به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، در ابتدای این برنامه مجتبی نوروزی، کارشناس مسائل افغانستان و معاون پیشین رایزنی فرهنگی ایران در کابل، طی سخنانی گفت: بیش از بیست سال پیش و در دوران وبلاگ نویسی، من مجری جلسه‌ای در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بودم. استاد آن نشست در جمله به یادماندنی گفت «هر یک صفحه‌ای که ما به زبان فارسی در وب بنویسیم، کمک بزرگ به پایداری زبان فارسی است و من آن زمان این حرف را جدی نگرفتم، اما با گذشت زمان و تأمل روی آن، به حرفی وی رسیدم.

خاطره‌ای از شب سقوط هرات

وی ادامه داد: به خاطر دارم سال ۱۴۰۰ در شب سقوط هرات، در جلسه‌ آنلاین دانشجویانِ زبان فارسی دانشگاه فردوسی حاضر شدم، جو بسیار سنگینی بود، در آن فضا یک نفر پرسید که در شرایط سقوط و نابودی وظیفه ما چیست و من پاسخ دادم شما باید اثر تولید کنید؛ در زمینه‌های شعر، داستان، تئاتر، سینما. این‌ها ابزارهای مبارزه و حفظ زبان ماست. 

زبان؛ سنگ بنای قدرتمند شدن

این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه در ذهنِ بسیاری از مسئولان، فرهنگ و زبان امری فانتزی است، اظهار کرد: در دنیای جدید اهمیت زبان به عنوان یک مساله محوری مشخص شده است و به جرأت می‌توان گفت هیچ عاملی، به قدرتمندی زبان نیست و زبان سنگ‌بنای قدرتمند شدن است، پس اگر شما (از شخص تا کشور) به زبان توجه نداشته باشید، همه داشته‌های خود را در فاصله زمانی کوتاه از دست خواهید داد.

بار زبان فارسی بر دوش تهران

 نوروزی در ادامه عنوان کرد: زبان فارسی دارای گستره وسیع جغرافیایی و اثر با پیشینه مکتوب قابل استناد با قدمت بیش از هزار ساله است و کمتر زبانی دارای چنین ویژگی است.

وی بیان کرد: ما با کشور و موجودیتی سیاسی به نام افغانستان مواجه هستیم که مهد بسیاری از کانون‌های تمدن‌ساز ایرانی و فارسی بوده است؛ «بلخ» به عنوان زادگاه زبان فارسی، «هرات» در دوره تیموری و «غزنی» در دوره غزنوی تاثیر بسیار زیادی در پایداری و شکوفایی زبان و ادبیات فارسی داشته‌اند و در واقع  این سه کانون تمدنی، در سه دوره تاریخی بار زبان فارسی را به دوش کشیده است و امروز، بار این تمدن بر دوش تهران است.

این دانش‌آموخته دکترای مطالعات منطقه‌ای اظهار کرد: افغانستان دومین کشور از نظر تعداد گویش‌وران زبان فارسی است که در بدبینانه‌ترین حالت آماری، حداقل بیست میلیون نفر در آن به زبان فارسی حرف می‌زنند.

نوروزی ادامه داد: نهادها و سازمان و ارگان‌های متولی زبان فارسی در ایران، تلاش می‌کنند که تعدادی از افراد در دنیا به زبان فارسی حرف بزنند -که این کار در جای خود بسیار با ارزش است- اما اینکه به جمعیتی بیش از ۲۰ میلیون بی‌توجهی شود، امری است که به تضعیف زبان فارسی و گنجینه واژگانی آن منجر می‌شود.

آرزوی قدرتمندان دنیا برای زبان فارسی

وی در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: ایران قوی برای قدرت‌های جهانی (به مفهوم ژئوپولوتیکی) خوشایند و مطلوب نیست و و در راستای تضعیف آن هر کاری که بتوانند انجام می‌دهند و یکی از اقدامات آن‌ها در بحث زبان است. قدرتمندان دنیا آرزو دارند که روزی زبان فارسی در جغرافیای سیاسی ایران محصور شود و هیچ‌کسی در هیچ جای دنیا، به زبان فارسی صحبت نکند و این مقدمه ضعف ما خواهد بود. در این راستا آخرین میخ تابوت زبان و آخرین نقطه فتح طرف مقابل، نابودی زبان فارسی در افغانستان است.

«آن عملیات ما، برای ادبیات ماست»

نوروزی با اشاره به جمله معروف احمد مسعود، فرمانده جبهه مقاومت ملی افغانستان مبنی بر«آن عملیات ما، برای ادبیات ماست» گفت: این سخنی بسیار تاثیرگذار است و به این معناست که ما می‌جنگیم  تا ادبیات زنده بماند.

این کارشناس مسائل افغانستان ادامه داد: ما در افغانستان با پدیده نزاع زبانی مواجه هستیم. در این جنگ زبانی، حاکمیت جاری تلاش می‌کند که زبان فارسی را از بین ببرد. چرا که معتقد است که زبان فارسی هویت و حکومتش را تهدید می‌کند.

وی همچنین توضیح داد: در واقع در افغانستان نزاع افقی بین فارسی‌ زبان و پشتو زبان وجود ندارد، بلکه یک نزاع عمودی وجود دارد که شامل حمایت و مدل حاکمیتی است که می‌خواهد استمرار حکومتش را به واسطه ضریب دادن به یک زبان و تضعیف زبان دیگر محقق کند.

دو وجه دیپلماسی زبان فارسی

این معاون پیشین رایزن فرهنگی ایران در کابل، عنوان کرد: ما در بحث دیپلماسی زبان فارسی با دو وجه مواجهیم. وجه اول کاری است که ما باید برای زبان فارسی در افغانستان انجام دهیم و وجه دیگر در دارایی افغانستان است که به دیپلماسی زبان فارسی ما در سراسر جهان کمک می‌کند.

وی با بیان اینکه ما یک دارایی بالفعل خیلی عمیقی به اسم زبان فارسی در ایران و افغانستان داریم،‌گفت: زبانِ در تعامل است که زنده می‌ماند، پس اگر خط تعامل را ایجاد نکنیم هر دو این‌ها تضعیف می‌شوند،‌ در مقابل اگر بتوانیم این خط تعامل را ایجاد کنیم هر دو این دارایی‌ها تقویت می‌شوند و این امر با تولید محتوا و خلق اثرهای متفاوت به زبان فارسی قابل تحقق است.

زبان فارسی در افغانستان تضعیف می‌شود، اما نابود نه!

وی در پاسخ به این سوال که آیا زبان فارسی در افغانستان تضعیف یا از بین می‌رود، گفت: با توجه به سیاست‌گذاری زبانی طالب و خالی شدن این سرزمین از نخبگان که به زبان فارسی اثر تولید می‌کردند، این زبان حتما تضعیف می‌شود، اما معتقدم زبان فارسی در افغانستان نابود نمی شود چرا که یک مقاومت هویتی و یک هویت مقاومتی بسیار قدرتمند برای حفظ زبان فارسی در این کشور وجود دارد.

نوزوری با اشاره به ظرفیت مهاجران افعانستانی در پایداری زبان فارسی اظهار کرد: هر اتفاق مثبتی که طی سی سال گذشته در روابط ما و افغانستان برای تقویت زبان و ادبیات فارسی انجام شده و ما به آن می‌بالیم، از مسیر مهاجران گذشته و ما هیچ کاری نکرده‌ایم.

این کارشناس مسائل افغانستان در بخش پایانی سخنانش گفت: اگر ما امروز بخواهیم توسعه زبان فارسی در دنیا را در دستور کار قرار دهیم،‌ مهم‌ترین ابزار دیپلماسی زبان فارسی برای انجام این کار، شبکه گسترده مهاجران افغانستانی هستند که در سراسر دنیا پراکنده‌اند.

گزارش از سمیه دهقان زاده- خبرنگار

بیشتر بخوانید: 

سلسله‌نشست‌های دیپلماسی زبان و ادبیات فارسی برگزار می‌شود