به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، در این نشست مریم اردبیلی معاون امور بانوان شهرداری تهران، حجت الاسلام علی اصغر سهرابی معاون راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی، علی قشقایی دبیر جبهه فرهنگی جنوب شرق، سیدحسین شهرستانی مدیر حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و مجتبی فرهنگ مدیر اندیشکده حکمرانی فرهنگی حضور داشتند.

 حسابرسی فرهنگی در کشور ارزیابی عدد است نه اثر

در ابتدای این برنامه مجتبی فرهنگ با بیان اینکه هر عمل فرهنگی دارای دو جنبه کمی و کیفی است، گفت: کیفیت و کمیت به چگونگی، محتوا و ساختار یک پدیده فرهنگی ارتباط دارد.

وی با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری در چندین نقطه بر کمیت، اظهار کرد: به عنوان مثال رهبری مورخ ۶ اسفند ماه سال جاری فرمودند، برگزاری حدود ۲۰۰ درس تفسیر قرآن در حوزه علمیه قم، مژده و خبر خوبی است که باید این رویکرد را تقویت و پایدار کرد.

این مدیر فرهنگی ادامه داد: در مقابل مخالفت با نگاه کمیت گرایی نیز در مواردی وجود دارد، به عنوان مثال در جلسه‌ای خصوصی به رهبری گزارشی درباره افزایش سالن‌های سینمایی دادند که ایشان پرسیدند که مسئله‌ای را حل کرده‌اید یا درباره حجم زیاد کتاب شهدایی که نسل نوجوان آن را نمی‌خوانند.

فرهنگ در ادامه بیان کرد: علت سیطره کمیت گرایی در فرهنگ را می‌توان در مواردی چون، به رخ کشیدن عظمت اقدامات فرهنگی و فرهنگ نتیجه محوری نه فرآیند محوری در مدیران جست‌وجو کرد. در واقع می‌توان گفت سیطره کمیت گرایی غلط در کشور ما نتیجه ورود ناقص از فهم جوهر ماده گرایی غرب است. 

مدیر اندیشکده حکمرانی فرهنگی ادامه داد: با نگاه به کمیت گرایی و کیفیت گرایی در فرهنگ ما، اعداد در فرهنگ جنبه طرح و برنامه ای و عملکردی دارد و این یعنی حسابرسی فرهنگی در کشور ارزیابی اثر نیست بلکه ارزیابی حجم عدد و آمار است.

فرهنگ در ادامه توضیح داد: نگاه آماری داشتن به موفقیت نه اثر اجتماعی که افتادن در تله تولید و عملیات‌های انبوه (عمل گرایی کور)، کیفیت اقدامات و محصولات و زدگی مخاطب، ساده سازی امور فرهنگی به اعداد، شیء شدگی و فن زدگی مضاعف دین و فرهنگ از جمله عواقب سیطره کمیت گرایی در عرصه فرهنگ است، اما سیطره کیفیت گرایی در عرصه فرهنگ نیز عواقبی چون عدم اثر گذاری بر تمام مخاطبان (عدم پاسخ به تقاضای فرهنگی) و  ایجاد تومورهای پنهانی که اثر مثبت را در جامعه از بین می‌برد، در پی دارد.

وی در ادامه عنوان کرد: حال سوال پیش می‌آید که چه زمانی مجاز هستیم علم اعداد را در فرهنگ وارد کنیم؟ پاسخ این است که هر کمیتی با کیفیتی شکل می گیرد و اگر موثر و اثر بخش بود به لایه کمی گرایی ورود پیدا می‌کنیم.

این مدیر فرهنگی  در پایان تاکید کرد: باید به حال علم سیاست گذاری اعداد در عرصه فرهنگ (پیش از عملیات) و علم ارزیابی تاثیرات اجتماعی (بعد از عملیات) فکری شده و روی آن کار شود. همچنین تولید هوش مصنوعی که فرهنگ را کمی و کیفی می‌فهمد، می‌تواند ما را به هم‌افزایی خوبی برساند.

کلان روایت با کمیت خلق می‌شود

حجت الاسلام علی اصغر سهرابی معاون راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی گفت: گاهی برای بیلان کاری و تثبیت جایگاه به کمیت پرداخته می‌شود، اما وجه تمایزی هم باید قائل شویم که کمیت‌گرایی غیر از عدد فهمی است. ما خیلی ذهنمان با اعداد کالیبره نشده و در فهم مسائل با عدد مواجه نمی‌شویم و اعداد برایمان معنا ندارد.

وی ادامه داد: شاید نگاه مدرن را بتوان کمیت و عدد و اندازه زدن دانست ولی نگاه کیفیت‌گرا باعث شد تا ما عدد را بلد نباشیم.

این مدیر فرهنگی با اشاره به سه ویژگی و ضرورت امروزی که باعث مهم شدن کمیت شده است، گفت: یک سری کیفیت‌ها از کمیت ایجاد می‌شود. معنایی که در اجتماعات خلق می‌شود و فهمی که مردم از حضور یک معرفت در جامعه کسب می‌کنند، نیاز به کمیت دارد. تلاش برای گردهمایی برای این است که از عدد کیفیت خلق می‌شود.

سهرابی تاکید کرد: کمیتی از مردم باید در یک موضوع مثل راهپیمایی ۲۲ بهمن مشارکت کنند تا در تعامل با هم روایتی خلق کنند پس روایت با کمیتی از مردم خلق می‌شود. به عبارتی خلق یک روایت زاویه دید جمعی نسبت به یک ماجراست که با مشارکت افراد و مردم به وجود می‌آید و روایتی خلق می‌شود بنابراین کلان روایت با کمیت خلق می‌شود.

وی اظهار کرد: گاه کمیت نشانه کیفیت است. اینکه چقدر مقبولیت و اثرگذاری و قدرت بسیج کردن مردم وجود دارد را کمیت نشان می‌دهد و باید کیفیتی باشد تا این کمیت ایجاد شود.

معاون راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی بیان کرد: خیلی وقت‌ها رفع یکسری اتهامات با کمیت ممکن می‌شود. برای مثال یک جامعه ویژگی‌های خوبی داشته ولی الان این شاخصه‌ها را ندارد. ما در چنین شرایطی می‌توانیم با کمیت اتهام را رفع کنیم.

سهرابی اظهار کرد: افراط در کمیت‌ها به ذوق می‌زند و به عبارتی تقلایی که برای خلق کمیت وجود دارد بد است. اینکه کسی در جایگاه تقلا و تثبیت جایگاه قرار گیرد، در موقعیت ضعف قرار گرفته است.

معاون راهبردی سازمان تبلیغات اسلامی گفت: کمیت‌گرایی یک دغدغه اصیل و مهم و مکمل کیفیت است ولی اگر آن را به افراط پیش ببریم یعنی به بیراهه رفته‌ایم. همچنین مصرف ایمان برای تولید عمل صالح باید روی قاعده و نظم باشد و اگر هر روز بخواهیم یک مناسک جدید ایجاد کنیم و ایمان مردم را بکار بگیریم وقتی در بسامد و میزان مصرف به اسراف برسیم ملال، عدم همراهی، دلزدگی و تکرار را شاهد خواهیم بود.

در مقام برنامه‌ریزی کمیت‌گرا باشیم،‌ نه مقام نتیجه

در ادامه این نشست، علی قشقایی دبیر جبهه فرهنگی جنوب شرق بیان کرد: در فضای مبنای دینی ما، به ویژه در قرآن کمیت اصالت ندارد، در قرآن به دو مفهوم دوگانه تکاثر و کوثر پرداخته می‌شود. تکاثر در قرآن ‌به شدت نفی و در مقابل مفهوم کوثر در وجود مبارک حضرت زهرا(س) برای جامعه تبیین می‌شود، بنابراین در آیین ما نفر با کیفیت، اصالت فرض می‌شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر نگاه کمیت در مقام برنامه ریزی با نگاه کمیت در مقام نتیجه بسیار متفاوت است. در مقام برنامه ریزی ما باید کمیت گرا باشیم اما در مقام نتیجه نباید کمیت گرا باشیم.

قشقایی تاکید کرد: ما به خیلی از موضوعات در بحث‌های تمدنی می‌پردازیم که ارزش ذاتی ندارد، بلکه در مواجهه با خصم معنا پیدا می‌کند. 

وی در ادامه توضیح داد: برای رهبری در مواردی جمعیت و کمیت مهم است،‌ مواردی چون جمعیت شرکت کننده در راهپیمایی، میزان تعداد حاضران روز قدس، مراسم تشییع شهدا، اعتکاف، شب‌های قدر. البته این موارد برای ایشان در مواجهه با خصم از اهمیت برخوردار است.

دبیر جبهه فرهنگی جنوب شرق  عنوان کرد: مورد دیگر در بحث کمیت و کیفیت، آسیب شناسی اداری و دستگاه‌های فرهنگی است. دستگاه‌های فرهنگی ما کمیت را به جای برنامه ریزی، به مقام نتیجه برده‌اند، لذا برنامه‌ها بر اساس جامعه هدف و اولویت بندی نیست و پول کم است و فضای فرهنگی ما، آنچه باید باشد نیست.

وی تاکید کرد: در مسیر آینده حوزه کمیت گرایی باید فضایمان را ناظر بر گروه‌های مردمی تغییر دهیم ما باید واقعیت‌های جامعه را بر اساس آمار برنامه‌ریزی کنیم اما نه برنامه‌ریزی دو دو تا چهارتای مادی غربی. چراکه در نظام برنامه‌ریزی تمدنی و جمهوری ما تعداد آماری منابع انسانی و مالی و... همواره برابر با نتیجه نبوده است و منابع مالی ما ضرب منابع و داشته‌های معنوی مان می‌شود. مثل جنگ بدر و واقعه عاشورا.

باید کمیت و کیفیت را با چه بسنجیم؟

در ادامه برنامه،‌ حسین شهرستانی بیان کرد: اگر یک طرف کمیت‌گرایان و طرف دیگر کیفیت‌گرایان قرار گیرند، دو طرف بی‌معنا خواهند بود. بر همین اساس نادیده گرفتن قدرتی که کمیت در جهان دارد ما را بیشتر از قبل تهی و بی‌معنا می‌کند. کمیت نیرو دارد و نیرویش هم قدرتمند است و نمی‌توان با آن نیرو نه موافق بود و نه مخالف.

وی با تاکید بر اینکه ما باید نسبت خودمان را با کمیت تعیین کنیم، عنوان کرد: در دوران دیجیتال و فناوری‌های رقومی، کمیت قدرت بیشتری پیدا کرده است. ما کمیت را در خیلی از موارد به عنوان مقوله‌ای که امری دقیق را نمایندگی می‌کند به کار می‌بریم و این به مثابه دقت است. در جایی دیگر مبنای علم عقل، ابزاری مدرن است و در نقطه مقابل، دقت، ابهام و عمق است. گاه عدد یا کمیت ما را به مفهوم و مفاهیم ذیل عینیت می‌برد پس منظور از کمیت عینیت است و در اینجا هم عینیت نه موافقت‌پذیر است و نه مخالفت‌پذیر.

شهرستانی در ادامه،‌ به نسبت کیفیت و کمیت اشاره کرد و گفت: کمیت و کیفیت در تقسیم‌بندی ارسطویی جزو مقولات اعراض هستند و کمیت و کیفیت باید با ذات سنجیده شوند. 

وی در ادامه سنت را به عنوان مقوله‌ای که معیار نقد است و اصالت دارد مطرح کرد و تاکید کرد: سنت رابطه قالب و محتوا و صورت و معنا را تنظیم می‌کند.

این مدیر فرهنگی از دین به عنوان سنت نام برد و افزود: تمام دوگانه‌های بیرون سنت در بطن سنت پرورش پیدا می‌کند. کمیت‌زدگی یکی از بحران‌هایی است که در افق جهانی بیرون از سنت افتاده و به قدری قدرت دارد که پشتش سنت بوده است.

سیستم رشوه دهی برای جمعیت بیشتر

در بخش پایانی این برنامه، مریم اردبیلی معاون امور بانوان شهرداری تهران گفت: نگاه کوثری و ابتری از صدر اسلام وجود داشته است و نگاه مشرکین این بوده که پیامبر صفر پسر دارد، پس پیامبر ابتر است و در نگاه الهی مخالف این محاسبه وجود دارد و خداوند به پیامبر(ص) می‌فرمایند ما تو کوثر دادیم.

این مسئول فرهنگی ادامه داد: درجاهلیت مدرن،‌ بسیاری از کشورهای مختلف در مدل حکومت از کمیت و عدد استفاده می کرده و در نتیجه ما را کمیت گرا تربیت می کنند. این کمیت خریدار دارد و وقتی خریدار دارد ما وارد فضای بازی کمی گرایی می‌شویم.

ادبیلی عنوان کرد: در واقع تولید انبوه و مدیر فله‌ایی و گله‌ایی، نتیجه مدل تربیتی است که ما در آن رشد کردیم. شهوت کار بزرگ در کار فرهنگی یه شدت غوغا می کند و تبدیل به بت شده است و ما آن را می‌پرستیم و برای نگهداشت این تصویر کمّی، بسیار تلاش می کنیم، چرا ما بتی داریم که نمی‌خواهیم شکسته شود. در این راستا، ‌بیایید بررسی کنیم کار توحیدی با نگاه «هر چه بزرگتر و بیشتر، بهتر»، چه نسبتی دارد.

وی در ادامه بیان کرد: مبحثی که در کار فرهنگی با مبنایی دینی بسیار پرتکرار این است که باور درونی ودرک ناخودآگاه ما این است که آنچه در دین وجود دارد، به شدت به غیرجذاب است و ما رشوه می دهیم تا آدم‌ها را به دور این مفهوم غیرجذاب جمع کنیم تا پاسخ کمی بگیریم، درحالی که تحول کمی و کیفی این ماجرا، برای ما شکست برگشتی ایجاد می‌کند و تنها توهم و غرور در پی دارد. پس این مدل نه تنها بی فایده بلکه باعث آسیب است.

این مدیر فرهنگی تاکید کرد: زمانی که ما اینقدر دغدغه سرمایه اجتماعی نداشتیم اینقدر تلاش نداشتیم که اعداد را در چشم کنیم. ما در بین مجموعه‌های فرهنگی، مجموعه های کاسب عدد، تولید کننده عدد کاذب داریم، در این میان اثر خرده روایت‌ بسیار مهم است، روایت کوچک، مفهوم ارائه شده را مردمی و باور پذیر می کند و درحالی که تصویرهای هلی شاتی و از بالا به پایین تصویر حکومتی ایجاد می‌کند. نکته مهم دیگر اینکه کار انبوهی و توده‌ایی، کار را از معنا خالی می‌کند.

قشقایی در پایان بیان کرد: وقتی که هدف و عنوان کار در جامعه ایمانی و اسلامی را عدد قرار می‌دهیم وقتی مشروعیت مان را از عدد می گیریم پس حتما یک جای کار می لنگید. هر چه عددگرا تر باشیم کمتر اثرگذار خواهیم بود و هرچه در زمین بازی عدد بیشتر بازی کنیم، در جنگ عدد بیشتر می‌بازیم.

خبرنگاران؛ ناهید منصوری، سمیه دهقان زاده