سمیه دهقان زاده- خبرنگار؛ «اگر قرار باشد راهی صحیح برای هنر نقاشی ایران پیدا شود، باید از درون هنر نگارگری بیرون آید. حال این راه با چه شیوه و سبکی باید از دلِ هنر نگارگری استخراج شود، مسئله‌ای است که آن را  آینده روشن می‌کند. نگارگری می‌تواند مضامین انقلاب اسلامی را به‌خوبی بیان کند. این هنر با طبیعت ایران و ایرانی بسیار متناسب و قابل درک و پذیرش برای مردم ماست. 

نکته مهم دیگر اینکه نگارگری فقط منطقه‌ای نبوده، دارای زبانی جهانی است و هنرمندان اروپایی نیز از نقاشی و نگارگری اسلامی- ایرانی الگو می‌گیرند. 

به طوری که می‌بینیم امروز، در اروپا افرادی مانند «ماتیس» و بسیاری از هنرمندان دیگر نقاشی و نگارگری اسلامی ایران را سرمشق خود قرار می‌دهند و برای ما ایرانی‌ها باعث افتخار است که استاد فرشچیان با هنر خود، در زمینه اسلام و انقلاب نوآوری‌ها خوبی انجام داده است.»

این جملات و دیدگاه به هنر نگارگری، نه مقدمه‌ای برای یک مقاله پر و پیمان است نه پیش درآمدی بر پژوهشی نگارگری در ایران و جهان، بلکه برشی از سخنان «محمدعلی رجبی دوانی» متولد قم، فرزند استاد علی رجبی دوانی و برادر دکتر محمدحسین رجبی دوانی، اندیشمند، نویسنده، پژوهشگر حوزه فلسفه هنر، زیبایی‌شناس و از مدیران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در یک گفت‌وگو است، هنرمندی که نه تنها به هنر خط و نقش تسلط دارد بلکه به اندیشه پشت هر اثر هنری از این جنس نیز آگاه است.

حال در دومین ماه از سومین فصل سال و درست در پنجم آبان ماه، به بهانه سالروز تولد این هنرمند پیشکسوت خالی از لطف ندیدیم نگاهی به آثار وی داشته و تاثیر بالفعل این سخنان را در هنر جناب رجبی دوانی به تماشا بنشینیم.

«آسمان‌نگاره‌ها»؛ از نمایشگاه تا کتاب 
در پی سلسله نشست هایی که در فرهنگستان هنر در سال ۱۳۹۸، به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی برگزار شده بود،نمایشگاه نگارگری «آسمان نگاره ها» با هدف نمایش آثار نگارگری ای که با مضامین انقلابی در ۴۰ سال اخیر خلق شده‌اند، در گالری ابوالفضل عالی و نگارخانه تازه تاسیس خانه عکاسان حوزه هنری برپا شد.

نگارگران بسیاری با مضامین انقلاب اسلامی، آثار ماندگاری را از خود به جای گذاشتند که در نمایشگاه «آسمان‌نگاره‌ها» در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت. آثار این هنرمندان در کتاب «آسمان‌نگاره‌ها» به نویسندگی محمدعلی رجبی دوانی و به همت دانشگاه استاد فرشچیان، حوزه هنری، مؤسسه تألیف ترجمه و نشر آثار هنری و فرهنگستان هنر به چاپ رسید.

جالب است بدانید سه اثر از محمدعلی رجبی با نام‌های «معراج شهید»، نوع اثر گواش و آبرنگ در سایز ۱۲۰ در ۱۸۰، «همیشه کاوه»، نوع اثر گواش و آبرنگ در سایز ۵۰در ۷۰ و «سفینه نجات»، نوع اثر گواش و آبرنگ در سایز ۵۰ در ۷۰ در کتاب «آسمان‌نگاره‌ها» چاپ شده است.

«مشق خوبان» ی که راه را هموار می‌کند

برای آشنایی با تاریخ خوشنویسی و شنیدن سمع و نظر قدمای مسلمان این هنر درباره آن، باید به سراغ آثار تاریخی رفت. در میان آثار به‌جا مانده از هنرمندان مسلمان، دو رساله «صراط‌السطور» و «مدادالخطور» که درباره قواعد شکل‌گیری مفردات و ترکیبات نستعلیق، توسط سلطان علی مشهدی و میرعلی هروی؛ دو استاد مسلّم نستعلیق برجای مانده‌اند، یکی از بهترین منابع برای شناخت این هنر آسمانی هستند.

در این میان، محمدعلی رجبی دوانی در «مشق خوبان» منتشر شده در سوره مهر، شرح و حاشیه‌ای بر این دو رساله‌ی بر جا مانده از سلطان علی مشهدی و میرعلی هروی نگاشته‌ است که راه را برای فهم راحت‌تر دو رساله استادان مسلم نستعلیق هموار می‌کند.

«تجسم حماسه» به روایت تصویر و کلمه

کتاب «تجسم حماسه»، مجموعه درس‌گفتارهایی است که در حوزه‌های گوناگون هنرهای تجسمی انقلاب توسط هنرمندان و اساتید نسل اول هنر انقلاب به کوشش دکتر محمدعلی رجبی و به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی تهیه شده و توسط انتشارات سوره مهر روانه بازار شده است.

این اثر، در ۹ فصل هنرهای نقاشی، عکاسی، نقاشی دیواری، گرافیک (پوستر و نشان)، کاریکاتور، مجسمه‌سازی، تصویرسازی و نگارگری انقلاب را مورد بررسی و تأمل قرار می‌دهد. این کتاب ارزشمند، ارمغانی از تجربه غنی هنرمندان بزرگ عرصه‌های مختلف هنرهای تجسمی است که انقلاب اسلامی ایران را در آینه ذوق خویش، هم تماشا کردند هم به مخاطبان نشان داده‌اند.