به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، چهل و هشتمین عصرنشینی هنر و اندیشه «دیدار» با حضور مجازی محمدرضا شفاه، تهیه‌کننده فیلم و حضور سیدحسین شهرستانی، پژوهشگر فلسفه و جامعه‌شناسی، محمدحسین معصومی، منتقد سینما و محمدرضا وحیدزاده، پژوهشگر هنر و دبیر نشست، عصر روز دوشنبه بیست و ششم تیرماه در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.

محمدرضا شفاه در تماس تصویری از فرانسه با این نشست که به مدیریت و اجرای محمدرضا وحیدزاده برگزار می‌شد، گفت: هیچ‌گاه به دنبال ساخت فیلمی نبودم که توقیف شود اما دلیل این اتفاق برای فیلم من عدم علاقه برخی‌ها به بازگویی و بررسی بخشی از واقعیت است، فاصله بسیار بزرگی میان واقعیت و آن‌چه در فضای رسمی اعلام می‌شود وجود دارد و همین موضوع، موجب این نوع برخورد با این فیلم است.

وی ادامه داد: خط قرمزهای اخلاقی در بسیاری از فیلم‌های طنز رعایت نمی‌شود اما توقیف نمی‌شوند. این در حالی است که با فیلمی مثل مصلحت رویکرد و رفتار دیگری می‌شود.

شفاه افزود: موضوع فیلمی مثل مصلحت از جمله دغدغه‌هایی انقلابی است که همیشه در موردش در جمع‌های خودمان حرف می‌زنیم اما هنگامی که در قالب فیلم به صورت همگانی به نمایش گذاشته می‌شود، با مخالفت روبرو می‌شود.

محمدرضا وحیدزاده که دبیری نشست‌های دیدار را برعهده دارد، نیز افزود: این فیلم با حمایت حوزه هنری و سازمان فرهنگی هنری اوج که دو بازوی فرهنگی و هنری حاکمیت است ساخته شده است اما این فیلم از سوی بخش دیگری ا حاکمیت با توقیف روبه‌رو می‌شود. جالب است که حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم از حامیان این فیلم هستند اما با حیرت تمام، توقیف نصیب مصلحت می‌شود.

نگاه شفاه ملتهب است

محمدحسین معصومی در ادامه این نشست با بیان این‌که مصلحت فیلم ملتهبی است، گفت: شفاه همین نگاه ملتهب را در ۲۱ روز بعد داشت و سپس در آثار بعدی هم علاقه به معضلات سیاسی اجتماعی ایشان را متوجه شدیم.

معصومی ادامه داد: جنجال بر سر محتوای فیلم است چرا که به بررسی و پژوهش بیشتری در مورد موضوع نیاز دارد. به بیانی دیگر ره‌گفت فیلم اشتباه است و شاید ساختش از ابتدا غلط بوده تا جایی که مورد انتقاد و بازخواست اوج و حوزه هنری قرار گرفت.

با توقیف مصلحت موافق نیستم

سیدحسین شهرستانی نیز که در این نشست به عنوان یکی از کارشناسان حضور داشت، در پاسخ به صحبت‌های معصومی گفت: من با این‌که چون فیلمی مورد حمایت حوزه هنری یا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است نباید توقیف شود، مخالفم. اما از طرفی هم با توقیف فیلم مصلحت موافق نیستم. وی افزود: با این‌که با فیلم «دیدن این فیلم جرم است» موافق نبودم، اما مصلحت فیلمی است که بحران‌ها را به نمایش می‌گذارد و راه‌های برون رفت از آن را هم به تصویر می‌کشد. شهرستانی ادامه داد: ژانر سیاسی و امنیتی، ژانر دشواری است و اگر به موضوعات ممنوعه نزدیک نشود، اصلا حق مطلب ژانر ادا نمی‌شود. هم‌چنین نباید از خدمت انتقادی فیلم در مورد مسایل خاص غافل شد و راه تازه‌ای برای بیان چنین مسایلی باز کرد. چرا که شاید اگر خودمان در مورد چنین رویدادهایی فیلم بسازیم دیگران از نگاه و منظر خود دست به چنین کاری و ساخت چنین فیلمی بزنند.

وی افزود: در مجموع فیلم مصلحت با انتخاب رادیکال خود تفسیری جانبدارانه از حکومت و ساختار کلی نظام می‌کند. فیلم بر اساس دیدگاه شهید بهشتی، حرف از عدالتی می‌زند که از سوی حاکمیت گفته می‌شود. که البته  نمی‌توان از این رویکرد گذشت. تصویری که حرف از دفاع از نظام می‌زند، کفه سنگین‌تری نسبت به دیگر مسایل بیان شده در مورد فیلم دارد.

شفاه و زهتابچیان بسیار خیال‌پردازان خوبی هستند

معصومی در ادامه این نشست فیلم مصلحت را زاییده تخیلات نویسنده اثر عنوان کرد و افزود: شفاه و زهتابچیان بسیار خیال‌پردازان خوبی هستند و بهتر است به جای ورود به ژانر سیاسی و امنیتی، در ژانر خیال‌پردازی و فانتزی ورود کنند و فیلم بسازند.

معصومی ادامه داد: سانسور و توقیف از جمله حقوق مخاطب است که باید به آن احترام گذاشته شود چرا که مخاطب به سازمان‌های مربوطه فیلم‌سازی اعتماد کرده‌اند، پس باید فیلم آن‌چنان که به مخاطب آسیب نزند به نمایش گذاشته شود.

وی افزود: از آقای شفاه می‌خواهم یکبار فیلم خود را از منظری که گفته شد ببینند تا به بیننده حق دهند. توصیه می‌شود، برای اینکه بار دیگر در چنین تله‌هایی نیفتند حوزه پژوهش‌های خود را عمق ببخشند و گسترش دهند. می‌دانم که شفاه دغدغه‌مند است اما گاهی دغدغه‌مندی است که همانند یک تخریب‌چی و خنثی‌گر مین با مین مورد نظر خود رفیق می‌شود و آن را در آغوش می‌کشد. بی‌شک در چنین شرایطی آن مین در صورت و آغوش آن منفجر می‌شود و آسیب‌های بسیاری می‌گیرد.

معصومی ادامه داد: خیلی می‌شود حرف‌های بهتری در مورد مسایل و رویدادهای تاریخی آن دوران زد، در حالی که در مصلحت به نکاتی پرداخته می‌شود که برداشت‌های نادرست بسیاری از آن می‌شود. به عنوان مثال برخی شخصیت‌های این فیلم، نمایی از خاندان پهلوی به نمایش می‌گذارد و گاهی به طور مستقیم به آن می‌پردازد. در فیلم مصلحت متأسفانه جای جلاد و شهید با یکدگر عوض شده است.

مصلحت به امر شخصی در سیاست می‌پردازد

شهرستانی در واکنش به گفته‌های معصومی گفت: درست است که «دیدن این فیلم جرم است» مسیر درستی را پیش نگرفته بود و مخاطب عام را به خود جذب نمی‌کرد و بازخوردهای مثبتی را نداشت، اما در فیلم مصلحت به امر شخصی در سیاست می‌پردازد که حرف برای گفتن دارد. در حالی که قلمرو سیاست غیرشخصی است اما برخی‌ها با امر شخصی به آن ورود می‌کنند و شخصی با آن برخورد می‌کنند در چنین شرایطی قانون و آقازادگی به تعارض با هم روبرو می‌شوند و در تقابل با هم قرار می‌گیرند.

وی افزود: مساله آقازادگی در ایران ریشه تاریخی دارد و ساختار ریشه‌دار فرهنگی دارد که استفاده‌های مثبتی را هم داشته است. به هر حال نخ تسبیح مشترک میان فیلم «دیدن این فیلم جرم است» و «مصلحت» همین موضوع است در حالی‌که در مصلحت به خوبی مفهوم عدالت مورد بررسی قرار می‌گیرد و داستان‌پردازی خوب و روشنی ارایه می‌کند.
شهرستانی افزود: برخی نکات مورد استفاده فیلم، تعلیقی است که در فیلم‌سازی به جهت جذابیت به کار گرفته می‌شود و در ادامه به روشنی به نکات مورد تعلیق پاسخ داده می‌شود اما با این‌که آقای معصومی معتقد است عدالت‌خواهی حاکمیت، شصتمین برداشتی است که از داستان و موضوع فیلم خواهد شد، مخالفم. چرا که روند درست و صحیحی در بیان این موضوع دارد.

وی ادامه داد: در مجموع مصلحت تله‌ای کار گذاشته است تا مخاطب را با خود هم‌دل کند و در نهایت حرف اصلی خود را به جان آن بنشاند به این ترتیب باید گفت مصلحت تصویر آرمانی درخواست شده از جمهوری اسلامی ایران است.
رویکرد لجاجت باری علیه مصلحت هیچ مایه هنرمندانه‌ای ندارد و منصفانه نیست

شفاه نیز در پاسخ به مسائل مطرح شده از سوی کارشناس برنامه گفت: این‌که تلاش کنیم یک عنوان و مطلبی را به هر شکل و شیوه‌ای که می‌شود به فیلم الصاق کنیم، درست و فرهنگی نیست. چرا که فایده‌ای برای هیچ قشری ندارد. رویکرد لجاجت باری که در مورد فیلم‌های بسیاری از سوی این دوستان منتشر می‌شود هیچ مایه هنرمندانه‌ای ندارد و منصفانه نیست.

وی ادامه داد: متأسفانه کیسه منتقدین موضوعات انقلاب بیشتر به تن آثار فیلم‌سازان انقلابی می‌خورد، در حالی که با بسیاری از فیلم‌های مبتذل کاری ندارند. به عنوان مثال محمدحسین مهدویان تا زمانی که فیلم در مورد انقلاب می‌سازد، مورد توجه و هجمه غیرمنصفانه قرار می‌گیرد، اما هنگامی که دست به ساخت فیلمی بی‌ارتباط با مسایل مهم و سازنده می‌زند، هیچ کاری با آن ندارند و اصلاً آن فیلم را نمی‌بینند.

شفاه افزود: جریان مخالف مصلحت و امثال مصلحت مثل آژانس شیشه‌ای و از کرخه تا راین همواره و همیشه حضور داشته است تا جایی که حاتمی‌کیا را در شرایط دشواری قرار دادند. اما آن‌چه در نهایت اتفاق افتاد این بود که از کرخه تا راین جایگاه ویژه‌ای در ذهن عموم جامعه دارد یا آژانس شیشه‌ای از چنین شرایطی برخوردار است.

مصلحت به طور مداوم به مترجم و مدافع نیاز دارد

معصومی در ادامه این نشست گفت: من همواره از طرفداران باشگاه فیلم سوره بوده‌ام اما نقد محتوایی و مضمونی به این فیلم را باید بپذیریم چرا که واضح است و انتظار می‌رفت شفاه در این نشست با نگاه سینمایی به انتقادات پاسخ می‌دادند.

وی با بیان اینکه رهبری در سخنرانی های اخیر خود تاکید داشتند که در ساخت فیلم های سینمایی دقت شود، گفت: زمانی که شعله عدالت‌خواهی را زیاد کنیم، عدالت می‌سوزد و از بین می‌رود و در فیلم مصلحت نیز با همین رویداد مواجه هستیم. در حالی که امکان اصلاح برخی نکات آن به سادگی وجود داشت اما فیلم به گونه‌ای ساخته شده است که به طور مداوم به یک مترجم و مدافع نیاز دارد تا مجهولات داستان را توجیه کند.

به عنوان مثال انتخاب نام آریا برای یکی از شخصیت‌های مورد هجوم و ظلم فیلم مغرضانه است و به سادگی با انتخاب نام دیگری می‌شد این برداشت که آریا نمادی از خانواده پهلوی است از بین برود.

معصومی افزود: برخی تعلیقات فیلم هم اصلا درست و به موقع انجام نشده است و موجبات برداشت‌های اشتباه از رویدادهای تاریخی و وقایع و حقیقت آن می‌شود که می‌توانست نباشد یا در جای درست آن به کار رود.

وی ادامه داد: فیلم در ژانر بین چند ژانر در رفت و آمد است و دچار کلافگی ژانری است که باید در آثار بعدی برای ممانعت از این کلافگی متخصصین را به کار گیرد تا اثر بهتری ارائه کند.
انتهای پیام/