دختران مستعد

نمایش فاطمه کاری از گروه نمایش «هنر مقدس» و برداشتی عاشقانه- عارفانه از زندگی حضرت زهرا (س) است. این نمایش، شش موقعیت از زندگی حضرت فاطمه (س) شامل مادرانگی، تولد، ازدواج، حضورشان در جنگ‌ها، شرایط اقتصادی- سیاسی آن دوران و جاودانگی ایشان را به تصویر می‌کشد. مریم شعبانی از چگونگی تشکیل گروه این نمایش اینطور می‌گوید: گروه از سال ۱۳۸۸ شکل گرفت. در مدرسه‌ای که تدریس می‌کردم دختران مستعد و علاقه‌مند به تئاتر را می‌دیدم که به دلیل جو مذهبی خانواده نمی‌توانستند در این عرصه فعالیت کنند. به این فکر افتادم فضایی فراهم کنم که این بچه‌ها کار هنری انجام دهند. اینطوری هسته اولیه گروه «هنر مقدس» شکل گرفت. سال ۱۳۹۰ که اولین اجرای فروش گیشه داشتیم، تمام بلیت‌ها همان شب اول فروش رفت؛ سال اولی بود که کار بانوان برای بانوان اجرا شده بود. موضوع نمایش نقش زنان در عاشورا بود و به شخصیت هانیه همسر ۱۷روزه وهب نصرانی و مادر وهب می‌پرداخت. آن سال قضیه دفاع از حرم مسئله روز بود و ما این دو موضوع را به هم ربط دادیم.

هنر قدسی
کارگردان نمایش فاطمه در پاسخ به این سؤال که نمایش بانوان برای بانوان چه مزیتی دارد؟ می‌گوید: زنان جوامع اسلامی نیاز دارند در هر عرصه‌ای فضای مختص خودشان را داشته باشند. به هر حال تئاتر نمایشگری است و خب ما گروهی هستیم که ادعا داریم می‌خواهیم هنر قدسی ارائه دهیم، در نتیجه، محتوا و قالب ارائه همه باید برای انسان رستگاری بیاورد، به همین منظور این قاعده را خودمان طراحی کردیم که اجرای تئاتر زنانه برای زنان و تک‌جنسیتی داشته باشیم.

تنوع مخاطب
گروه هنرمقدس تاکنون بیش از ۳۰نمایشنامه با موضوع زنان تاریخ‌ساز ایران و جهان طراحی و اجرا کرده است. شعبانی با بیان اینکه در سال‌های اول، چون موضوعات‌مان خیلی مذهبی و آیینی و اجراهای‌مان هم آیینی بود فقط مخاطب مذهبی داشتیم، می‌گوید: در سال‌های اخیر تنوع مخاطبان‌مان زیاد شد و از لحاظ سن و قشر تغییر کردند. دوستان تئاتری‌ای هستند که فقط برای کسب تجربه به دیدن نمایش‌های ما می‌آیند. سال گذشته خیلی از آکادمی‌های تئاتر به هنرجویان‌شان دیدن کار ما را پیشنهاد کردند، چون ما سبک نمایش- اجرا را برای نخستین بار به ایران آورده بودیم و کارمان الگوی خوبی برای بچه‌های تئاتر بود. در حال حاضر از لحاظ فکری هم تنوع مخاطب داریم، به خصوص در مورد نمایش فاطمه (س)، به این جهت که نقاط قوت این شخصیت را ارائه می‌دهیم و این برای تمامی طیف‌های فکری جذاب است. نکته دیگر اینکه ما به شکل روضه، نمایش کار نکرده بودیم و خبری از روضه‌خوانی نبود. یک چیز دیگر که مردم خیلی دوست داشتند، بحث رنگ و فرم بود و اینکه ما دیالوگ کم داشتیم، یعنی همه چیز بر عهده قلب و روح مخاطب بود. ما پرفورمنس را انتخاب کردیم تا به تماشاچی چیزی را دیکته نکنیم. رنگ‌های جذابی هم ارائه داده بودیم و شکل و شمایل حضرت از چیزی که در ذهن مخاطب است، فاصله می‌گرفت، البته خب بعضی از مخاطبان این را نپسندیدند و به فرم پوششی که ما برای حضرت فاطمه در نظر گرفته بودیم، ایراد وارد کردند.

پیوستن پژوهشگرها
نمایش فاطمه امسال، سومین سال متوالی است که روی صحنه می‌رود، کارگردان این نمایش تعریف می‌کند: سال اول بازخوردهای خوبی نداشتیم؛ هم از مخاطب عام هم از مخاطب خاص. بعضی تصور می‌کردند پرفورمنس رقص است، در حالی که حرکت است و بیان مشخصی دارد که منتقل‌کننده کلمه و جمله است. لکچر پرفورمنس اصلاً داستان ندارد، یعنی داستان و نتیجه‌گیری همه به عهده مخاطب است. در سال‌های بعدی مخاطب بیشتری جذب کار ما شد و این برای‌مان انگیزه‌بخش بود. ما از پژوهشگرهای تاریخ اسلام بازخوردهای خوبی گرفتیم، حتی امسال چند پژوهشگر به ما پیوستند.

استقبال عراقیها
نمایش فاطمه (س) در اولین حضور بین‌المللی‌اش همزمان با عیدغدیر در تئاتر ملی بغداد(المسرح الوطنی) روی صحنه رفت و ۷هزار بانوی عراقی از این نمایش دیدن کردند. شعبانی با اشاره به اینکه شعار گروه‌شان «هنر قدسی زنان بر تمام جهان» است، از اجرای‌شان در عراق می‌گوید: در زمان اجرا در ایران دوستان عراقی هم میهمان‌مان بودند، این دوستان از ما خواستند در عراق هم اجرا داشته باشیم. کار به عربی ترجمه شد و دوستان تمرین زبان عربی کردند، حتی نقش مکمل‌مان، فاطمه مرادی که نقش فرشته تاریکی را اجرا می‌کرد، در مدت کوتاهی به زبان عربی مسلط شد و اجرای زنده عربی داشت، چون همه نریشن پلی‌بک بود، اما نقش لوسیفر در سالن زنده اجرا می‌شد، آنجا هم زنده اجرا کردیم. ما هفت شب اجرا داشتیم، هر شب سالن هزار نفری پر می‌شد، حتی شب‌های آخر ۴۰۰ نفر پشت درهای سالن ماندند. الان هم به دو زبان ترکی استانبولی و انگلیسی ترجمه شده است و دوستان کم‌کم تمرین‌های ترکی را شروع می‌کنند تا اجراهای دیگری در سایر کشورهای اسلامی داشته باشیم.

نقش مردان!
مریم شعبانی توضیح می‌دهد: ما در تئاترهای‌مان نقش مردان را در جامعه نادیده نگرفته‌ایم. قاعدتاً زن و مرد از اول خلقت در رستگاری انسان تأثیرگذار بوده‌اند. ما همیشه از اولین اجرای‌مان که تئاتر اقلیما بود، سعی کردیم نقش مردان را هم ارائه و اهمیت‌شان را در خلقت نشان دهیم. ما به کمک تکنیک‌هایی حضور آقایان را در صحنه به شکل تصویری نمی‌بینیم، هر چند کارمان تک‌جنسیتی است و ارائه نقش مرد روی صحنه نداریم، اما گاهی صدا و نریشن مرد را روی صحنه داشتیم. امسال هم ما به نقش حضرت علی (ع)، حضرت محمد (ص) و اصحاب‌شان می‌پردازیم.

«هنر مقدس» در آینده
وی در ادامه با بیان اینکه کلاً زنان هنرمند مسلمان دوست دارند در فضای مستقل توانمندی‌های‌شان را ارائه دهند، اضافه می‌کند: سعی کردیم این فضا را برای زنان ایجاد کنیم که هم روی صحنه بازیگری و کار هنرهای نمایشی و هم در اتاق نور و صدا مدیریت نور و صدا را داشته باشند. سال‌های قبل همخوانی بانوان را روی صحنه داشتیم، امسال هم علاوه بر همخوانی دو ساز موسیقی زنده روی صحنه اجرا می‌شوند. این تهیه‌کننده در پایان خبر می‌دهد: برنامه آینده‌مان این است که روی یکی از زنان برتر مسیحیت کار کنیم و ان‌شاءالله بتوانیم برای جهان مسیحیت هم یک الگوی دقیق و عینی ارائه دهیم.