به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، سومین رویداد «تا کتاب» با رویکرد «کتاب به روایت نویسنده»، دوشنبه ۲۴ آذرماه ۱۴۰۴ در تماشاخانه مهر حوزه هنری انقلاب اسلامی با حضور جواد محقق، نویسنده کتاب «با اهل انجمن؛ تجربهنگاری محافل شعر ایران»، محمدمهدی اسلامی، نویسنده کتاب «راز پرواز»، سعید فخرزاده، نویسنده کتاب «شهر زیرزمینی تهران چگونه ساخته شد؟»، عاطفه جوشقانیان، شاعر کتاب «سی سال بعد» و محمدحسام حاجیفرجاله، مترجم کتاب «بحران روایت بحران» برگزار شد.
روایت یکی از بزرگترین پروژههای ملی کشور
حجتالاسلام سعید فخرزاده، نویسنده کتاب «شهر زیرزمینی تهران چگونه ساخته شد؟» در این برنامه با اشاره به ضرورت روایت دستاوردهای چهار دهه پس از انقلاب اسلامی گفت: در ۴۵ سال گذشته، مجموعهای از اتفاقات مهم در کشور رخ داده که ایران را به کشوری قدرتمند و متکی بر توان داخلی تبدیل کرده است؛ اتفاقاتی که حاصل تلاش نیروهای متعهد و متخصص در حوزههای مختلف از جمله صنعت، عمران، مسائل نظامی و پزشکی بوده و پرداختن به روایت این دستاوردها، یک ضرورت جدی به شمار میآید.
او با یادآوری تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری افزود: این دغدغه بهتدریج در حوزه هنری شکل گرفت و در همین مسیر، چند پروژه روایتمحور تعریف شد که از جمله آنها میتوان به تدوین خاطرات شهید حسین امیرعبداللهیان اشاره کرد که در قالب کتاب «صبح شام» منتشر شد.
فخرزاده ادامه داد: یکی دیگر از این پروژهها، پرداختن به موضوع مترو بود؛ موضوعی که در ابتدا شاید کمتر بهعنوان یک دستاورد دیده میشد اما با ورود به گفتوگو با مهندسان و مدیران اجرایی، مشخص شد ساخت مترو یکی از مهمترین و پیچیدهترین پروژههای ملی کشور بوده که بهطور کامل توسط نیروهای داخلی به سرانجام رسیده است.
او با اشاره به پیشینه ساخت مترو در ایران توضیح داد: طرح مترو در دوران پهلوی و با مشارکت شرکتهای خارجی آغاز شد اما بهدلیل بحرانهای سیاسی و اعتصابات سالهای منتهی به انقلاب، پروژه در همان مراحل ابتدایی متوقف ماند. پس از پیروزی انقلاب نیز بهدلیل شرایط خاص کشور، نبود قوانین تثبیتشده و هزینههای بسیار بالای مترو، این پروژه با چالشهای جدی مواجه بود و حتی در مقطعی، ساخت مترو بهعنوان یک پروژه لوکس شهری تلقی میشد.
نویسنده کتاب «شهر زیرزمینی» با بیان اینکه هر کیلومتر مترو هزینهای بسیار سنگین دارد، افزود: با وجود این شرایط، در نهایت و با پیگیریهای انجامشده، تصمیم بر ادامه پروژه گرفته شد؛ آن هم بدون اختصاص بودجه مستقیم دولتی. این در حالی بود که کشور نه توان فنی لازم، نه تجربه مهندسی کافی و نه زیرساختهای لجستیکی مورد نیاز برای اجرای چنین پروژهای را در اختیار داشت.
فخرزاده تصریح کرد: با انتخاب یک مدیر جهادی و تکیه بر تدبیر و خلاقیت داخلی، مسیر بومیسازی فناوری ساخت مترو آغاز شد و طی حدود ۱۲ تا ۱۳ سال، بخش عمدهای از خطوط و تونلهای مترو احداث شد. در ادامه، با آغاز بهرهبرداری از خطوط مترو در دولت خاتمی، این شبکه به جریان زندگی شهری وارد شد و امروز آثار آن بهوضوح قابل مشاهده است.
او تأکید کرد: نتیجه این مسیر، تبدیل ایران به یکی از کشورهای دارای توان طراحی و اجرای پروژههای مترو است؛ بهگونهای که متروهای شهرهایی مانند تبریز، اصفهان، مشهد و قم نیز با تکیه بر همین توان داخلی ساخته شدهاند و حتی امکان اجرای پروژههای مشابه در کشورهای منطقه نیز فراهم شده است.
سعید فخرزاده در پایان درباره شیوه نگارش کتاب گفت: تلاش من این بوده که این افتخار ملی را در قالب روایتی خواندنی و مستند ارائه دهم. در این کتاب، با حدود ۴۰ تا ۵۰ نفر از مدیران، مهندسان و افراد کلیدی مرتبط با ساخت مترو گفتوگو شده و حتی خاطرات برخی مدیران دوران پهلوی نیز که در شکلگیری اولیه پروژه نقش داشتند از طریق مصاحبههای غیرحضوری در کتاب آمده است. هدف اصلی این اثر، انتقال تجربه و روایت یکی از بزرگترین پروژههای ملی کشور به مخاطبان است.
ژانر روایت بحران؛ ثبت تجربه و ارائه راهکار برای مدیریت بلایا
محمدحسام حاجیفرجاله، مترجم کتاب «بحران روایت بحران»، در نشست «تا کتاب» با اشاره به جایگاه ایران در مواجهه با حوادث طبیعی و انسانی گفت: بررسی فهرست بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی در جهان نشان میدهد که ایران بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد این حوادث را تجربه کرده و از این منظر میتوان کشور را در زمره مناطق بحرانخیز دانست و در چنین شرایطی، پرداختن به تجربههای بهدستآمده از بحرانها و ثبت آنها در قالب روایت، ضرورتی انکارناپذیر است.
حاجیفرجاله با اشاره به جایگاه «روایت بحران» در ادبیات جهانی توضیح داد: در ادبیات ژورنالیستی و ناداستان، ژانری با عنوان وقایعنگاری یا روایت بحران وجود دارد که تلاش میکند تجربههای حاصل از بحرانها را در قالب روایت به مخاطب منتقل کند و از دل آن، راهکارهای مواجهه، مدیریت و کاهش آسیبها استخراج شود. انباشت این روایتها در طول زمان، موجب تربیت مخاطبانی آگاهتر و مقاومتر در برابر بحرانها میشود و در نهایت به شکلگیری جامعهای با توانمندی بالاتر در مدیریت ریسک و بحران میانجامد.
حاجیفرجاله درباره این کتاب گفت: این اثر که حاصل حدود ۳۰ سال پژوهش روشمند دو استاد ارتباطات است، به بررسی چیستی و چگونگی بحران و گونههای مختلف روایت در مواجهه با آن میپردازد و نشان میدهد روایت بحران پدیدهای پیچیده، چندلایه و نیازمند دانشهای متنوعی همچون روانشناسی، جامعهشناسی، روایتشناسی و جغرافیاست.
برای خواهرم
عاطفه جوشقانیان، شاعر کتاب «سی سال بعد»، در این مراسم با اشاره به پیوند عاطفی خود با خانواده، غزلی را به خواهرش تقدیم کرد و گفت:
ما روح گنجشکی رها در قامت بادیم
ما هر دو پر شوریم خوش ذوقیم آزادیم
از ابتدا هر دو به یک آینه دل بستیم
هر دو به یک مهتاب و یک خورشید دل دادیم
ما بر سر یک سفره و ما زیر یک سقفیم
ما هر دو فرزندان رودیم و پریزادیم
با هم دوتایی از زمین برخاستیم آری
در بازی بالا بلندیها که افتادیم
ما سر به روی شانه هم بغضها کردیم
در بی هوا خنداندن هم نیز استادیم
الهام من در شعرها گاهی سکوت توست
گاهی ولی سرشار از هر فیلم فریادیم
تو سور و صوت جشنی و من پابهپایات شوق
تا پیش هم هستیم الهی شکر دلشادیم
مجموعه «مطلب» مسیر درست چاپ آثار شاعران جوان را فراهم کرده است
ناصر فیض، شاعر و منتقد ادبی، در نشست «تا کتاب» با اشاره به مجموعه «مطلب» اظهار کرد: در این مرکز پروژهای با عنوان مجموعه «مطلب» شکل گرفته است که هدف آن چاپ آثار شاعران جوان بهصورت اصولی و معتبر است. این اقدام در پی خلأ موجود در بازار شعر انجام شد؛ بازاری که پر از کتابهای شتابزده و کمکیفیت است و اغلب ناشران پاسخگو نیستند.
فیض گفت: تجربه نشان داده است که اگر کتاب اولِ یک شاعر، ضعیف باشد، آثار بعدی او نیز تحت تأثیر قرار میگیرد. به همین دلیل، ارائه اثر اول بهصورت اصولی، علاوه بر افزایش اعتماد مخاطب، امید و انگیزه شاعر را برای ادامه مسیر تقویت میکند.
او افزود: این مجموعه نشاندهنده باورمند بودن شاعر به مبانی اعتقادی و اجتماعی خود است و از نظر محتوا و فرم، توانسته تصویری از ادبیات انقلاب و مقاومت را به مخاطب ارائه کند. هر شعر مجموعه، بار معنایی و تاریخی خاص خود را دارد و به همین دلیل، این کتاب یکی از آثار شاخص در ادبیات امروز ایران محسوب میشود.
او در پایان گفت: مجموعه «مطلب» نمونهای موفق از همکاری ناشر و شاعر است که مسیر رشد و ارائه آثار ارزشمند شاعران جوان را تضمین میکند و امید است این روند در آینده نیز ادامه یابد.
شناسنامهدار کردن انجمنهای ادبی در سراسر ایران اقدامی مهم بود
جواد محقق، نویسنده و شاعر نیز در این برنامه درباره کتاب «با اهل انجمن؛ تجربهنگاری محافل شعر ایران» گفت: در دورهای که من معاون شعر بنیاد بودم، تلاش کردیم مجموعهای از کتابهای ارزشمند در حوزه ادبیات داستانی و شعری تهیه و منتشر کنیم. یک مجموعه ۱۰ جلدی از آثار داستانی که به فارسی ترجمه نشده بود و در کشورهای مختلف جهان درباره آنها نوشته شده بود، با همکاری مترجمان مختلف آماده و چاپ شد اما شعر وضعیت متفاوتی داشت، هم به دلیل جایگاه بومی و ملی آن و هم به دلیل روش تربیت و آموزش شاعران.
محقق افزود: تصمیم گرفتیم دو کتاب دیگر هم منتشر کنیم. یکی در حوزه ادبیات داستانی با همکاری همکارانم و دیگری مجموعهای از گفتوگوها با دستاندرکاران انجمنهای ادبی سراسر کشور بود. هدف از این مجموعه، ثبت تجربهها و خاطرات انجمنها و انتقال آن به نسل جدید بود. تقریباً ۵۰ نفر از استانهای مختلف کشور برای مصاحبه انتخاب شدند تا تجربه و خاطرات خود را در اختیار ما بگذارند.
محقق درباره اهمیت این کتاب برای فعالان جوان انجمنهای ادبی، توضیح داد: این کتاب میتواند راهنمایی برای افرادی باشد که قصد راهاندازی انجمنهای ادبی دارند، تا مشکلات احتمالی و آسیبهای آینده را کاهش دهد. در بسیاری از انجمنها، اختلافات میان پیشکسوتان و اعضای جوان یا چالشهای مرتبط با اختلاط جنسیتی و قالبهای مختلف ادبی، باعث اختلال در فعالیتها میشود. هدف ما انتقال تجربه و ارائه راهکارهای عملی برای مدیریت این مسائل است.
او به سابقه فعالیتهای انجمنها و نقش آنها در کشور اشاره کرد: یکی از اقدامات مهم ما، رسمی و شناسنامهدار کردن انجمنهای ادبی در سراسر ایران بود. بیش از ۱۵۰۰ انجمن طی سالهای مختلف با بنیاد مکاتبه کردند و با تأیید سه شاعر شناختهشده، پروانه فعالیت رسمی دریافت کردند. این اقدام به انجمنها امکان داد تا مستقل فعالیت کنند و از بودجه و حمایتهای فرهنگی بهرهمند شوند. همچنین تلاش کردیم فعالیتهای پژوهشی و چاپ آثار انجمنها تسهیل شود.
محقق در ادامه گفت: نکته دیگر، تلاش برای ایجاد ساختار قانونی و بودجهای برای انجمنها بود، مشابه بودجهای که برای سینما یا تئاتر در نظر گرفته میشود. بسیاری از انجمنهای ادبی حتی برای تهیه چای و شیرینی جلسات خود مشکل داشتند. همچنین برنامهای برای شناسایی و حمایت از فعالان جوان فراهم شد تا فعالیتهای فرهنگی آنان با دوره خدمت سربازی یا دیگر مسئولیتها قطع نشود.
هنوز ابهاماتی درباره حادثه بالگرد شهید جمهور وجود دارد
محمدمهدی اسلامی، نویسنده کتاب «راز پرواز» در نشست «تا کتاب» درباره روند شکلگیری این اثر گفت: یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، حدود ساعت ۴ صبح، خبر گمشدن بالگرد رئیس جمهور، شوکی بزرگ برای همه ما بود. من در یکی از ساختمانهای ایرنا حضور داشتم و تماسهای متعدد از دوستان و رسانهها برای کسب خبر تکمیلی دریافت میکردم. ابتدا گمان کردم که شوخی است اما اخبار ضد و نقیض بعدی نشان داد که واقعیت تلخی رخ داده و بخشهایی از آن هنوز مبهم است.
او افزود: برای پاسخ به پیگیریها، آقای مهدی مجاهد، معاون پیگیری ویژه رئیس جمهور، یکی از کانونهای اصلی خبر بود و آخرین اطلاعات از طریق او به دست ما رسید. چند روز بعد، جناب آقای دادمان پیشنهاد دادند مجموعهای از روایتهای نزدیکان شهید رئیسی در دستور کار باشگاه روایت انقلاب اسلامی قرار گیرد. باشگاهی که تازه تأسیس شده و هدفش ثبت نقاط مغفولمانده تاریخ انقلاب و تربیت راویانی برای پر کردن این خلأهاست.
اسلامی درباره پیچیدگیهای حادثه بالگرد اظهار کرد: اخبار ضد و نقیضی منتشر شد، از جمله دست داشتن اسرائیل یا برخی کشورهای همسایه، اختلالها و نویزهایی در منطقه که بعد از پیدا شدن پیکر شهید رئیسی پایان یافت، چرخش غیرمنتظره بالگرد، احتمال هک تبلت ناوبری خلبان و حتی فرضیه استفاده از سلاح فراصوتی. این حوادث جذابیت روایت را افزایش میداد و نشاندهنده ابعاد پرابهام حادثه بود.
اسلامی ادامه داد: روایت کتاب از دو روز قبل از شهادت آغاز شد و تا تشییع شهید امتداد یافت. خاطراتی از انتخابات ۹۶، آستان قدس، قوه قضاییه، دوره ریاست جمهوری و همراهان شهید مانند شهید موسوی نیز ضبط شد. حجم خاطرات فراتر از ظرفیت یک کتاب بود و انتخاب بخشهای مناسب برای انتشار، چالشی جدی بود.
نظر شما