به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، این همایش که با تاکید بر مطالعات میان‌رشته‌ای طراحی شده است با همکاری فرهنگستان هنر، دانشگاه صداوسیما، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، سازمان تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری طی روزهای ۲۵، ۲۶ و ۲۷ فروردین ماه ۱۴۰۴ برگزار می‌شود.

مسئله اصلی دانشگاه‌ها خودباختگی بود

محمدحسین ساعی رئیس دانشگاه بین‌المللی سوره در ابتدای این نشست خبری از عدم پرداخت نظری به مقوله هنر اسلامی طی سالیان گذشته گفت و افزود: بعد از انقلاب اسلامی کار جدی نظری و مطالعاتی راجع به هنر و ادبیات انقلاب اسلامی صورت نگرفته است. در پیشینه که رجوع می‌کنیم می‌بینیم ما اولین همایش دارای نمایه علمی در موضوع هنر انقلاب اسلامی هستیم. در چهل و هفت سال گذشته در دانشگاه‌های ما به این موضوع با این عنوان پرداخته نشده، اگر هم عناوینی بوده، در قالب‌های عمومی‌تر در دانشگاه‌ها به آن پرداخته شده است. جای سوال دارد که سازوکارهای تصمیم‌گیری و تنظیم اولویت‌های پژوهشی کشور چگونه بوده که این حوزه‌ها اینگونه به فراموشی سپرده شده است.

وی با تاکید بر نقش جریان‌ساز انقلاب اسلامی عنوان کرد: با وقوع انقلاب اسلامی ما جهش جدی در نظام دانشگاهی داشتیم. در نظام دانشگاهی دو اتفاق مهم هویتی افتاد؛ یک اینکه میزان خودباختگی در نظام دانشگاهی ما کاهش چشمگیر پیدا کرد و فضای اعتماد به نفس را زنده کرد. در این باره جمله عجیبی از حضرت امام (ره) هست در سال‌های میانی دهه شصت، آذر سال ۶۳، موقعی که اولین دیدار را با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی دارند می‌گویند جنگ مسئله مهمی نیست و تمام می‌شود، ولی مسئله اصلی ما دانشگاه است که باید اصلاح شود.

ایشان روی مسئله خودباختگی و احساس حقارت نسبت به غرب را که در جوانان وجود داشت مورد توجه قرار می‌دادند و می‌گفتند من در دانشگاه نگران خودباختگی هستم.

محمدحسین ساعی در ادامه به مردمی‌تر شدن فضای دانشگاه‌ها اشاره کرده و اضافه کرد: اتفاق هویتی دوم این بود که دانشگاه‌های ما مردمی‌تر شدند. جنس دانشجوها و جنس اساتید دانشگاه‌ها از یک نوع اشرافیت زدگی که پیش از انقلاب بود به حالت مردمی‌تری در آمدند. از یک سمت دیگر تحولات جدی بعد از انقلاب در حوزه هنر، رسانه، معماری و ادبیات داشتیم که در جای خود قابل مطالعه است. در همه حوزه‌ها جهش‌های چندبرابری داشتیم. روند رشد خیلی از این شاخص‌ها پیش و پس از انقلاب وجود دارد؛ روند پیش از انقلاب نگران کننده بود. ولی بعد از انقلاب روند رشد کیفی در بسیاری از رشته‌ها داریم.

وی با تشریح وضعیت قبل و بعد از انقلاب در حوزه پیشرفت شاخص‌ها افزود: در این زمینه مهارت‌افزایی خانم‌ها روند رو به رشدی دارد به‌خصوص در حوزه هنر، ادبیات و سینما. حتی اگر بخواهیم جشنواره‌ای و هنری هم نگاه کنیم، پیش از انقلاب سینمای ایران هیچ موفقیت جشنواره‌ای نداشت. سال ۵۵ سینمای ایران اعلام ورشکستگی کرده بود. البته به سینمای بعد از انقلاب هم انتقاداتی وارد است. ولی رشد بسیاری هم داشته. نظریه‌پردازان برجسته‌ای در این حوزه حتی در حوزه تئاتر و رسانه ظهور کردند. الان در عصر رسانه‌های اجتماعی بسیار پیشرو هستیم. آمار رسانه‌های مکتوب ما نسبت به کشورهای دیگر بسیار بالاست.

ساعی به نقدهایی که به این مسیر وارد است اشاره کرد و گفت: خلأیی که الان وجود دارد، در فرمت علمی بررسی کردن این حوزه‌هاست. این خلأ در ایران زیاد است.

وی در ادامه درباره دغدغه‌ای که به طراحی این همایش منجر شد صحبت کرد و اظهار کرد: در این حوزه‌ها، مطالعات در هنر معاصر کم بوده. تجربه‌هایی که در شعر و هنر گرافیک بوده، پربار است و مطالعه آن جذاب خواهد بود ولی در حوزه‌های دیگر مثل معماری و شهرسازی کمتر به آن پرداخته شده است. این همایش حتی می‌تواند برای خارج از مرزهای ایران هم جذاب باشد.

رئیس دانشگاه سوره به آثار رسیده به همایش اشاره کرد و افزود: تصور این بود ابتدا همایش کوچکی برگزار می‌کنیم. ولی اتفاقی که افتاد برای ما کمتر قابل پیش‌بینی بود. تخمین اولیه ما این بود که حدود چهل مقاله به دبیرخانه برسد، ولی ۱۸۱ چکیده مقاله جذب و دریافت شد. از این بین ۸۱ مورد به مقاله نهایی برای همایش رسید. این عدد و آمارهای بالا نشان می‌دهد خلأیی در کشور وجود داشته و دوستان ما روی نقطه جدی و مهمی در کشور دست گذاشته‌اند. این ایده دارد در دانشگاه سوره بررسی می‌شود که ما بتوانیم یک پژوهشکده برای هنر انقلاب اسلامی تاسیس کنیم تا بتوانیم زمینه نظری برای هنر و ادبیات انقلاب اسلامی ایجاد کنیم. در نظر داریم برای پنجاهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۴۰۷ یک دانشنامه تاسیس و ایجاد شود.

در ادامه نشست دکتر امیدعلی مسعودی سردبیر ارشد علمی همایش به جزئیات نخستین همایش ملی هنر انقلاب اسلامی پرداخت.

آمارها خوشحال‌کننده است

وی از معرفی اعضای این همایش شروع کرده و بیان کرد: دبیر اجرایی این همایش مرتضی صدیقی فرد هستند. در حوزه شورای علمی در خدمت شهریار زرشناس هستیم و زکیه سادات طباطبایی در کسوت معاونت پژوهشی دانشگاه سوره در این همایش حضور دارند.

این استاد دانشگاه به کمبود مباحث نظری در هنر انقلاب اسلامی اشاره و اضافه کرد: در کشور ما رسانه و ارتباطات را خارج از هنر اسلامی می‌بینیم ولی در خارج از کشور این‌طور نیست. در ایران همیشه روزنامه‌نگاری می‌خواسته خودش را مستقل از هنر بداند درحالیکه هم هنر است و هم علم. در معماری هم همینطور. دانشکده‌های هنر، معماری، شهرسازی و فرهنگ و ارتباطات سعی کردند از پژوهشگرانی که به این حوزه‌ها علاقه‌مندند دعوت کنند. آمارها خوشحال‌کننده بود.

وی ادامه داد: روز اول همایش روز بحث‌های نظریه‌پردازی است. روز یکشنبه ۲۴ فروردین ماه ما در فرهنگستان هنر در تالار ایران حضور داریم. ولی ترجیح دادیم به‌خاطر دانشجویانی که در سه دانشکده تحصیل می‌کنند این ابتکار را به خرج دهیم که در همین دانشکده هنر با پنل‌های مختلف در موضوعات مختلف در خدمت شما باشیم. روز سه‌شنبه ۲۶ فروردین ماه در دانشکده فرهنگ و ارتباطات از صبح تا ۵ بعدازظهر میزبان علاقه‌مندان هستیم. روز چهارشنبه ۲۷ فروردین ماه در دانشکده معماری حضور داریم که مقالات علمی و پژوهشی آنجا ارائه می‌شوند.

مرتضی صدیقی‌فرد دبیر اجرایی این همایش در خصوص جزئیات برگزاری به بیان نکات تکمیلی پرداخت.

نمایه مقالات همایش در ISC

وی بیان کرد: تعداد چکیده مقالات دریافت شده ۱۸۱ مقاله است که از این بین ۸۱ مقاله پذیرفته شد. مقالات در حول محورهای همایش نوشته شده است. تعداد زیادی از مقالات هم نتوانستند پذیرش بگیرند و این نشان‌دهنده بار علمی مقالات است. از این مقالات سه کتاب منتشر خواهد شد؛ چکیده‌های مقالات پذیرفته شده یک کتاب خواهد بود که در روز افتتاحیه رونمایی می‌شود. بعد از همایش یک کتاب هم از مقالات پذیرفته شده منتشر خواهد شد و در نظر داریم کتاب دیگری از سخنرانی‌های علمی همایش منتشر کنیم. شرکت اساتید و دانشجویان از دانشگاه‌ها و مراکز علمی مختلف از کارهای ویژه این همایش است که در پنل‌های سخنرانی درنظر گرفته شده‌اند.

صدیقی‌فرد در ادامه اضافه کرد: نکته مهم دیگر حامیان آن است. این همایش که با تاکید بر مطالعات میان رشته ای در حوزه هنر، ادبیات، معماری، شهرسازی، ارتباطات و رسانه طراحی شده با همکاری فرهنگستان هنر، دانشگاه صداوسیما، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، سازمان تبلیغات اسلامی و پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری برگزار خواهد شد. همچنین همایش ملی هنر انقلاب اسلامی دارای رتبه ISC از موسسه استنادی جهان اسلام است. مقالات این همایش در isc و سیویلیکا نمایه خواهد شد. مقالات پذیرفته شده در آن نیز شامل امتیازات علمی و پژوهشی می‌شوند. در خصوص روند برگزاری، تمام چهار روز به صورت مجازی در خدمت دوستان هستیم که با استفاده از QR کدها امکان شرکت مجازی در پنل‌ها را خواهند داشت.

در ادامه شهریار زرشناس عضو شورای علمی همایش همایش ملی هنر انقلاب اسلامی به بیان ضرورت برگزاری این همایش از منظر علمی پرداخت.

 گمشده بزرگ تاریخ ما، استقلال بود

این استاد دانشگاه و پژوهشگر فلسفه و تاریخ درباره هنر انقلاب گفت: ما در انقلاب اسلامی دستاوردهای مهمی داشتیم. برای مثال داستان‌نویسان خانم قبل از انقلاب تعدادشان کم بود، حتی فیلسوفان و شاعرانی که قبل از انقلاب رساله و کتاب داشته باشند. اما بعد از انقلاب تعداد خانم‌هایی که دارای کتاب و نظریه هستند بسیار بیشتر شد.

همچنین ما دو قرن استقلال سیاسی در ایران نداشتیم. از آغاز قاجاریه استقلال سیاسی ما تضعیف شد و از بین رفت. به طور مداوم ما در عصر امتیاز دادن و واگذاری به‌سر می‌بردیم. بعد از مشروطه حکومت‌های ما با کودتا سر کار می‌آیند. این نشان می‌دهد استقلال رفته و سفارتخانه‌ها تصمیم می‌گیرند. ولی بعد از انقلاب اسلامی هیچ سفارتخانه و کشوری برای ما تصمیم نمی‌گیرد. پس گمشده بزرگ تاریخ معاصر ما بدست آمد و این مهم‌ترین دستاورد ماست که همان استقلال است.

وی در ادامه این دستاورد مهم را تشریح کرد: این رهاورد بزرگ اولیه انقلاب اسلامی بود. ‌جوان‌هایی که قبل از انقلاب را ندیدند این مهم را حس نمی‌کنند. دومین رهاورد بزرگ انقلاب این بود که ما به سمت تکوین نوعی خودآگاهی تاریخی حرکت کردیم. چیزی که قبل از انقلاب نبود جز در معدود اندیشمندانی که فقدان خودآگاهی تاریخی را مطرح می‌کردند. ولی بعد از انقلاب این به یک مسئله عمومی تبدیل می‌شود. نکته بعدی، انقلاب مسئله بازگشت به خویشتن را مطرح کرد. ‌انقلاب وقتی توانست پیروز شود و این اصل بازگشت به خویشتن را کم و زیاد توانست جا بیندازد، در هنر هم توانست. یک هنری بعد از انقلاب اسلامی به وجود می‌آید که نه قرون وسطایی است، نه هنر داوینیچی نه چیز دیگر، بلکه هنر انقلاب است. ‌این هنر برایش کار تئوریک نشده. درحالیکه یک پدیده جدید است؛ ‌نه امتداد هنر مدرن قبل از انقلاب است، نه امتداد نگارگری ماست. خود هنر مدرن هم نیست. یک چیز جدید است. این باید تئوریزه شود. این یک مکتب است که ما اسمش را می‌گذاریم مکتب هنر انقلاب. جای تعجب هم دارد که به آن پرداخته نشده است. این همایش نقطه شروعی است برای تدوین مکتب هنر انقلاب که ما تا الان در آن غفلت نظری کردیم.

سخنرانی پایانی مربوط به زکیه سادات طباطبایی از دیگر اعضای شورای علمی همایش و معاون پژوهشی دانشگاه بین‌المللی سوره بود.

همایشی میان رشته‌ای

وی عنوان کرد: پنجمین سالی است که هفته هنر انقلاب به صورت علمی و پژوهشی در دانشگاه سوره برگزار می‌شود. در چهار سال گذشته مجموعه‌ای از نشست‌ها و سخنرانی‌ها بوده که کتابی از آن در دست چاپ است. امسال اعلام کردیم به صورت همایش برگزار خواهد شد. این همایش در نوع خود منحصر به فرد است.‌کارهایی هم البته شده، مثلا راجع‌به سیاست‌گذاری هنر، پژوهشگاه هنر و فرهنگ و ارتباطات کارهای انجام داده است ولی تمرکز ما در دانشگاه سوره میان رشته‌ای بوده تا حوزه‌های بیشتری را پوشش دهد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: معمولا این مدل همایش‌ها امتیازگیری دانشجویان و اساتید است، ولی ما تاکید داشتیم که این متمایز شود و سختگیری داشتیم که روی اهداف و محورها متمرکز شوند. امسال هم کتاب سال گذشته و هم کتاب‌های امسال را خواهیم داشت. برای سال‌های بعد پیش‌بینی کردیم که هرسال به صورت همایش ملی برگزار کنیم و بین‌المللی شدن این همایش را هم در دستور کار داریم. سال اول محورها کلان و جامع است، ولی سال‌های آینده تخصصی و تمرکز موضوعات را خواهیم داشت.

وی درباره مشخصه‌های همایش بیان کرد: در این چارت ما رصدی داشتیم. یکسری از برنامه‌ها ناظر می‌شد به بحث هنر دهه شصت. بعضی‌ها به هنر پساانقلاب می‌پرداختند. اما نکته‌ای که برای ما مهم بود این بود که هنر انقلاب به مثابه یک مکتب است. رسانه و معماری و شهرسازی را هم دربرمی‌گیرد. باید بتوان برای آن معیار تعریف کرد. هیچکدام تا الان منظومه فکری مشخص نداشته و سلیقه داوران بوده است. جایی که این اتفاق باید بیفتد یک محمل علمی یعنی دانشگاه است. دانشگاه سوره پیشقدم شد تا این چارچوب‌ها را تعیین کند.

وی اضافه کرد: مکتب هنر انقلاب دیگر نه به مثابه هنر انقلاب اسلامی در ایران، بلکه انقلاب اسلامی جهان را مدنظر قرار می‌دهد، به‌خصوص در بحث پایداری و مقاومت. مثلا شاعران ما درباره غزه شعر می‌گویند ولی بین‌المللی نمی‌شود. لذا قصد ما این است این کارها نگاه و افق بین‌المللی پیدا کند.