«علی (نفس نفس زنان): زهرا یه خبر خوب!

زهرا (مشتاق برای شنیدن): چه خبری؟

علی (نفس نفس زنان): من برای مسابقه انتخاب شدم

زهرا (با تعجب): مسابقه‌ی چی؟

علی: مسابقه‌ی دو، پس فرداست. به نفر سوم کفش ورزشی می‌دن.

زهرا (با تعجب): چرا به نفر سوم می‌دن؟

علی: جایزه‌ی نفر اول و دوم چیزهای دیگه ست.

علی با مهربانی به زهرا می‌نگرد.

علی: اگه سوم بشم کفش‌ها رو می‌دم به تو!

زهرا (مأیوسانه): آخه کفش‌ها پسرونه است.

علی (با امیدواری): خب کاری نداره چون کفش‌ها نوئه می‌برم عوض می‌کنم یه کفش دخترونه برات می‌گیرم.

زهرا (نگران): اگه سوم نشدی چی؟

علی (مصمم و شاد): من حتما سوم می‌شم»

این سکانسی از جهان قصه فیلم «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی است که تلاش خواهر و برادری از خانواده‌ایی فقیر برای مدیریت بحران وهمدلی در ماجرای گم شدن کفش‌های دختر خانواده را به تصویر می‌کشد، او که همواره نه تنها می‌توان عنصر امید را در اتمسفر آثارش دید بلکه می‌توان در هوای آن نفسی عمیق کشید و خوشحال بود که در دنیایی که با گستره گسترده سیاه نمایی‌ها و عباراتی تکرارشونده چون «ما در خراب شده‌ایی مثل ایران گیر افتاده‌ایم»، حرفش را به زبان هنر، به حق و دقیق بیان می‌کند و اتفاقا نوع ارائه‌اش در عرصه بین‌الملل هم خریدار دارد به گونه‌ایی که «بچه‌های آسمان» مجیدی جزو پنج نامزد نهایی دریافت بهترین فیلم خارجی زبان اسکار ۱۹۹۸ شد و او را تبدیل به نخستین کارگردان ایرانی کرد که نامزد دریافت جایزه اسکار شده است.

حال در بیست و پنجمین روز از بهار ۱۴۰۴ که سالروز تولد این هنرمند ۶۶ ساله است، خالی از لطف نیست با هم به مرور زندگی هنری وی از وقت شروع عشقش به تصویر و هنر و سینما تا کنون بپردازیم و مبارک باشی را در ساحت کلمات تقدیمش کنیم.

سازنده اولین محصول تصویری حوزه هنری را می‌شناسید؟ 

مجید مجیدی که در خانواده‌ای مذهبی چشم به جهان گشوده، آشنایی و فراگیری قرآن را از نه سالگی، یک نقطه عطف و پشتوانه بزرگ برای سال‌های بزرگسالی‌اش می‌داند. البته او هم مثل بسیاری از هم نسل‌هایش از شیطنت‌های دوران کودکی بی‌نصیب نبوده و یکی از جالب‌ترین‌هایش ماجرای راه پیدا کردن تلویزیون به خانه‌شان است.

او ماجرا را این طور تعریف می‌کند «همسایه‌ای داشتیم به نام خورشید خانوم که فقط آنها در محله تلویزیون داشتند. خورشید خانم پسری داشت به نام مجید. در تیم فوتبال محله، مجید همیشه در تیم مقابل من بازی می‌کرد و من دروازه‌بان تیم مقابل او بودم. به من می‌گفت تو از من گل بخور، شب دعوتت می‌کنم بیایی خانه ما و تلویزیون تماشا کنی. راستش من هم اغلب این کار را می‌کردم! اما یک روز بازی ما غیرتی شد و هرچه مجیدِ خورشید خانوم اصرار کرد، من گل نخوردم …شب عده‌ای از بچه‌ها را دعوت کرد به خانه‌شان تا سریال تلویزیونی کهکشان‌ها را تماشا کنند، هرچه التماس کردم راهم نداد. من هم رفتم روی دیوار و از آنجا داشتم سریال را تماشا می‌کردم که ناگهان مجید آمد و شروع کرد به خیس کردن من. بعدها مادرم تعریف کرد که پدرت، تو را در آن موقعیت دیده بود و همین مساله سبب شده بود که تلویزیون قسطی بخرد.»

البته مادر و پدر مجیدی، دل به دلِ فرزندشان دادن را با بردن او به سینما و همراهی او در تماشای فیلم‌های روز سینما تا سال‌ها ادامه دادند، تا اینکه مجیدِ کوچک آن‌ها، به سن جوانی رسید، سال ۵۷ وارد دانشکده هنرهای دراماتیک شد و اولین تئاتر پس از انقلاب را در «نهضت حروفیه» در تجلیل از شهید حسین قشقایی به صحنه برد.

بعد از آن با بازی در فیلم‌های «مرگ دیگری»، «بایکوت»، «تیرباران»، «تا مرز دیدار» به سینما قدم گذاشت، اما شاید بتوان مهم‌تر از بازی‌هایش، ساخت اولین محصول تصویری حوزه هنری را در کارنامه‌اش پررنگ دانست؛ فیلم کوتاه ۱۶ میلیمتری با عنوان «انفجار». فیلمی که راه ساخت فیلم در حوزه هنری را برای مجیدی هموار کرد و او در گذر سال‌ها به یکی از مهم‌ترین فیلمسازان حوزه هنری تبدیل شد.

مجید مجیدی با پایان دهه ۶۰، بازیگری را کنار گذاشت و  سینمایی «بدوک» را کارگردانی کرد، فیلمی که همان سال در بخش مسابقه جشنواره کن پذیرفته شد.

با خدا قهر بودم، «رنگ خدا» آشتی‌ام داد

مجیدی در سومین کارگردانی‌اش «بچه‌های آسمان» و بعد از آن «رنگ خدا» را ساخت؛ فیلمی محبوب که خود مجیدی در این باره گفته: بعد از نمایش «رنگ خدا» در یکی از جشنواره‌های خارجی، پزشکی با من تماس گرفت و گفت ۱۵سال با خدا قهر کرده بودم، اما با دیدن فیلم «رنگ خدا» دوباره آشتی کرده‌ام و می‌بینم سال‌هاست که برداشتم از خداوند اشتباه بوده است. (کتاب «در قلمرو دیدار». گفت وگوی مفصل رضا درستکار با مجید مجیدی صفحه۱۲۷.)

نکته جالب توجه دیگر در کارنامه مجید مجیدی رکوردداری او در کسب سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر است. وی تا به حال برای کارگردانی چهار فیلم «بچه‌های آسمان»، «باران»، «بید مجنون» و «آواز گنجشک ها» برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی شده و گرچه برخی فیلم‌های او در گیشه چندان موفق عمل نکرده، اما این موضوع چیزی از ارزش‌های هنری و فنی آثارش در سینمای ایران و جهان کم نکرده است.

هر که گوید حق نگفت آن کافر است

مجیدی پس از گرفتن جایزه جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم «آواز گنجشک‌ها» در سال ۱۳۸۶، با صدور بیانیه‌ای به جسارت عبدالکریم سروش به مقام پیامبر مهربانی، انتقاد کرد و از تمام کسانی که در مقابل این اظهارات سکوت کرده‌اند، گله کرد.

وی در پایان متن اعتراض، سروش را با ارائه بیت شعری از مولوی، (که سروش را از مریدان وی می‌دانند) کافر نامید:

«گرچه قرآن از لب پیغمبر است

هر که گوید حق نگفت آن کافر است

این همه آوازها از شَه بُوَد

گرچه از حلقوم عبدالله بود.»

به گمان نگارنده، ارادت مجیدی به پیامبر اسلام، بعدها با ساخت فیلم «محمد رسول الله» بیش از بیش نمود یافت.

مجیدی حدود ۸ سال از عمر خود (۸۶ تا ۹۴) را صرف ساخت فیلم «محمد رسول‌الله» کرد و به واسطه ساخت و اکران عمومی این فیلم به عنوان دومین چهره سال هنر انقلاب انتخاب شد.

 در سال ۱۳۹۸ نیز، باز هم مجیدی برای «محمدرسول الله» مورد تقدیر قرار گرفت و  برنده تندیس بهترین کارگردان از جشنواره جهانی فیلم قونیه شناخته شد.( این جایزه به کارگردان‌هایی اعطا می‌شود که به ساخت آثار سینمایی بر اساس باورهای دینی و معنوی پرداخته‌اند.)

«خورشید» و هزار توی سینما

 حال به فیلم «خورشید» مجید مجیدی می‌رسیم. او که فیلم بچه‌های آسمانش از موفق‌ترین آثار با محوریت کودکان است. مجیدی در «خورشید»، این بار هم به سراغ دنیای بدیع کودکان رفته و زندگی کودکانی را به تصویر می‌کشد که زودتر از موعد، وارد چالش‌های بزرگسالانه شده‌ و رنج‌هایی را تحمل می‌کنند که فراتر از سن‌شان است. مجیدی از زاویه دید چشم‌ کودکان به واقعیت‌های دنیای بزرگسالی نگاه می‌کند، دنیای که با جهان پاک، شاد و لطیف کودکانه در تضاد است.

 با این اوصاف «خورشید»، برنده سیمرغ بلورین «بهترین فیلم» و «بهترین فیلمنامه» در سی‌ و هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر شد. این فیلم همچنین به عنوان نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی شیر طلایی هفتاد و هفتمین دوره جشنواره فیلم ونیز انتخاب شد و توانست جایزه «فانوس جادویی» این جشنواره را از آن خود کند.

«خورشید» مجید مجیدی، به انتخاب منتقدان هالیوود ریپورتر، در شمار بیست فیلم برتر دو جشنواره ونیز و تورنتو در سال ۲۰۲۰ قرار گرفت و در نهایت «خورشید»، نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۰ است.

گزارش از سمیه دهقان زاده؛ خبرنگار

بیشتر بخوانید:

نادر ابراهیمی؛ نویسنده‌ای که از عشق نوشتن را خوب بلد بود