به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، نشست «در دامنه آتشفشان» با محوریت مقاله «انفجار اطلاعات» نوشته شهید مرتضی آوینی، 30 فروردین ماه با حضور حسین کچوییان (عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران)، سید محسن میرمهدی (استاد فلسفه دانشگاه برلین و آهنگساز و نظریه پرداز) و آرش وکیلیان (مدیرکل فرهنگی و اجتماعی مرکز ملی فضای مجازی ) در سرای آوینی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری برگزار شد.
حسین کچوییان در این نشست گفت: بحث آوینی در حوزه فرهنگ تاریخ قرار میگیرد ولی درباره ماهیت شخصیت فکری وی گفته شده که نباید یک نظریه منسجم انتظار داشت چراکه آوینی ویژگیهایی دارد که در آن برخی نکات برای نظریهپردازی قابل استفاده است.
وی اظهار کرد: طی سالهای اخیر محصول تامل نظری درباره تحولات تاریخی نسبت به گذشته تغییر کرده و آن هم از این نظر است که چه کسانی زودترمیتوانند تحولات اتفاق افتاده یا در حال وقوع را درک میکنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران ادامه داد: پیش از این نسبت به تحولاتی که نامش تحولات عملی بود این تصور وجود داشت که تحولات تاریخی را عمدتا اهل نظر درک میکنند. ولی مطابق فهم کنونی و بر خلاف آنچه تصور میشد که اول این فکر است که جریان تحول را ایجاد میکند و بعد تاریخ و افکار و اندیشهها را تغییر میدهند و بعد در سطوح دیگر زندگی اجتماعی از جمله هنر وارد میشود، در واقع تحول و دگرگونیهای بزرگ تاریخی ابتدا در سطح عمل ظاهر میشوند اگرچه در همان زمان از سوی افراد فهم نمیشود بلکه بعدها با عمل روزمره در ذهن مردم جای میگیرد.
اولین کسانی که تحولات را درک میکنند هنرمندان هستند
وی تحولات را فاقد شکل منسجم و تظاهر چندان برجسته دانست و افزود: در جایی که تحولات عملی به سطح عاطفه و احساس میرسد، انسان قادر به درک تحولات تاریخی میشود. بر همین اساس اولین کسانی که تحولات را درک میکنند، هنرمندان هستند.
کچوییان با بیان اینکه در تاریخ تحول غرب هر اتفاق بزرگ اجتماعی که رخ داده اولین بار توسط اهل هنر ظهور معنایی و فهم پیدا کرده است، اظهار کرد: اهل هنر با شهود و حس ناخودآگاه و تجربه زیستهای که از درون زندگی روزمره برایشان حاصل میشود، تحولات را احساس و در قالب هنر منعکس میکنند.
وی با اشاره به اینکه شهید آوینی در مقطع و دورهای که خیلی از افراد خیلی چیزها را درک نمی کردند، به فهم اتفاقات رسید، بیان کرد: هر اهل هنری نمی تواند هر تحول و تجربهای را شهود کند و طبیعتا باید نسبتی با آن مقوله و جهانی که تحول در آن رخ میدهد داشته باشد تا بتواند اتفاقات بزرگ در حال وقوع را حس کند. هنرمند برای درک این موضوع باید از جنس قلمرو عملی باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران همچنین اظهار کرد: آوینی سعی کرده به زبان هنر این فهم و حس که اتفاقی در حال وقوع است را نشان دهد و در حوزه مکتوبات هم به این درک و فهم تا حدی به صورت مفهومی وارد شده است؛ بنابراین ما از وی نباید مفاهیم منسجم و پیوسته انتظار داشته باشیم چراکه بعضی مفاهیم وی متناقض با هم است. آوینی در مقاله «انفجار اطلاعات» درباره نوع مواجهه ایران با تحولات به صورت محدود صحبت کرده و در بخش دیگر این مقاله، به جهان و تحولات جهان میپردازد ولی نمی توان فهمید که برای آوینی چه نکتهای مهم است؛ یعنی نمیتوان فهمید که آیا او از دهکده جهانی سخن میگوید یا برایش انفجار اطلاعات و تکنولوژی مهم است یا بحث تمدن و فرهنگ اهمیت دارد.
نظریه انحطاط
وی افزود: نقطه نظرات وی نزدیک نظریهپردازان انحطاط بالاخص اسوالد اشپینگلر است و نظریه آوینی به میزان زیادی منطبق با نظریه اسوالد اشپینگلر است.
کچوییان همچنین یادآور شد: شروع مقاله «انفجار اطلاعات» آوینی به گونهای است که از خرسندی تحت عنوان انفجار اطلاعات یاد میکند، او میگوید برخیها از این تحول مضطرب هستند ولی من از این مسئله مضطرب نیستم، او این رخداد را خوب میداند و بعد بدون توضیح اینکه چرا خشنود است به این نکته اشاره میکند که انحطاط تمدن غرب با انفجار اطلاعات و دهکده جهانی به دلیل تکنولوژی است.
تمدن از یک فرهنگ و اعتماد شروع میشود
وی اضافه کرد: از نظر آوینی تمدن از یک فرهنگ و اعتماد شروع میشود و من فکر میکنم منظور وی یک باور است. یعنی تمدنها از اعتماد به یک باور و ایده جزئی آغاز میشوند. وقتی حرکت از سوی نماینده شروع میشود تا یک جریان ظهور کند و به سمت شکلدهی رود، یک باور و اندیشهای بوجود میآید که برخی افراد نسبت به آن اعتماد پیدا میکنند.
تمدن از نگاه آوینی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران افراد جریانساز در تاریخ را افرادی معرفی کرد که به لحاظ روحانی، معنوی و ویژگی اخلاقی متمایز نسبت به دیگر افراد هستند و جهان دیگری را نمایش میدهند و در ادامه بیان کرد: از بدو امر نشانههای متمایز بودن افراد جریانساز، خیلی کم نمود دارد ولی رفته رفته این ویژگی برجستهتر میشود و این افراد با نیروی جهانی که دیدهاند و روح حماسی که در آنها ایجاد شده به جنگ بنیادهای مادی و سخت میروند. آوینی این ساختارهای مادی و سخت را تمدن مینامد.
وی گفت: آوینی آغاز تمدن را از یک فرهنگ میداند که فقط یک انسان متفاوت است و از منظر مادی هیچ قدرتی ندارد. تمدن با نگاهی که به آن اشاره شد شروع به ساختارسازی و نهادسازی میکند تا اینکه فرهنگ کاملا از دست میرود و بنیادهای مادی بیجان و حیات از آن باقی میماند که صرفا نهادهای قانونمندی است که جریان زندگی روزمره را به صورت تکراری جلو میبرد و بیشتر فاقد اخلاق، حماسه و ایثار است و همین نقطه، نقطه انحطاط است که انسان تبدیل به غیرانسان شده و وجود ظاهری دارد ولی محتوای انسانی در آن وجود ندارد. آوینی میگوید تمدن غرب با اشاره به دهکده جهانی و انفجار اطلاعات و ... این فضا را منعکس میکند و این امر مبین رسیدن به پایان رسیدن حیات و انحطاط غرب است.
زن غربی به فکر تداوم نسل نیست
کچوییان درباره نظریه انحطاط اشپینگلر (نظریه پرداز) تشریح کرد: این نظریهپرداز انحطاط همه تمدنها را خانواده و مسئله جنسی میداند. یعنی در زمان نابودی تمدن، خانواده معنای خود را از دست میدهد و زن دیگر تمایلی به مادر شدن ندارد و به فکر تداوم نسل نیست بلکه بیشتر نقش معشوقه، رفیقه دارد و ابزار لذت جنسی است. در همین باره شهید آوینی هم به این نکته تاکید دارد که با دهکده جهانی وقتی پیوستگی اتفاق میافتد و جوامع به هم نزدیک میشوند و نقل و انتقال اطلاعات صورت میگیرد نقطه آغاز فهم پوچ بودن این تمدن است. این تمدن تا قبل از این مرحله یک جهان رویایی و دست نیافتنی است که افراد شوق دستیابی به آن را دارند ولی با دهکده جهانی پوچی و تهی بودن تمدن غرب برای جهان مشخص میشود.
توصیه شهید آوینی
وی با اشاره به آغاز مقاله «انفجار اطلاعات» شهید آوینی که با نقلی از فردریش نیچه (شاعر، متفکر، منتقد فرهنگی و فیلسوف آلمانی) همراه است گفت: این نقل قول میتواند رهنمودی در نوع مواجهه با غرب برای ما باشد چراکه نیچه به روشنفکران میگوید که «خانههایمان را بر دامنه آتشفشانها بنا کنید» این توصیه را آوینی نیز به ما میکند که از ابزارهای تکنیکی و ماهواره نترسید بلکه جسارت داشته باشید و در دل این رخداد بروید. من تصور نمیکنم این سخن از این وجه درست باشد مگر اینکه فهم دیگری را از شهید آوینی استنباط کنیم و آن هم این است که از قدرتی که به لحاظ معنایی و مفهومی و فرهنگی داریم استفاده کنیم.
وی اظهار کرد: حقیقت این است که ما در موقعیت دهکده جهانی در حال پیشروی به سوی غرب هستیم و اگر مفهوم حرف آوینی را درست فهمیده باشیم، وی میگوید همانطور که غرب تلاش میکند ما را تغییر دهد، ما نیز باید از بنیه و توان فرهنگی و ابزار و مجرای ورود به غرب بهره ببریم.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران همچنین اظهار کرد: هیچگاه غرب نگاهش به ما نبوده و ما به عنوان کسی که ایده و فکر دارد برای غربیان مطرح نبودهایم ولی در این تحولات میبنیم که امروزه نگاه غرب به شرق است و در کلیت امر ایدههای آوینی درست و منطبق با همین روزگار است و ما در این مسیر در حال حرکت هستیم.
در بخش دیگر این نشست سیدمحسن میرمهدی استاد فلسفه دانشگاه برلین و آهنگساز و نظریه پرداز مقالهای برای حاضران قرائت کرد.
آرش وکیلیان مدیرکل فرهنگی و اجتماعی مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه نگاه شهید آوینی متفاوت با رویکرد ما طی 30 سال بوده و این تمایز موضوعی قابل بحث است، به آثاری چون «ولایت تکنیک» و«شرق بهشت» اشاره کرد و مطالعه این آثار را تاثیرگذار در درک بهتر مقاله «انفجار اطلاعات» شهید آوینی دانست.
وکیلیان در ادامه به 10 فراز از متن شهید آوینی اشاره کرد که از جمله آن سیاست مواجهه با تکنولوژی غرب است که امکان گریز از آن وجود ندارد. وی همچنین در بخش دیگری از صحبتهایش به عدم اعتقاد مطلق به ولایت تکنیک و واقعیت پیدا کردن دهکده جهانی اشاره کرد و سپس به این بحث که دهکده جهانی برای سرپاماندن نیاز به شهروند مطیعی دارد را مطرح کرد و در ادامه افزود: امروزه شبکههای اجتماعی با رویکرد استفاده رضایتمندی و هوش تجاری به هر فرد محتوایی را ارائه میکند که او دوست دارد، در نتیجه هر فرد تجربیات خاص خود را پیدا میکند و آن چیزی را میشنود که دوست دارد بشنود.
وی همچنین به خلق واقعیت توسط رسانههایی که در فضای دهکده جهانی فعالیت میکنند (بازنمایی اتفاقات در ماتریس رسانهای) اشاره کرد و در ادامه عنصرغیرعقلی محض را مطرح کرد که قدرتی صرفا در پی خواست خویشتن است و بر صحنه جهانی تسلط خواهد یافت چراکه دیگر نظامی مقبول همگان وجود ندارد که بتواند مانع پیشروی خویشتنخواهی افراد شود. به طوریکه در رسانههای اجتماعی به تعداد افراد روایت متعددی وجود دارد و اساسا روایت مشترکی که مردم بخواهند بر سر آن با هم اتفاق کنند، وجود ندارد.
وکیلیان در ادامه به این سخن شهید آوینی اشاره کرد که ماهواره مظهر پیوستگی جهانی است که تمدن جدید انتظار میبرده ولی هم کسانی که از حاکمیت ماهواره ها به وحشت افتادهاند و هم کسانی که مشتاقانه چنین روزی را انتظار میکشیدند هردو حاکمیت ماهوارهها را با حاکمیت جهانی قبل یکسان گرفتهاند و هر دو اشتباه میکنند.
وی در این باره یادآور شد: آوینی برخورد با این مقوله را یک بحران میبیند که در ورای بسط استعمار نوین، احتمال ستیز و فروپاشی تمدن شکل میگیرد.
مدیرکل فرهنگی و اجتماعی مرکز ملی فضای مجازی در بخش دیگری از این نشست به اینکه حصارهای اطلاعاتی قابل اعتماد نیستند اشاره کرد و افزود: ما سعی میکنیم با ایجاد جلوی شدت سلطه غرب را بگیریم اما رویکرد شهید آوینی این است که باید همزیستی با این فضا را یاد بگیریم و بتوانیم در آن تهاجمی عمل کنیم.
وی سپس به خروج از حالت انفعال برای روایتگری درست در میان انبوه اطلاعاتی که به مخاطبان ارائه میشود را مطرح کرد که موضوعی قابل توجه و حائز اهمیت در دوره کنونی است.
در بخش دیگری از این نشست مقالهای ازسیدجواد طاهایی دانش آموخته دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران و مولف کتاب «تیرگی درخشان» که به دلیل کسالت نتوانسته بود در این نشست حاضر شود، خوانده شد.
انتهای پیام/
نظر شما