به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، هم‌زمان با روز پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، آیین اهدای جایزه فارسینما، زبان فارسی در سینما، به همت دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری انقلاب اسلامی و با مشارکت دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، عصر بیست و چهارم اردیبهشت ماه در تالار فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد.

در این برنامه که با حضور استاد علی نصیریان، هنرمند پیشکسوت سینمای ایران برگزار  شد، فیلم برگزیده «هفت بهارنارنج» به کارگردانی فرشاد گل‌سفیدی نمایش داده شد و سپس طی مراسمی از کارگردان فیلم و نویسنده آن تقدیر شد.

«ناصر فیض» ، مدیر دفتر پاسداشت زبان فارسی، در ابتدای این نشست و پیش از پخش فیلم گفت: توجه به زبان فارسی در سینمای کشور زمانی حاصل می‌شود که در دیگر حوزه ها مثل تئاتر، رسانه، مطبوعات و دیگر حوزه ها نیز که شاید تا کنون از آن غافل بوده اند به آن بپردازند.

مدیر دفتر پاسداشت زبان فارسی افزود: توجه و استفاده از زبان فارسی را در برخی آثار هنری مثل سینما و تئاتر داشته ایم اما همین توجه نیز کم رنگ بوده است.

وی ادامه داد: تصمیم گرفتیم برپایی سلسله برنامه‌های فارسینما تلاش  کنیم تا مسئولین مربوطه در آینده توجه ویژه‌تری به این موضوع داشته باشند، به همین دلیل هم این رویداد را در دانشگاه که مرکز خردورزی، علم و دانش است برپا کردیم.

مدیر دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری در پایان با خوشامدگویی و قدردانی از حضور استاد نصیریان در این شماره از برنامه «فارسینما» گفت: از مدیریت دانشگاه تهران که همکاری های لازم را با حوزه هنری برای برپایی این رویداد داشتند، تقدیر و تشکر می‌کنم.

در «هفت بهار نارنج» به زیبایی به زبان فارسی توجه شده است

در بخشی دیگر از این برنامه، مهدی صالحی، دبیر جایزۀ فارسینما، چگونگی شکل‌گیری و راه‌اندازی جایزۀ فارسینما را تشریح کرد و گفت: همیشه فیلم‌های زنده‌یاد علی حاتمی را ‌فیلم‌هایی می‌شناخته‌ایم که در آن‌ها زبان و ادب فارسی برجسته و مهم بوده است. برای ما همیشه این پرسش مطرح بود: تا کی باید به فیلم‌های علی حاتمی ارجاع دهیم؟! از طرفی زبان و گویش‌ و لهجه در آثار هنری خیلی ضعیف و ناپخته شده است و از رمزگان و نشانه‌ها و استعاره‌ها و ظرایف زبان فارسی در آثار کمتر استفاده می‌شود. بنابراین تصمیم گرفتیم جایزه‌ای تأسیس کنیم برای تقدیر از فیلم‌هایی که زبان فارسی را در آن‌ها جدی گرفته‌اند. صالحی ادامه داد: در انجمن ویرایش و درست‌نویسی خواستیم که این چراغ کم‌سو را هرطور شده، روشن نگاه داریم. در سال  ۱۳۹۷ با همکاری دبیر جشنواره وارد بخش تجلی اراده ملی شدیم. در این جایزه سه اتفاق بزرگ رقم خورد: اولین جایزۀ زبان فارسی در سینما که هم در سینما نخستین بود و هم در عرصۀ جهانی حوزۀ زبان و نخستین‌بار بود که یک انجمن مردم‌نهاد و سمن (NGO) وارد جشنوارۀ فیلم فجر شد. در سی‌وهفتمین جشنوارۀ فیلم فجر اولین جایزۀ فارسینما به فیلم‌نامۀ فیلم «سرخ‌پوست» اهدا شد. جایزۀ دوم در سال ۱۳۹۸ به فیلم «خورشید» اثر آقای مجید مجیدی اعطا شد. در سال ۱۳۹۹ به‌رغم قول‌های مکرر و جدی مدیر جشنواره، در روز نخست جشنواره اجازۀ ورود به جشنواره به داوران داده نشد. در سال ۱۴۰۰، جایزه بار سوم وارد جشنواره شد و جایزه به فیلم «نگهبان شب» ساختۀ سیدرضا میرکریمی رسید و در سال ۱۴۰۱ به فیلم «هفت‌ بهارنارنج» آقای گل‌سفیدی.

صالحی در ادامه، بر لزوم همیاری اهالی هنرهای مختلف برای توجه و ارتقای زبان فارسی در آثارشان تأکید و خاطرنشان کرد: متخصصان علوم شناختی به این نتیجه رسیده‌اند که زبان، محور همۀ شناخت‌ها و پیچیده‌ترین سامانۀ شناختی است که بشر به آن دست یافته است. صالحی بر لزوم به‌همکاری‌گرفتن ادیبان و نشانه‌شناسان و زبان‌شناسان و معناشناسان در کنار فیلم‌سازان تأکید کرد و گفت: کدام فیلم‌ساز درخواست می‌کند که یک ادیب یا شاعر یا نشانه‌شناس و زبان‌شناس همکارش بشود؟! اما این مهم در خیلی از کشورهای دیگر اتفاق می‌افتد.

این عضو شورای سیاست‌گذاری زبان فارسی حوزۀ هنری با اشاره به اینکه نَفَس زبان فارسی در عرصه‌های مختلف به شماره افتاده است، گفت: گاهی با آثاری و پدیده‌هایی الکن مواجهیم که هرچه تلاش می‌کنیم معنایی از آن‌ها استخراج کنیم، بی‌معنایی از آن‌ها استخراج می‌شود. گاهی با شعارها و جمله‌هایی مواجهیم که بی‌معناست. به عنوان مثال، شعار« آینده خواندنی است» شعار نمایشگاه کتاب امسال شده است! این جمله کاملاً بی‌معناست. مگر چقدر گذشته و حال را خوانده‌ایم که حالا بیاییم آینده را بخوانیم؟ ما باید آینده را بسازیم نه اینکه بخوانیم. مگر قرار است دیگران آینده را بنویسند که ما می‌خواهیم آن را بخوانیم؟ این شعار وجوه گفتمانی و معناشناسی مخالف الگوی تمدن ایرانی‌اسلامی دارد. آیا قرار نیست آینده را ما بسازیم؟! صالحی افزود: حواسمان نیست به حرف‌هایی که می‌زنیم و محصولاتی که تولید می‌کنیم.

 کار تئاتر را از دهه 30 آغاز کردم

پس از پخش فیلم سینمایی«هفت بهار نارنج»، علی نصیریان در میزگردی با حضور داوران فارسینما در سخنانی با اشاره به نقش و اهمیت حکیم فردوسی در پاسداشت زبان فارسی گفت: دورد می‌فرستم به فردوسی کبیر که زبان فارسی را از هزار سال پیش تا کنون زنده نگه داشته است. البته ما در دیگر هنرها مثل معماری و تجسمی و دیگر هنرها آثار بسیار درخشانی را داریم اما سینما و تئاتر را از دیگران گرفتیم و در مالکیت ما نبود. تئاتر دارای درام است و ما آن و سینما را از دیگران اقتباس کرده ایم. اما ما در همین سینما و تئاتر ، آثار مورد توجهی را تولید کردیم، در گذشته ما نمایش‌های تخت‌حوضی و نقالی داشتیم اما به شکل دراماتیک چیزی به نام تئاتر نداشتیم.

نصیریان افزود: از دهه چهل، سینمای جدیدی در ایران آغاز به رشد کرد و هنرمندانی مثل گلستان و کیمیایی آثار تازه ای را به ایران معرفی کردند که قابل توجه بود همچنین در تئاتر.

وی ادامه داد: درام نویسی نیز در تئاتر و سینمای ایران از همین دوران آغاز شد و در آینده منجر به آثار خوبی شد.

نصیریان افزود: من کار را در تئاتر از دهه 30 آغاز کردم. در آن دوران ، در تئاتر درام‌نویسی وجود نداشت و کم کم به وجود آمد. در سینما نیز این اتفاق رقم خورد تا روح دراماتیک در کارها لحاظ شود. کارهای خوبی هم در این رابطه تولید شد. در این آثار ، جراحی فکر و روان شکل گرفت زیرا در سینما، مشکلات فکری و روانی باز شده و جراحی می‌شود. در سینما و تئاتر استریپتیز درونی داریم که توسط کاراکترها رخ می‌دهد. کاراکتر یعنی شخصیت. شخصیت یعنی برای رفتار فیزیکی و بیرونی و همچنین درونیات، بازیگر در ایفای نقش، خود را رها کرده و درونیات نقش را به ما نشان می‌دهد. این امر نیز توسط بازیگر با ممارست حاصل می‌شود.

وی در ادامه گفت: وهم و توهمات را همه ما داریم که جراحی اینها به عنوان جراحی روانی را با کاراکتر های موجود در اثر می‌شکافیم که این کار را بازیگر در سینما و تئاتر انجام می‌دهد.

نصیریان افزود: بخشی از هنر سوای آن ذات الهی خود، تمرین است که بر اساس آن هنرمند توان اجرای آن را به دست می‌آورد. آنچه در این فیلم دیدید محصول مجموعه ای از تمرین‌ها و توانایی ها و تجربه‌ای است که به کار گرفتم.

این استاد پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون در ادامه گفت: از زمانی که همسرم فوت کرد ارتباط انسانی دو آدم را سوای عشق بیشتر درک کردم که در این فیلم هم بیشتر حس کردم و به آن رسیدم.

وی در همین راستا افزود: طلاق را نمی‌فهمم و درک نمی‌کنم چرا که زن پایه ای بسیار مهم در زندگی انسانی است و من از تجربه زندگی شخصی ام و فکر کردن به رابطه انسانی با همسرم استفاده کردم تا شخصیت پردازی درستی کنم و به آن نقش و عاطفه نزدیک شوم و به آن شخصیت تظاهر کنم.

نصیریان ادامه داد: درست است که ما جلوی دوربین دروغ می‌گوییم اما باید آن را آنقدر درست ارائه دهیم که مخاطب آن را باور کند. در این کار تمامی راهکارهای علمی هنر تئاتر و سینما بهمراه رجوع به طبیعت خلاقه و تمرین آن به کمک بازیگر می‌آید تا تظاهر خود را به خوبی و باورپذیر انجام دهد.

وی افزود: بازیگر خود به تنهایی خالق است و توانایی‌هایی دارد که بر اساس آن به درک درستی از نقش خود می‌رسد و آن را بروز می‌دهد. ما در شخصیت پردازی های نقش‌های خود برای آن وقت می‌گذاریم و آن را زندگی می‌کنیم. بازیگری خلاقیت درون است. بازیگر ابزار دست کارگردان نیست بلکه خودش خلاقیت دارد. در «هزاردستان» آقای علی حاتمی به من گفت نقش ابوالفتح را که قرار است بازی کنی، یک دموکرات قفقاز است. وی به من سرنخ‌هایی داد اما خودم هم جستجو کردم تا نقش را ایفا کنم. در «هزاردستان» کمیته مجازات کارشان ترور بود، چون زورشان نمی‌رسید به واسطه حرکت‌های مدنی جلوی کار زورگویان را بگیرند.

بازیگر سینمایی «هفت بهار نارنج» ادامه داد: در تئاتر، پایه و اساس اصلی زبان است اما در سینما زبان در مرحله دوم قرار دارد و اصل اول تصویر است. در سینما اگر قرار است درباره کاراکتر صحبت کنیم وجه اول احساس و عکس‌العمل بازیگر و مرحله دوم زبان است.

وی در پایان گفت: «هفت بهار نارنج» قصه‌ای متفاوت با فیلمنامه‌های فعلی سینما دارد. در این فیلم داستان مظلوم تازه‌ای در حوزه انسانیت روایت می‌شود. من از حضور در این مراسم و تماشای فیلم کنار شما دانشجویان لذت بردم.

فرزانه فخریان از داوران فارسینما نیز در این میز گرد، با اشاره به انتخاب فیلم «هفت بهارنارنج» با فاصلۀ زیاد از دیگر فیلم‌ها گفت: لحظه‌ای از فیلم مخاطب را رها نمی‌کند؛ چه با دیالوگ و چه بدون دیالوگ. جمله‌ها رسا و قابل‌پردازش و عمیق‌اند. البته قطعاً حضور استاد نصیریان در این خصوص بسیار کمک کرده است. 

فخریان در ادامه، فیلم «هفت بهارنارنج» را نمونه‌ای مناسب برای آموزش در دانشگاه‌ها و فضاهای کارگاهی عنوان کرد و گفت: اگر نیازمند متنی مرجع باشیم، این فیلم نمرۀ بالایی دارد. 

در ادامه، غلامحسین رضاپور، دیگر داور جایزه، به تقابل منطق و عشق در این فیلم اشاره کرد و گفت: درنهایت این منطق است که به‌سمت عشق می‌رود.

صالحی، دبیر جایزۀ فارسینما هم در ادامۀ این میزگرد، به دلایل انتخاب فیلم «هفت بهارنارنج» به‌عنوان فیلم برگزیدۀ چهارمین جایزۀ فارسینما اشاره کرد و گفت: چند سرنخ ذهن داروان را به خود مشغول کرد. شاید اولین بار است که شخصیت اصلی فیلمی استاد زبان و ادبیات فارسی است. دیگر اینکه نمادها و نشانه‌ها در فیلم، در جهت تصویر فضای بیماری آلزایمر است؛ اما در اینجا عشق و ادبیات است که درنهایت بر فراموشی غالب می‌شود. در جایی هم زن که نمادی از وطن است و مرد دل به این وطن داده است و همه دارند او را وادار می‌کنند که این وطن را رها کند، ولی او ایستاده است! در این فیلم، به خانواده و امید و وطن اهمیت داده شده است و شخصیت اصلی سعی می‌کند که ریشه‌ها را حفظ کند.

در ادامه صالحی با اشاره به توجه به اینکه چه بگوییم و چه نگوییم و کی و چگونه بگوییم یا نگوییم، خاطرنشان کرد: از قضا، «هفت بهارنارنج» دقیقاً می‌داند که چه حرف‌هایی بزند و چه حرف‌هایی را در لفافه بپیچد و با کنایه حرف بزند. صالحی در پایان سخنانش، با اشاره به اینکه هنوز حرف‌های قاضی شارع در سریال «سربداران» با بازی استاد نصیریان و شیوه‌های بیانی ایشان در ذهن ماست، به استقبال سخنان استاد علی نصیریان رفت.

در ادامه این برنامه با حضور فرشاد گلسفیدی کارگردان فیلم سینمایی«هفت بهار نارنج»، مهدی صالحی دره‌بیدی دبیر جایزه فارسینما و با حضور هیئت‌داوران «فارسینما» متشکل از فرزانه فخریان، غلامحسین رضاپور و احمد عبدالله‌زاده مهنه از علی نصیریان و کارگردان و نویسنده فیلم «هفت بهار نارنج» تقدیر شد.