به گزارش روابط‌ عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، نشست تخصصی «لحن تصویر» با موضوع نقش و تأثیر «ریخت» روز چهارشنبه ۱۷ آبان‌ماه به همت حوزه هنری خراسان رضوی در پردیس سینمایی مهر کوهسنگی مشهد برگزار شد و در آن، مسعود نجابتی طراح و گرافیست پیشکسوت کشورمان به بررسی تحولات طراحی گرافیک، جایگاه فرم در انتقال پیام و تأثیر مکاتب هنری بر گرافیک معاصر پرداخت.

اهمیت فرم در هنر گرافیک

مسعود نجابتی با تأکید بر نقش بنیادین فرم در هنر گرافیک گفت: می‌توان یک مضمون واحد را در قالب‌های مختلف عرضه کرد؛ ایده‌ها اغلب تکراری‌اند، اما نحوه‌ پرداخت و زاویه‌ نگاه هنرمند، تفاوت اصلی را رقم می‌زند.

او با اشاره به اینکه گرافیک هنری متعهد به القای پیام و برقراری ارتباط است، افزود: من هرگز فرمالیست به معنای رایج نبوده‌ام، اما معتقدم فرم نباید نادیده گرفته شود، زیرا نقش تعیین‌کننده‌ای در انتقال مفاهیم دارد.

وی با تأکید بر ضرورت بازنگری در آموزش و کارگاه‌های طراحی گرافیک گفت: در کارگاه‌های نهضت پوستر انقلاب اسلامی تجربه‌های ارزشمندی شکل گرفته، اما همچنان فاصله‌ زیادی با پیشینه‌ هنری خود داریم.

نجابتی با اشاره به ضرورت تنوع در بیان هنری تأکید کرد: تکرار برای مخاطب ملال‌آور است؛ هنرمند باید لحن را تغییر دهد تا با زندگی امروز سازگار شود.

در ادامه، این طراح و گرافیست با تأکید بر ماهیت ارتباطی این هنر افزود: گرافیک، هنری برای ارتباط است؛ زبانی بصری که اگر درست فهمیده شود، می‌تواند پیام‌های انسانی، مذهبی و فرهنگی را به‌زیبایی منتقل کند.

شناخت مکاتب هنری؛ ضرورتی برای گرافیست‌ها

نجابتی با تأکید بر اهمیت مطالعه‌ مکاتب هنری جهان گفت: در کشور ما هنرمندان صاحب‌سبک فراوان‌اند، اما برای دستیابی به سطح جهانی باید مکاتب مختلف را بشناسیم و تجربه کنیم. همان‌طور که در هنرستان‌ها هنرجویان برای درک روش‌های مدرن و کلاسیک، موظف به کپی و تحلیل آثار مکاتب بزرگ بودند.

او افزود: نمی‌توان بدون شناخت گذشته و زبان جهانی هنر فعالیت کرد. امروز آثار ما در فضای مجازی از مرزها عبور می‌کنند و مخاطب جهانی دارند؛ بنابراین لازم است زبان گرافیک را جهانی بفهمیم.

نجابتی تأکید کرد: تاریخ گرافیک نشان می‌دهد که بیش از نهادهای تجاری، جنگ‌ها و انقلاب‌ها بر شکل‌گیری مکاتب گرافیک اثرگذار بوده‌اند. عمده‌ مکاتب مهم در فاصله‌ جنگ‌های جهانی اول و دوم پدید آمدند.

مروری بر مکاتب تأثیرگذار

نجابتی در ادامه با تشریح سیر تاریخی مکاتب هنری گفت:آرت نوو (Art Nouveau) بازگشتی به طبیعت و زیبایی‌های پیشاصنعتی بود که از شرق، به‌ویژه ژاپن، الهام گرفت و بر تزیین و فرم‌های منحنی تأکید داشت. پلاکات‌اشتایل (Plakatstil) در آلمان واکنشی به پیچیدگی آرت نوو بود و سادگی، وضوح پیام و تایپوگرافی جسورانه را اصل قرار داد. مینیمالیسم (Minimalism) بر سادگی همراه با عمق فکری تأکید داشت و به گفته‌ نجابتی در فرهنگ بصری ما کمتر دیده می‌شود، اما در ادبیات فارسی ریشه‌دار است. کوبیسم (Cubism) با نگاه عقلانی و تجزیه‌ فرم‌ها به هندسه‌های متنوع، به گفته‌ او نقاشی را سوار بر گرافیک کرد. هر مکتب نظامی فکری با ایده‌ای مشخص است و تأثیر آن‌ها را در هنر ایران نیز می‌توان مشاهده کرد.

تأکید پست‌مدرن بر فرم و ریخت

نجابتی، مؤلف کتاب خط در گرافیک و طراح فونت فارسی «پرشیا»، درباره‌ جایگاه فرم در گرافیک معاصر گفت: در دوره‌ پست‌مدرن، تأکید بر فرم، ریخت و ساختار بصری اثر است. ایده‌ها چندان عجیب نیستند، اما پرداخت آن‌ها متفاوت و گاه شگفت‌انگیز است؛ همان‌گونه که در فرش ایرانی، هر شهر با طرح و رنگ خاص خود، روایت مشترکی را متفاوت بیان می‌کند.

او با اشاره به کاربرد «ریخت» در گرافیک متحرک افزود: در تولیدات موشن‌گرافیک و استاپ‌موشن می‌توان مفاهیم مذهبی و فرهنگی را جذاب‌تر منتقل کرد؛ نمونه‌اش برنامه‌ آموزش احکام تلویزیون است که با استفاده از استاپ‌موشن توانسته توجه مخاطب را جلب کند. 

دیوارنگاره‌ «و فتحُ غریب»؛ تجربه‌ای جمعی

نجابتی در ادامه به اثر مشترک خود و چهار هنرمند از کشورهای مختلف با عنوان «و فتحُ غریب» اشاره کرد و گفت: در این پروژه، خط و نوشتار به‌عنوان بستر نقاشی به کار رفت تا هنرمندان درون حروف، نقاشی خود را اجرا کنند. هدف ما این بود که نوشته بتواند کل دیوار را پوشش دهد و فضای جدیدی برای تجربه‌های جمعی هنرمندان فراهم شود.

مشهد؛ یکی از قطب‌های گرافیک ایران

نجابتی در پایان با بیان اینکه «مشهد از قطب‌های مهم گرافیک ایران است» گفت: این شهر از گذشته در حوزه‌ نشر، جلد و صفحه‌آرایی فعال بوده و از زمان شکل‌گیری نهضت پوستر انقلاب اسلامی در دهه‌ ۸۰، به یکی از مراکز اصلی طراحی پوستر در کشور تبدیل شده است. امروز نیز طراحان مشهدی هر یک صاحب سبک و شیوه‌ خاص خود هستند.