به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، دومین اردوی آموزشی شعر زنان با عنوان «تماشا» به همت دفتر شعر مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، روز ۱ بهمن ماه در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.

شاعران برگزیده‌ی دوره‌ی تماشا، از تهران و سایر استان‌ها، در جلسات این دوره به شکل حضوری و مجازی شرکت کردند و با حضور فریبا یوسفی ساعتی به گفت‌وگوی مقدماتی پیرامون مسائل شعر، نقد شعر، شعر معاصر، شعر انقلاب، وضعیت شعرزنان، چالش‌ها و کمبودهای شعر زنان، چشم‌اندازها و راهبردهای این دوره‌ی آموزشی پرداختند.

ضرورت تشکیل مجمع شاعران مطالبه‌گر، ضرورت پرداختن به مسئله اخلاق شعر و تهیه‌ی خروجی مکتوب و تدوین شده از آن، برگزاری جلسات نقد شعر، گفت‌وگو پیرامون تحلیل‌های شاعران نسبت به کتب شعری مطالعه شده‌ و معرفی شاعران به حوزه هنری‌های استان‌ها توسط ستاد حوزه هنری، عناوین پیشنهادات شاعران جهت بهبود فرایند شعر زنان بود.

در این گفت‌وگو از شاعران حاضر خواسته شد، برای هر اردوی تماشا گزارشی مکتوب جهت استفاده دیگران از جلسات آن و یادداشتی از خلاصه کتابی که در انتهای اردوها به دستشان می‌رسد، تهیه کنند.

پس از پایان یافتن این جلسه‌ی گفت‌وگو اولین کلاس این اردو با تدریس علیرضا سمیعی درباره‌ی تاریخچه‌ی شعر معاصر، تاریخچه‌ی شعر انقلاب، تقابلات جریان‌های شعری لائیک و مسلمان سده‌ی اخیر، شب‌های شعر گوته سال ۱۳۵۶، ورود مضامین مذهبی به شعر نو توسط طاهره صفارزاده و علی موسوی گرمارودی، مطرح شدن‌ایده‌ی بازگشت به خویشتن، نقش فرهنگستان‌ها و سره‌نویسی در جهت اجرا کردن این‌ایده و ریشه‌ها و زمینه‌های آن، نسبت جریانات مذهبی با مردم و قشر هنرمندان با محوریت دو شخصیت مرحوم شیخ احمد کافی و مرحوم علی شریعتی، نقش انقلاب اسلامی با محوریت امام خمینی (ره) در جریانات شعر معاصر و احیای قالب‌های شعری توسط شاعران انقلابی آغاز شد.

وی به خواندن دو شعر، به نام «لبانت به ظرافت شعر» از احمد شاملو و «نه گندم و نه سیب» از قیصر امین پور پرداخت و نگاه هستی‌شناسانه، زبان و زاویه دید این دو شاعر را باهم مقایسه کرد و تفاوت‌هایشان را بیان کرد.

در ادامه سمیعی به قالب‌های شعری پرداخت و از تغییر محتویات غزل به مضامین سیاسی و اعتراضی که تاقبل از مشروطه، مختص به مضامین عاشقانه بود، سخن گفت و سرایش سید حسن حسینی در قالب رباعی را احیاکننده‌ی این قالب عوان کرد.

وی احیای غزل‌مثنوی را به علی معلم و قصیده را موسوی گرمارودی نسبت داد و احمد عزیزی را شاعری عنوان کرد که توانست با استفاده از قالب مثنوی و مضامین جهادیِ دفاع مقدس، اثری حماسی و عارفانه خلق کند.

*ژاندارک شعر ایران، متخصصی چون فخری زاده

علیرضا سمیعی شاعرانی همچون صفارزاده و گرمارودی را پیشران شعر انقلابی عنوان کرد و آنان را متأثر از قرائت علی شریعتی از دین، نقش و کارکرد آن دانست.

وی از لقب ژاندارک شعر ایرانِ طاهر صفارزاده سخن گفت و او را متخصصی در حوزه شعر و هنر عنوان کرد که به واسطه‌ی کار تخصصی خود همچون مشارکتش در تأسیس حوزه هنری نقطه عطفی در تاریخ معاصر به وجود آورد و از این رو او را به شهید فخری‌زاده، دانشمند ارشد وزارت دفاع که به واسطه‌ی کار تخصصی خود نقشی مهم در جهت رشد، تعالی و اقتدار جایگاه علمی-تحقیقاتی و دفاعی جمهوری اسلامی ایران ایفا کرده بود، تشبیه کرد.

با پایان یافتن تدریس سمیعی، جلسه با حضور دکتر آسیه مصطفی از هندوستان و افسانه غیاثوند ادامه پیدا کرد.

خانم مصطفی پژوهشگر برگزیده‌ی شانزدهمین جشنواره بین‌المللی پژوهش فرهنگی است و درباره‌ی پژوهش خود با عنوان «سهم طاهره صفارزاده در شعر انقلاب» صحبت کرد.

پس از بیان خلاصه‌ای از زندگی صفارزاده‌، ویژگی‌های شخصیتی وی‌، نقش او در حوزه شعر، هنر و انقلاب اسلامی توسط خانم مصطفی، شاعران حاضر در جلسه درباره‌ی وضعیت شعر هندوستان، چگونگی شرایط شعر زنان در هند، نحوه پژوهش او از او سؤالاتی پرسیدند و خانم مصطفی ضمن پاسخ به سوالاتشان به خواندن ابیاتی از چند شعر صفارزاده پرداخت.

جلسه اول این اردو با نزدیک شدن به وقت نماز ظهر خاتمه یافت و جلسه بعدی با حضور سیداحمد نادمی در سالن اوستا حوزه هنری آغاز شد.

*شعر فلسطین افشار شر می‌کند

نادمی موضوع سخنان خود را شعر فلسطین بیان کرد و از تاریخچه‌، زمینه‌های شکل‌گیری، مضامین، شاعران مطرح و وضعیت جهانی این حوزه شعری سخن گفت.

نادمی شعر فلسطین را دارای دو ویژگی شعر جغرافیا و شعر موقعیت دانست و در تعریف ویژگی اول گفت: شعر جغرافیا شعری است که در یک محدوده‌ی خاص جغرافیایی بیان‌گر فرهنگ خود است. جغرافیا به تبعیت از حوادث تاریخی منبسط یا منقبض و افزایش یا کاهش می‌یابد و این ویژگی در شعر فلسطین هویدا است.

وی در خصوص شعر موقعیت گفت: شعر موقعیت شعری است که سرایش آن محدود به شاعران یک سرزمین نیست و مضامین آن را شاعرانی خارج از آن منطقه جغرافیایی نیز نمایندگی می‌کنند. اشتراکات دینی و انسانی و ملی گرایی عربی، دستیابی شعر فلسطین به این ویژگی را محقق ساخته است.

نادمی شعر فلسطین را یک کنش انسانی دانست که در زمان معاصر افشای شر می‌کند و باعث حیرت دومکراسی خواهان جهان می‌شود و در این رابطه افزود: آپارتاید و نسل کشی خطاب شده‌ به رژیم صهیونیستی توسط آفریقای جنوبی موجب عصبانیت صهونیست‌ها شد، زیرا این خصوصیات را متعلق به گذشته و جوامع غیر متمدنانه قلمداد می‌کردند، اما در زمان حاضر به خودشان نسبت داده می‌شود.

وی شعر فلسطین را محدود به مرزها ندانست و افزود: شعر فلسطین نشانه‌های خاص فلسطین را بر جسته می‌کند و افشای شر باعث بارور کردن این شعر شده است.

نادمی شهادت، آواره‌گی، ظلم‌ستیزی و مسئله صهیونیسم را مضامین و نشانه‌های شعر فلسطین عنوان کرد و به خواندن ترجمه‌ی شعرهای این حوزه توسط خود همچون شعرفوبیا از نجوان درویش، خیال بافی از مایا ابوالحیات و غریق از شهید دکتر رفعت العریر که توسط برایان کاکس خوانده شده، پرداخت.

وی از کثرت تعداد شاعران زن در عرصه‌ی شعر فلسطین سخن گفت و میزان شهرت یعضی از آن‌ها همچون سهیر حماد را جهانی دانست.

پس از پایان یافتن کلاس دومِ این اردو، حسنا محمدزاده با حضور خود بر روی صحنه، کلاس آخر اردوی تماشا را آغاز کرد و از شاعران حاضر در جلسه خواست برای خواندن شعر خود داوطلب شوند تا نقد و بررسی اشعارشان توسط او و مشارکت دیگر حاضران چون فریبا یوسفی و افسانه غیاثوند انجام شود.

مهدیه نژاد ابراهیمی با خواندن غزلی درباره‌ی‌امیر المؤمنین علی علیه‌السلام، فاطمه خرمی با خواندن مثنوی‌ای درباره‌ی امام خمینی (ره)، فرزانه قربانی با خواندن غزلی با موضوع شهدای حادثه‌ی کرمان مبحث نقد و بررسی را آغاز کردند و محمدزاده به بیان توضیحات تکمیلی پرداخت.

محمدزاده، شعر مذهبی را مرتبط به چهار بخش مدح و منقبت، انتقال پیام از جنس سیره‌ی زندگی و حدیث، حماسه و عرفان الهی و عبودیت بیان کرد و اغلب این نوع اشعار را تا قبل از ظهور اقبال لاهوری محدود به بخش اول یعنی مدح و منقبت عنوان کرد و بخش عرفان الهی و عبودیت شعر مذهبی که درباره‌ی رابطه‌ی سوژه با خدا و هستی است را کم‌تر پرداخته شده دانست و شعر خط خون موسوی گرمارودی را مثالی از این جنس بیان کرد.

*تشبیهات و استعارات جدید مانع کلیشه‌ای شدن عبارات شعر می شود

وی قالب مثنوی را جهت پرداختن به موضاعت خاص و متفاوت، قالبی با ظرفیت بیان کرد که دست شاعر را در انتخاب قافیه باز می‌گذارد، اما می‌تواند زمینه ساز اطناب شاعر شود و ویرایش بعد از سرایش را راه حل این مشکل دانست و توصیه کرد: شاعر پس از گذشت یک هفته از سرودن شعر به ویرایش آن بپردازد تا با حذف و تصحیح مصرع‌های متداول و معمولی غنای شعر خود را افزایش دهد.

در پایان کلاس، محمدزاده استفاده‌ی مکرر شعرا از یک سری از تشبیهات و استعارات در شعر را علت مستعمل شدن آن‌ها دانست و گفت: به کار بردن تشبیهات و استعارات جدید از کلیشه‌ای شدن عبارات شعر جلوگیری می‌کند.

لازم به ذکر است، پس از پایان اردوی آموزشی تماشا جمعی از شاعران در جلسه هفتگی «ساعت شعر» نیز حضور یافتند.