به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، بخش آغازین نود و پنجمین نشست کلاس مثنوی‌خوانی با شعرخوانی حشمت‌الله نوروزی و قصیده‌ای از سنایی آغاز شد. محمدرضا سنگری در تشریح مفهوم این قصیده که به ناتوانی انسان در شکرگذاری خداوند اشاره دارد پرداخت و گفت: بحث نیایش و مناجات که یکی از گستره‌های ادب فارسی است معمولا دارای سه قسمت است و به عبارتی این ساختار تمام نیایش‌های مشهور ما از جمله دعای کمیل را در بر می‌گیرد.

وی ادامه داد: معمولا بخش نخست نیایش‌ها، توصیف حضرت حق و برشمردن صفات اوست. بخصوص وقتی نیایش در حالت تمنا و لابه است معمولا صفات جمال الهی مطرح می‌شود و وقتی در حالت توبه باشد، صفات سلبیه هم مطرح می‌شود و می‌گوییم که پناه می‌بریم به خداوند از عذاب و غضب الهی. در نیایش‌ها اول خداوند معرفی می‌شود و در مرحله بعدِ مناجات، معرفی خود شروع می‌شود که من که هستیم. در این مرحله نهایت خضوع و خشوع مطرح می‌شود و  مرحله بعد ما طرح خواسته‌ها است که معمولا در سروده‌های فارسی و مدیحه‌ها این قسمت شریطه گفته می‌شود که از واژه شرط هم نوعی مشارطه و هم طلب کردن از خداوند است.

سنگری در این بخش به صفات خداوند اشاره کرد که در ادعیه «ملک، قدوس، عزیز و حکیم» خوانده می‌شود. وی گفت: نکته عجیب در قرآن این است که ملک به پادشاهان اطلاق می‌شود که معمولا نیت پاک ندارند چراکه اگر داشته باشند ممکن است قدرت و اقتدار خود را از دست دهند یا اگر قدرت داشته باشد ممکن است نتوانند اندیشه‌ورانه عمل کنند در حالی که در ادعیه برای خداوند ملک، قدوس، عزیز و حکیم پشت هم آورده شده است.

وی در ادامه کلاس مثنوی‌خوانی، بخشی از داستان شیر و نخچیران مولانا که یکی از قصه‌های بلند مثنوی و برگرفته از کلیله و دمنه است را بازگو کرد.

این مولاناپژوه به مکر خرگوش برای رهایی از چنگال شیر پرداخت و گفت: خرگوش برای حیله و مکری که در سر داشت با تاخیر خود را به شیر رساند و در لحظه آخر شتاب کرد تا هم اشتیاق و هم دلیل داشتن تاخیر، را نشان دهد.

عذرخواهی نکنید

سنگری در بازگو کردن عذر تاخیر خرگوش و عذرخواهی از نگاه مولانا، معنای عذرخواهی و احادیثی که درباره آن از ائمه روایت شده را تشریح کرد و تاکید کرد: عذرخواهی یک نوع واکنش فردی است که در پس انجام خطا یا کوتاهی در وظایف محوله یا ایجاد رنجش در دیگران انجام می‌شود. طبق روایات، عذرخواهی نشان‌دهنده برهان و عقل انسان و نشانه خردورزی است ولی توسط بزرگان در روایات سفارش شده که تا می‌توانید عذرخواهی نکنید یعنی کاری انجام ندهید که مجبور به عذرخواهی شوید چراکه به گفته پیامبر (ص) نوعی از شرک است.

وی ادامه داد: وقتی از کسی عذرخواهی می‌کنیم گویا ما فرد مقابل را صاحب موضوع می‌دانیم در حالیکه دست فرد دیگری در کار جهان است. به عبارتی دیگر عذرخواهی نوعی استیلا و نقش داشتن فرد مقابل در هستی را با خود به همراه دارد و به همین دلیل هم انجام آن شرک تلقی می‌شود همچنین بی‌نیازی از پوزش‌خواهی موجه‌تر از عذرخواهی است. حضرت علی (ع) به یکی از یارانش می‌فرمایند بپرهیزید از کاری که اگر از شما سوال کنند یا آن را انکار می‌کنید یا بابت آن عذرخواهی خواهید کرد، هیچ وقت آبروی خود را در معرض تیرباران دیگران قرار ندهید. امام حسین (ع) هم می‌فرمایند برای کار خوب عذرخواهی نکنید زیرا مومن بدی نمی‌کند تا عذرخواهی کند اما منافق هر روز هم بدی می‌کند و هم عذرخواهی.

موارد منع عذرخواهی از نگاه روانشاسان

سنگری در بخش دیگری از کلاس مثنوی به پذیرفتن عذرخواهی افراد بر اساس روایت‌ها اشاره کرد و افزود: روانشناسان می‌گویند عذرخواهی نباید چند اتفاق را در شما رقم بزند اول آنکه عزت نفش شما را تخریب کند. دوم آنکه عذرخواهی نباید منجر به تکرار اشتباه شود. سوم آنکه عذرخواهی نباید با تحقیر خود همراه باشد. همچنین طلب‌کارانه و متکبرانه عذرخواهی نکنید. در عذرخواهی خطا را به دیگری حواله ندهید. صادقانه مسئله را مطرح کنید تا سوتفاهم ایجاد نشود. عذرخواهی نباید توجیه‌گرانه باشد.

در بخش دیگر نود و پنجمین کلاس مثنوی‌خوانی به بحث خشم از نگاه مثنوی پرداخت و گفت: مولانا معتقد است که وقتی خشم به اوج رسد عقل تعطیل می‌شود. مولانا در این ابیات کاری سینمایی انجام داده و شرایط را با جزئیات مواجهه خرگوش و شیر تشریح می‌کند.

در بخش پایانی این کلاس ابیات مثنوی مبنی بر نحوه خشمگین کردن شیر توسط خرگوش و مکری که خرگوش در آزادی جنگل و رهایی از درندگی شیر و نابودی داشته خوانده شد.