به گزارش روابط عمومی حوزه هنری به نقل از روزنامه قدس، سال گذشته به مناسبت فرارسیدن ۴۴ سالگی انقلاب اسلامی، مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، پروژه ادبی «باغ رمان ایرانی» را کلید زد تا ۴۴ داستان‌نویس مستعدی که کمتر فرصت بروز استعداد به آن‌ها داده شده، زیر نظر مربیان داستان‌نویسی به نگارش رمان بپردازند و صدای ایرانِ امروز بیش از پیش شنیده شود.
به بیان دیگر طرح باغ رمان ایرانی با در نظر گرفتن استعدادهای جوان و جدید اجرا می‌شود؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد ورود نسل جدید و جوان به عرصه نویسندگی و رویش استعدادها در این حوزه هستیم که پرورش یافتند و معرفی شدند. حوزه هنری هم این طرح را در حمایت و تقویت جریان ادبیات ایرانی با محوریت تولید محتوایی متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی اجرا می‌کند. درباره جزئیات بیشتر این پروژه با تیمور آقامحمدی، دبیر اجرایی «باغ رمان ایرانی» و معاون مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
چند طرح به پروژه باغ رمان ایرانی رسیده است و این پروژه امسال چطور اجرا می‌شود؟
با اتمام مهلت مقرر ارسال طرح‌ها در اسفند سال گذشته و پس از بررسی ۱۷۲ طرح رمان رسیده در شورای علمی باغ رمان ایرانی ۵۲ طرح را انتخاب کردیم که قرار است این طرح‌ها زیر نظر ۲۴ استاد داستان‌نویسی تبدیل به رمان شوند.
هر استاد بین یک تا ۳ هنرجو را پذیرش می‌کند و نویسندگان در طول هشت ماه رمان خودشان را زیر نظر این استادان می‌نویسند. ضمن اینکه علاوه بر فراگیری مهارت‌های نوشتن، از اردوهای آموزشی و کارگاه‌های تخصصی متنوع هم برخوردار می‌شوند. در گام نخست، طرح رمان‌ها توسط استادان پخته می‌شود و پس از نهایی شدن طرح، طی آموزش‌ها و مشورت‌های حضوری و مجازی برای هنرجویان، رمان‌ها نوشته می‌شوند. در این هشت ماه هم اردوهای متعددی خواهیم داشت و مباحث تخصصی در این اردوها مطرح می‌شود. علاوه بر استادان حاضر در دوره به فراخور شرایط از استادان دیگر هم دعوت می‌کنیم و اگر احساس نیاز به برگزاری کارگاه‌های مجازی باشد، دوره‌های مجازی هم خواهیم داشت. پس از طی این مراحل، در پایان دوره که رمان‌ها نوشته شدند، آثار توسط کارشناسان بازخوانی می‌شود و برای انتشار در اختیار انتشارات سوره مهر قرار می‌گیرد. همچنین به نویسنده و استاد راهنمای چهار رمان برتر هم جوایز نفیسی تعلق می‌گیرد.
طرح‌های رسیده چقدر گستردگی جغرافیایی دارند؟
طرح‌های منتخب، گستردگی و تنوع خوبی دارند و از استان‌های مختلف همچون تهران، البرز، قم، هرمزگان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمان، خراسان رضوی، همدان، فارس، زنجان، اصفهان، خوزستان، گلستان، مرکزی و ایلام است. طرح‌های رسیده متناسب با زیست‌بوم هر استان بوده و مسائل و دغدغه‌هایی که در آن منطقه و بوم وجود دارد را مطرح کرده‌اند. ۱۷۲ طرحی که به دست ما رسیده از سوی کسانی بوده که سابقه نویسندگی دارند مثلاً مجموعه داستان کوتاه و رمان منتشر کرده یا در جشنواره‌های ادبی مختلف جوایزی کسب کرده‌اند.
در واقع کسانی که در آغاز مسیر حرفه‌ای خودشان قرار دارند وارد این دوره شدند و از تجارب شخصی استادان بهره می‌گیرند تا در پایان دوره بتوانند رمان‌هایشان را بنویسند.
منظور از تولید محتوایی متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی در پروژه باغ رمان ایرانی چیست؟
وقتی به عنوان یک نویسنده ایرانی قرار است بنویسیم و دست به آفرینش یک داستان بزنیم باید جان و جهان ما هم ایرانی باشد. ایران، گستردگی و تنوع فرهنگی و ویژگی‌های متکثری دارد که ما را کنار هم قرار می‌دهد. مجموع آنچه ما را تبدیل به «ما» کرده، آنچه سبب هویتمان شده و مسائل ملی و محلی هویت‌بخش، مد نظر محتوای این پروژه است. در طول دوره استادان، مشورت‌هایی به نویسندگان می‌دهند تا اگر داستانی می‌نویسند حتماً داستانِ ایرانی باشد. من پروژه باغ رمان ایرانی را فرصتی برای بیان «منِ ایرانی» می‌دانم. هم در این پروژه و هم در جشنواره بزرگ داستان و شعر انقلاب که در دهه فجر برگزار می‌شود به این مسئله توجه داریم که اگر به ایران فکر می‌کنید، می‌توانید خودتان را بیان و روایت کنید. وقتی داستان‌های نویسندگان روس یا اروپایی را می‌خوانید انسانِ روس یا انسانِ اروپایی را در آن داستان‌ها می‌بینید. «منِ ایرانی» باید مسئله هر نویسنده ایرانی در هر جای جهان باشد نه اینکه با تغییر اقلیم، هویت ایرانی نویسنده گم شود. مخاطب ایرانی باید خودش را و مسائلش را در داستانِ ایرانی تماشا کند.
خلق یک اثر، برگرفته از تجربیات زیسته یا جهان خودبسنده نویسنده است، وقتی نویسنده‌ای در پروژه‌ای با اهداف مشخص قرار می‌گیرد به اثرش برچسب سفارشی‌نویسی نمی‌خورد؟
ادبیات و هنر سفارشی بحث مفصلی دارد. صرف اینکه به کسی بگویند درباره این موضوع، داستان بنویس، امر مذمومی نیست و گاهی در قواعد حرفه‌ای، یک ویژگی به شمار می‌رود. در کجای دنیا، ناشری از مؤلفی چیزی نمی‌خواهد؟ فراتر از اینکه انواع سفارشی‌نویسی را واکاوی کنیم، باید توجهمان به نویسنده و خالق اثر باشد. موضوعات پروژه «باغ رمان ایرانی» بسیار گسترده است و این طور نیست که نویسنده را محدود به چند موضوع کنیم، نویسندگان درباره اعتقادات و باورهای ملی، خانواده و هویت می‌نویسند و چه می‌شود نوشت که به این‌ها مربوط نباشد؟ وقتی به نویسنده‌ای می‌گویند درباره خانواده یا مسائل نوجوانان بنویس، نویسنده آنچه را خودش فکر می‌کند، می‌نویسد. سفارشی‌نویسی زمانی مذموم است که نویسنده، زمین خودش را به سفارش‌دهنده واگذار کند و اجازه دهد دیگری وارد زمین نوشتن او شود. وجهی از مسائل پیرامون سفارشی‌نویسی، جانبدارانه و سیاسی است. اگر به نویسنده‌ای بگویند داستانی درباره جنگ بنویس، می‌گویند سفارشی است ولی اگر ناشری به نویسنده بگوید درباره عشق بنویس، سفارشی نیست؟! نویسنده باید فراتر از این‌ها فکر کند چون می‌تواند درباره تمام مفاهیمی که در جهان وجود دارد بنویسد اما قرائت، فهم و قصه خودش را بگوید. مخاطبان، نگاه و قرائت یک نویسنده را می‌خوانند و این طور نیست که آثار آن نویسنده را دسته‌بندی موضوعی کنند و تعدادی را بخوانند و تعدادی را به خاطر موضوع کنار بگذارند. به نظرم این قبیل مسائل حاصل نگاه‌های کوچک به ادبیات است.
پروژه قرار بود با ۴۴ نویسنده اجرا شود چه شد که به ۵۲ طرح و نویسنده رسیدید؟
امروز در جایی ایستادیم که نوشتن آثار پرشمار در توان نویسندگان ایرانی است به این سبب که تجارب بسیار زیادی در دهه‌های مختلف کسب کرده‌ایم. در گذشته هم این شکل از دوره‌های آموزشی را تجربه کردیم و آثار خوبی هم تولید شده است. ما در این دوره تعدد استادان داستان‌نویسی را داریم که هر استادی بین یک تا ۳ هنرجو را می‌پذیرد و در یک دوره هشت‌ماهه با هم کار می‌کنند. در پایان دوره باید دید چه تعداد از این ۵۲ نفر توانسته‌اند رمانشان را تکمیل کنند. اصرار نداریم که به هر شکلی و با هر کیفیتی، آثار منتشر شود. در پایان دوره، هر تعداد آثار باکیفیت که تمام شده باشد را منتشر می‌کنیم، شاید برخی از آثار نیاز به زمان بیشتری برای نگارش داشته باشند. اینکه ۵۲ طرح انتخاب شدند چون می‌خواستیم فرصت بیشتری را به تعداد بیشتری از نویسندگان بدهیم.
چند طرح به پروژه باغ رمان ایرانی رسیده است و این پروژه امسال چطور اجرا می‌شود؟
با اتمام مهلت مقرر ارسال طرح‌ها در اسفند سال گذشته و پس از بررسی ۱۷۲ طرح رمان رسیده در شورای علمی باغ رمان ایرانی ۵۲ طرح را انتخاب کردیم که قرار است این طرح‌ها زیر نظر ۲۴ استاد داستان‌نویسی تبدیل به رمان شوند.
هر استاد بین یک تا ۳ هنرجو را پذیرش می‌کند و نویسندگان در طول هشت ماه رمان خودشان را زیر نظر این استادان می‌نویسند. ضمن اینکه علاوه بر فراگیری مهارت‌های نوشتن، از اردوهای آموزشی و کارگاه‌های تخصصی متنوع هم برخوردار می‌شوند. در گام نخست، طرح رمان‌ها توسط استادان پخته می‌شود و پس از نهایی شدن طرح، طی آموزش‌ها و مشورت‌های حضوری و مجازی برای هنرجویان، رمان‌ها نوشته می‌شوند. در این هشت ماه هم اردوهای متعددی خواهیم داشت و مباحث تخصصی در این اردوها مطرح می‌شود. علاوه بر استادان حاضر در دوره به فراخور شرایط از استادان دیگر هم دعوت می‌کنیم و اگر احساس نیاز به برگزاری کارگاه‌های مجازی باشد، دوره‌های مجازی هم خواهیم داشت. پس از طی این مراحل، در پایان دوره که رمان‌ها نوشته شدند، آثار توسط کارشناسان بازخوانی می‌شود و برای انتشار در اختیار انتشارات سوره مهر قرار می‌گیرد. همچنین به نویسنده و استاد راهنمای چهار رمان برتر هم جوایز نفیسی تعلق می‌گیرد.
طرح‌های رسیده چقدر گستردگی جغرافیایی دارند؟
طرح‌های منتخب، گستردگی و تنوع خوبی دارند و از استان‌های مختلف همچون تهران، البرز، قم، هرمزگان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمان، خراسان رضوی، همدان، فارس، زنجان، اصفهان، خوزستان، گلستان، مرکزی و ایلام است. طرح‌های رسیده متناسب با زیست‌بوم هر استان بوده و مسائل و دغدغه‌هایی که در آن منطقه و بوم وجود دارد را مطرح کرده‌اند. ۱۷۲ طرحی که به دست ما رسیده از سوی کسانی بوده که سابقه نویسندگی دارند مثلاً مجموعه داستان کوتاه و رمان منتشر کرده یا در جشنواره‌های ادبی مختلف جوایزی کسب کرده‌اند.
در واقع کسانی که در آغاز مسیر حرفه‌ای خودشان قرار دارند وارد این دوره شدند و از تجارب شخصی استادان بهره می‌گیرند تا در پایان دوره بتوانند رمان‌هایشان را بنویسند.
منظور از تولید محتوایی متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی در پروژه باغ رمان ایرانی چیست؟
وقتی به عنوان یک نویسنده ایرانی قرار است بنویسیم و دست به آفرینش یک داستان بزنیم باید جان و جهان ما هم ایرانی باشد. ایران، گستردگی و تنوع فرهنگی و ویژگی‌های متکثری دارد که ما را کنار هم قرار می‌دهد. مجموع آنچه ما را تبدیل به «ما» کرده، آنچه سبب هویتمان شده و مسائل ملی و محلی هویت‌بخش، مد نظر محتوای این پروژه است. در طول دوره استادان، مشورت‌هایی به نویسندگان می‌دهند تا اگر داستانی می‌نویسند حتماً داستانِ ایرانی باشد. من پروژه باغ رمان ایرانی را فرصتی برای بیان «منِ ایرانی» می‌دانم. هم در این پروژه و هم در جشنواره بزرگ داستان و شعر انقلاب که در دهه فجر برگزار می‌شود به این مسئله توجه داریم که اگر به ایران فکر می‌کنید، می‌توانید خودتان را بیان و روایت کنید. وقتی داستان‌های نویسندگان روس یا اروپایی را می‌خوانید انسانِ روس یا انسانِ اروپایی را در آن داستان‌ها می‌بینید. «منِ ایرانی» باید مسئله هر نویسنده ایرانی در هر جای جهان باشد نه اینکه با تغییر اقلیم، هویت ایرانی نویسنده گم شود. مخاطب ایرانی باید خودش را و مسائلش را در داستانِ ایرانی تماشا کند.
خلق یک اثر، برگرفته از تجربیات زیسته یا جهان خودبسنده نویسنده است، وقتی نویسنده‌ای در پروژه‌ای با اهداف مشخص قرار می‌گیرد به اثرش برچسب سفارشی‌نویسی نمی‌خورد؟
ادبیات و هنر سفارشی بحث مفصلی دارد. صرف اینکه به کسی بگویند درباره این موضوع، داستان بنویس، امر مذمومی نیست و گاهی در قواعد حرفه‌ای، یک ویژگی به شمار می‌رود. در کجای دنیا، ناشری از مؤلفی چیزی نمی‌خواهد؟ فراتر از اینکه انواع سفارشی‌نویسی را واکاوی کنیم، باید توجهمان به نویسنده و خالق اثر باشد. موضوعات پروژه «باغ رمان ایرانی» بسیار گسترده است و این طور نیست که نویسنده را محدود به چند موضوع کنیم، نویسندگان درباره اعتقادات و باورهای ملی، خانواده و هویت می‌نویسند و چه می‌شود نوشت که به این‌ها مربوط نباشد؟ وقتی به نویسنده‌ای می‌گویند درباره خانواده یا مسائل نوجوانان بنویس، نویسنده آنچه را خودش فکر می‌کند، می‌نویسد. سفارشی‌نویسی زمانی مذموم است که نویسنده، زمین خودش را به سفارش‌دهنده واگذار کند و اجازه دهد دیگری وارد زمین نوشتن او شود. وجهی از مسائل پیرامون سفارشی‌نویسی، جانبدارانه و سیاسی است. اگر به نویسنده‌ای بگویند داستانی درباره جنگ بنویس، می‌گویند سفارشی است ولی اگر ناشری به نویسنده بگوید درباره عشق بنویس، سفارشی نیست؟! نویسنده باید فراتر از این‌ها فکر کند چون می‌تواند درباره تمام مفاهیمی که در جهان وجود دارد بنویسد اما قرائت، فهم و قصه خودش را بگوید. مخاطبان، نگاه و قرائت یک نویسنده را می‌خوانند و این طور نیست که آثار آن نویسنده را دسته‌بندی موضوعی کنند و تعدادی را بخوانند و تعدادی را به خاطر موضوع کنار بگذارند. به نظرم این قبیل مسائل حاصل نگاه‌های کوچک به ادبیات است.
پروژه قرار بود با ۴۴ نویسنده اجرا شود چه شد که به ۵۲ طرح و نویسنده رسیدید؟
امروز در جایی ایستادیم که نوشتن آثار پرشمار در توان نویسندگان ایرانی است به این سبب که تجارب بسیار زیادی در دهه‌های مختلف کسب کرده‌ایم. در گذشته هم این شکل از دوره‌های آموزشی را تجربه کردیم و آثار خوبی هم تولید شده است. ما در این دوره تعدد استادان داستان‌نویسی را داریم که هر استادی بین یک تا ۳ هنرجو را می‌پذیرد و در یک دوره هشت‌ماهه با هم کار می‌کنند. در پایان دوره باید دید چه تعداد از این ۵۲ نفر توانسته‌اند رمانشان را تکمیل کنند. اصرار نداریم که به هر شکلی و با هر کیفیتی، آثار منتشر شود. در پایان دوره، هر تعداد آثار باکیفیت که تمام شده باشد را منتشر می‌کنیم، شاید برخی از آثار نیاز به زمان بیشتری برای نگارش داشته باشند. اینکه ۵۲ طرح انتخاب شدند چون می‌خواستیم فرصت بیشتری را به تعداد بیشتری از نویسندگان بدهیم.
نظر شما