رسول هنرمند، بازیگر تئاتر و مسئول واحد تئاتر حوزه هنری استان اصفهان، که سالها تجربه فعالیت در صحنههای تئاتر این خطه را دارد، در گفتوگویی با خبرنگار روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، وضعیت کنونی تئاتر اصفهان را از زوایای مختلف بررسی کرد. به بهانه اجرای موفق نمایش «ریگچاه» در اصفهان، فرصتی دست داد تا از زبان وی درباره چالشها، دستاوردها و چشماندازهای تئاتر این استان بشنویم و نگاهی عمیقتر به وضعیت هنر نمایشی در این خطه داشته باشیم.
به عنوان کسی که سالها به عنوان بازیگر روی صحنه تئاتر اصفهان حضور داشتید، در حال حاضر وضعیت تئاتر اصفهان را چگونه میبینید؟
تئاتر اصفهان در سالهای اخیر از جهت کمی پیشرفت قابل توجهی داشته است. شاید در گذشته در شهر اصفهان فقط یک یا دو اجرا داشتیم، اما در دو تا سه سال اخیر، ۶ تا ۷ نمایش در ژانرهای مختلف روی صحنه رفتهاند و این نشاندهنده پیشرفت کمی خوب است اما از نظر کیفی، به دلیل هزینههای سنگینی که شده، دیگر شاهد اجراهای با کیفیت بالا نیستیم. هرچند تعداد اجراها زیاد است، اما کارهای خوب و کیفی که روی صحنه میروند، تعدادشان کم است.
آیا فکر میکنید هزینههای سنگینی که برای اجراهای تئاتر پرداخت میشود یا باید پرداخت شود، باعث پایین آمدن کیفیت اجراها شده یا عوامل دیگری مثل کیفیت پایین نمایشنامهها و موارد مشابه هم در این موضوع مؤثر هستند؟
بله، این موارد مکمل هم هستند. وقتی از ابتدا سفارش خوبی برای نمایشنامه ندارید که نمایشنامهنویس بتواند متن با کیفیت تولید کند و کارگردانها به دنبال کارهای کمهزینه هستند، کیفیت نهایی افت میکند. ما نیازمند نمایشنامههایی هستیم که با کیفیت بالا نوشته شده باشند و این مستلزم این است که به نمایشنامهنویسان حرفهای سفارش بدهیم. همچنین کارگردانها ترجیح میدهند با تعداد بازیگر کمتر کار کنند تا هزینهها کاهش یابد و در دکور هم صرفهجویی شود. همه این موارد باعث میشود کیفیت کار نهایی به حد مطلوب نرسد.
آیا تئاتر اصفهان توانسته علاوه بر قشر خاص و تئاتری، قشر عام را نیز جذب کند؟
برخی تئاترها، مانند تئاترهای کمدی، مخاطبان خوبی دارند، اما تئاترهای جدی کمتر مورد استقبال عام قرار میگیرند و بیشتر مخاطبان آنها جامعه تئاتری علاقهمند هستند. همچنین قیمت بلیطها به گونهای است که مخاطبان عادی به راحتی نمیتوانند اجراها را ببینند. هرچند قیمت بلیطهای اصفهان نسبت به تهران پایینتر است، ولی هنوز تأمین هزینهها برای برخی افراد سخت است. در کل، قشر عام جامعه کمتر از تئاتر استقبال میکند. البته برخی نمایشها هم مخاطب خوبی دارند و این قاعده کلی نیست.
استان اصفهان سابقه قابل توجهی در زمینه تئاتر، مخصوصاً تئاتر کمدی، دارد و پیشکسوتانی مانند مرحوم ممیزان و بزرگان دیگر در این حوزه داشته است. به نظر شما تئاتر اصفهان توانسته کیفیت سابق را حفظ کند؟
تئاتر کمدی امروز در مقایسه با جایگاهی که مکتب اصفهان داشت، کمتر مورد توجه است. در دهه ۶۰، افرادی مانند حسن اکلیلی و قدرتالله ایزدی (رشید) به صورت مرتب نمایش اجرا میکردند و تماشاگران زیادی داشتند، اما اکنون اجراهای این نوع نمایشها کمتر شده است. کارهای کمدی ما بیشتر به سمت شوخیهایی رفته که شاید مورد استقبال باشند اما چندان مناسب خانواده نیستند و از کمدیهایی که قبلاً روی صحنه میرفت و تماشاگر لذت میبرد، فاصله دارند.
در حال حاضر تئاتر «ریگچاه» که به همت باشگاه تئاتر سوره حوزه هنری تولید شده، در اصفهان روی صحنه است. ارزیابی شما از این تئاتر و استقبال مردم چگونه بود؟
من سالها با تئاتر حوزه هنری همکاری داشتهام و سه سال مدیر تئاتر سوره بودم. بعد از مدتی دوباره برگشتم و یک سال و نیم است که فعالیت میکنم. حوزه هنری در زمینه تئاتر یک افت شدید داشت. پس از تعطیلی جشنوارههای سوره مهر که جشنوارههای پرمخاطب و خوبی بودند و با جشنواره فجر رقابت میکردند، فعالیتهای تئاتر حوزه هنری راکد شد و بیشتر به تئاتر مساجد تبدیل شد و کاری صورت نمیگرفت اما مدیران حوزه هنری کار مثبت و مؤثری انجام دادند و امیرحسین شفیعی را که شخصی فعال است، به این حوزه آوردند و دوباره تلاشی آغاز شد. این باعث شده اجرای تئاترها در یک شهر متوقف نشود و هنرمندان بتوانند مزد زحمات خود را در شهرهای دیگر هم بگیرند. نمونه موفق این موضوع، تئاتر «ریگچاه» است که کار بسیار موفقی است با محتوای مناسب درباره سربازان گمنامی که در مناطق مرزی خدمت میکنند و تعدادی از آنها به شهادت میرسند. من خودم نمایش را دیدم و خیلی دوست داشتم. با وجود اینکه دکور و لباس خیلی خاصی ندارد و تنها با ۶ بازیگر اجرا شده، فضای گرمی ایجاد کرده که هم مخاطب را میخنداند و هم در پایان تأثیرگذار و متأثرکننده است. «ریگچاه» میتواند الگویی باشد برای اینکه با متن درست و اجرای قوی، بدون هزینههای زیاد، کار موفقی روی صحنه برود.
یکی از اتفاقات مثبت باشگاه تئاتر سوره این است که نمایشها به صورت دورهای و گردشی در شهرها و استانهای مختلف اجرا میشوند. به نظر شما این موضوع چقدر در جذب مخاطب مؤثر است؟
این موضوع برای گروههای تئاتری خیلی خوب است و میتوانند هنرشان را در شهرهای مختلف ارائه دهند. به عنوان مثال، نمایش «یکتن» که بر اساس شاهنامه فردوسی است و به وطنپرستی و ایستادگی تا پای جان میپردازد، به صورت مشترک با باشگاه تئاتر سوره اجرا شده و از ۲۳ مهر در اصفهان روی صحنه میرود. این حرکت بسیار خوبی است. داشتن محصول تئاتری آماده که بتوان آن را به شهرهای مختلف برد، باعث میشود مخاطبان شهرهای دیگر با فرهنگ تئاتر مناطق مختلف آشنا شوند و زحمات گروه نیز فقط محدود به یک شهر نباشد. این اقدام همچنین برای اقتصاد تئاتر نیز مفید است.
در پایان نکتهای دارید؟
اتفاقی که در باشگاه تئاتر سوره افتاده، بسیار مثبت است. امیدوارم این حرکت تشویق شود و با رفع نواقص و انتقادهای احتمالی که در شروع هر کاری وجود دارد، نقاط قوت تقویت گردد تا شاهد جنب و جوش خوبی در تئاتر حوزه هنری باشیم.
نظر شما