت قدرت درآورده و شاید شرترین مفاهیم در اندیشه او به مفاهیم به اخلاق بدل می‌شود.

فدایی مهربانی یکی دیگر از بحران‌ها در مساله غزه را بحران فرهنگی و کار فرهنگی دانست و افزود: اگر بخواهیم نگاه نقادانه داشته باشیم باید بگوییم که ما در کار فرهنگی شکست خورده‌ایم و دلیلش هم نوع نگاه ما به کار فرهنگی است. کار فرهنگی گاه هم ردیف کار روشنفکری است و در مورد غزه به نظرم جاهایی که کار فرهنگی روی دوش جامعه بوده عملکرد بسیاری را شاهد بودیم نسبت به زمانی که به فرهنگ به مثابه یک مقوله تعلیمی و حکومتی نگاه شده است. در کشورهای مسلمان راهپیمایی‌های صدهزار نفری برای غزه برپا شده ولی در ایران که پشتیبان همیشگی بوده ما باید صبر می‌کردیم تا در روز جمعه راهپیمایی کنیم بنابراین چون ظرفیت کار فرهنگی را از جامعه گرفتیم، جامعه منفعل شده است.

وی با اشاره به وضعیت کودکان و زنان غزه این نکته را یادآور شد که تکه تکه شدن پیکر کودکان و آوارگی زنان و کودکان غزه هر وجدان بیداری را به درد وامی‌دارد ولی در همین مسئله هم هم به نظر می‌رسد دستگاه‌های فرهنگی از کار خود عقب ماند و جامعه هم نتوانست ایفای نقش کند.

فدایی مهربانی تاکید کرد: ما در مسئله غزه گویا فقط هزینه پرداخت می‌کنیم و نقشی به لحاظ فرهنگی نداشته‌ایم و هرچه تاریخ می‌گذرد ما در عرصه فرهنگ عقب‌تر می‌افتیم.

تقویت وجه فرهنگی

وی بحران دیگر در مسئله غزه را بحران علوم انسانی معرفی کرد و افزود: ما هنوز صورت‌بندی درستی به لحاظ علوم انسانی نداریم و در بحث‌های هم که در غرب شکل گرفته بیشتر انسان خاص مطرح است. درباره هولوکاست بحث‌هایی در غرب شکل گرفت ولی الان در مسئله غزه این حساسیت را نمی‌بینیم.

این پژوهشگر تاکید کرد: در مسئله غزه گویا ما در دوری گیر افتاده‌ایم که گویا ادبیاتش در اروپا شکل میگیرد و به انسان امریکایی  فقط توجه می‌شود. بحران‌هایی که در غزه داریم بحران‌هایی است که همچنان باقی است و مهمترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم تقویت وجه فرهنگی آن است.

انسان امروز به دنبال نوع دیگری از بودن است

در بخش بعدی این گردهمایی فاطمه دلاوری پاریزی محقق حوزه فلسفه غرب به بحران علوم انسانی پرداخت.

وی در سخنانش به خصیصه دوران مدرن اشاره کرد و اظهار کرد: بر اساس سخنان بیکن انسان به دنبال تصرف بر هرچیزی است که نمونه سیاسی آن استعمار است. استعمار که با سلطه سیاسی اروپا بر امریکا و شهرک‌سازی و کشتن بیش از 95 درصد از بومیان امریکا آغاز می‌شود و باعث می‌شود که مرد سفید طبقه متوسط اروپایی دیگری را به رسمیت نشناسد و انسان‌زدایی کند از دیگری یا سعی در شبیه کردن دیگران به خود دارد.

این محقق حوزه فلسفه غرب در ادامه به نظریه مارکس نسبت به استثمار سیاسی و اقتصادی و فرآیند مدرنیزاسیون پرداخت و سپس با اشاره به نظریات دیگر اندیشمندان، تاکید کرد: درک روح استعماری زمانه و مناسبات زر و زور و تزویر انسان امروز را به اضطرار می‌رساند. در این میان انقلاب اسلامی از بزنگاه‌هایی است که با فهم این موضوع در حال زدن ایجاد جرقه‌های امید است و شاید به همین خاطر باشد که انقلاب اسلامی سهم خود را ایفا کرده و شاید همین امر دلیل تفاوت کنش ما با کنش مردم جهان نسبت به غزه باشد.

وی بیان کرد: غزه نقطه عطفی در حرکت به سمت برقراری نسبتی جدید با هستی است. برای این مورد نشانه‌هایی هم می‌توان ذکر کرد و آن هم هنزله‌های پابرهنه‌ای است که پیش از این با سنگ از خود دفاع می‌کردند و امروز با اسلحه در شهرهای صهیونیست‌نشین جولان می‌دهند. مرزهایی که توسط اسرائیل قفل شد تا گرسنگی عامل قتل مردم باشد حالا با توزیع افطاری گرم توسط ایرانیان شکسته شده است.

دلاوری پاریزی ادامه داد: انسان امروز مضطر است و به دنبال نوع دیگری از بودن می‌گردد تا هدایتگر دانشی متفاوت با آنچه وجود دارد، باشد.

تاکید بر گفتمان بی‌اثر است

در بخش دیگر این گردهمایی مصطفی زالی استادیار گروه فلسفه دانشگاه به دو ادعای بدیهی در مسئله غزه اشاره کرد و گفت: جنگ غزه عریان و صریح یادآور می‌شود که در عرصه روابط بین‌الملل تکیه صرف بر هنجارهای حقوق بین‌الملل بی‌اثر است. همچنین اینکه مانع اصلی تحقق راه‌حل در دولت اسرائیل است.

وی در ادامه اظهار کرد: جنگ غزه ثابت می‌کند تاکید بر گفتمان‌های اخلاقی در ساحت روابط بین‌الملل، بی‌اثر است. در فلسفه سیاسی جدید برای توضیح تکوین نحوه حاکمیت سیاسی مشروع از مفهوم وضعیت طبیعی استفاده می‌شود که از دل آن قرارداد اجتماعی متولد می‌شود که روشی است برای تبیین دولتی که می‌خواهد به شکل مشروعی تکوین پیدا کند.

زالی ادامه داد: آنچه کمتر به آن توجه می‌شود، وضعیت طبیعی و ضرورت گذار از وضعیت طبیعی است. وضعیت طبیعی وضعیتی است که دو توصیف مشهور دارد یکی اینکه از نگاه «توماس‌هابز» وضعیت جنگ همه علیه همه است و دوم اینکه از نگاه «جان‌لاک» دسترسی انسان‌ها به حقوق‌شان فاقد ضمانت لازم است.در این زمینه «ایمانوئل کانت» از سه نقصان در وضعیت طبیعی صحبت می‌کند و می‌گوید حقوق اکتسابی در وضعیت طبیعی که  بسط مفهوم آزادی است اما در وضعیت طبیعی تحقق این حقوق ناممکن است.

زالی افزود: «ایمانوئل کانت» همچنین معتقد است در ذات حق یکنوع اجبارپذیری نهفته است. او همچنین میگوید که حق امری تفسیرپذیر است که بدون مرجع مشترک ناممکن است.

این پژوهشگر مسئله اصلی در روابط بین‌الملل را فقدان مرجع فراگیر که حقوق معین را اعمال کند، دانست که بهره‌مندی از حقوق را ناممکن می‌کند.

وی در ادامه عدم تحریم اسرائیل با وجود نقض مرزها و حقوق‌ها را مطرح کرد و ادامه داد: روابط بین‌الملل هیچ کنشی در مقابل اسرائیل نداشته است. کنشی که دولتها در دوره طوفان نسبت به سران اسرائیل برای دلداری آنها داشتند جای سوال و تعجب است و معضل عمیقی را پیش چشم می‌گذارد که حتی اگر حتی هنجارهای معین وجود داشته باشد در فقدان مرجع فراگیر نمیتوان از آن بهره‎‌مند شد.

وی در ادامه به عملکرد و واکنش سازمان ملل انتقاد کرد که بجای اینکه مدافع اصلی نقض هنجارها باشد پای‌بندی به حاکمیت قانون ندارد.

زالی همچنین اظهار کرد: بحران غزه یک مسئله را نشان می‌دهد و آن هم این است که بحران فلسطین از مسیر حقوقی حل و فصل نمی‌شود.

او بیانیه‌ها را به رغم ظاهری امنیتی و زیبایی که افراد را دعوت به پرهیز از خشونت و احقاق حق فلسطین و صلح خاورمیانه می‌کند، دارای کنشی غیراخلاقی دانست چراکه حقوق بدون تضمین بلااثر است.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: بحران غزه ثابت می‌کند حل مسئله زورآزمایی قدرت‌هاست و آنچه دنیا به عنوان راه حل غزه تبلیغ می‌کند راه حل دو دولت است.

وی با تاکید بر اینکه تنها راه‌حل مساله و بحران غزه، مقاومت است به شهدای مقاومت و افرادی چون شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید سیدعباس موسوی ادای احترام کرد.

با قدرت می‌توان در برابر غرب ایستاد

در بخش پایانی پانزدهمین گردهمایی اصحاب علوم انسانی انقلاب اسلامی سیدحسن شهرستانی مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی گفت: مسئله دیگری در غرب همچون پرسشی که طرح نشد تا پاسخ داده شود بلکه همچون بحران پیش آمد تا با حذف آن رفع شود. در این میان دیگری قابل هضم، جنبش‌های جهان سومی است که دائم طلب پیوستن به غرب را دارند و دائما دیگری، دیگری مطلوب و ایده‌آل است.

مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی سپس توجه اندیشه مدرن به دیگری را به عنوان نگاهی که نه مبشر آزادی و نه دوستی است، مطرح کرد.

وی در سخنانش همچنین تاکید کرد که با قدرت می‌توان در برابر غرب ایستاد و حتی اقامه گفتگو از مسیر قدرت ما می‌گذرد.

شهرستانی همچنین به متون ادبی کلاسیک اشاره کرد و به شعر سخنگوی شعر حماس که خطاب به ملت‌های مسلمان سروده شده، پرداخت.