به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، این جلسه با سخنان رقیه سادات موسوی درباره جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶  اسرائیل و لبنان آغاز شد تا با تشریح شرایط و وضعیت حاکم در منطقه شاعران حاضر در  نهمین جلسه اردوی ادبی تماشا با آگاهی و اطلاعات کامل‌تری دست به خلق ادبی بزنند.

موسوی در بخشی از سخنانش به مقاومت مردم فلسطین و ایستادگی آنها طی سالهای متمادی و همچنین جایگاه حزب الله به عنوان حزبی مردمی اشاره کرد و سپس به تاثیر و نقش هنرمندان، نویسندگان و شاعرانی چون محمود درویش در بیان ظلم رژیم صهیونیستی پرداخت.

وی خطاب به شاعران شرکت‌کننده در این نشست گفت: ما غم سنگینی داریم ولی این غم به معنای پایان ما نیست بلکه این غم مقدس است و ما باور داریم که از شهادت تولد ایجاد می‌شود. کار شما این است که سوگ را تبدیل به حماسه کنید و کلمات شما است که امید به مبارزه ایجاد می‌کند چراکه شعر یک راه برای ادامه دادن است و برنده کسی است که این مسیر را انتخاب کند.کلمات سلاح است و اسلحه هنرمندان برنده‌تر از سخنان من است.

موسوی تاکید کرد: گاه یک بیت شعر غزل یا اصطلاح ادبی در تاثیرگذاری جلوتر از کلام است. آنچه مقاومت را زنده نگاه داشته این است که همه افراد وظیفه خود می‌دانند در هر جایگاهی هرآنچه در توان دارند را انجام دهند و شما هم میتوانید با تولیداتتان مطالبه‌گر باشید. من امیدوار هستم بتوانید از آن استفاده کنید.

بخش دیگر این اردوی ادبی به نقد کتاب «صبح تازه‌دم» نوشته عاطفه جوشقانیان اختصاص داشت که با حضور شاهرخ تندرو صالح و دکتر محمدرضا وحیدزاده برگزار شد.

در این بخش فریبا یوسفی که مجری نشست بود یادآور شد: کتاب «صبح تازه‌دم» که شامل ۴۵ غزل است سال ۱۴۰۲ از سوی شهرستان ادب منتشر شده است. این مجموعه شعر به عنوان اولین اثر چاپ  شده عاطفه جوشقانی به ما نشانه‌های روشنی از توانمندی‌های این شاعر جوان می‌دهد.

یوسفی در ادامه افزود: در زمان مطالعه این کتاب دائم کنگره شعر«زیر یک سقف» برایم تداعی می‌شد چراکه اشعار این مجموعه نشانه‌های کنگره شعر «زیر یک سقف» را با خود داشتند.

تنوع در «صبح تازه‌دم»

محمدرضا وحیدزاده نیز در این نشست گفت: در کتاب «صبح تازه‌دم» ما با تنوعی از مضامین وزن، فرم، قافیه و ردیف روبه‌رو هستیم. شاعری که از تمام حالات و احوالات خود تجربه‌ای با ما به اشتراک گذاشته و من معتقدم انسانی که شاعر است ساحت زیادی در زندگی خود دارد که نمی‌تواند بی‌تفاوت با تمام این لحظه‌ها باشد.

وی با خواندن شعر آیینی از کتاب «صبح تازه دم» بیان کرد: یکی از مباحث مهم در شعر کلمه است و اینکه شاعر ارزش کلمه را بداند و به اشکال مختلفی به ظهور برساند. من در «صبح تازه‌دم» با شاعری مواجهم که قدر کلمات را می‌داند و این امر در اشعار کاملا مشخص است.

شاهرخ تندرو صالح که دیگر سخنران این بخش از نشست بود توضیحاتی درباره کلیت فضای شعر ارائه کرد و یادآور شد که باید شعر را در قالب رسانه‌ای که قدرت و جایگاه گفتمانی دارد، ببینیم.

وی در ادامه به جهان زنانه شعرهای «صبح تازه دم» اشاره کرد و تاکید کرد: یکی از وظایف شعر وجه تربیتی و آموزشی آن است که از شاعر به جامعه انتقال پیدا می‌کند، او باید کاری انجام دهد که در زمینه تربیت انجام نشده است.

تندروصالح ضعف بزرگ حوزه فرهنگ و هنر را دم‌دستی شدن چیزهای در دسترس دانست و افزود: یکی از آفت‌های بزرگ ادبیات الفبای زبان مادری، دم دستی نگاه کردن است و به همین دلیل هم شعر قدرت رسانه‌ای خود را از دست داده بنابراین لازم است ساختار را از بافتار تفکیک کنیم و ببینیم این اقالیم مفهومی از کجا می‌آیند. ما باید ببینیم رسانه شعر در هجوم شعر رسانه‌ای امروز قدرت خود را صرف چه چیزی می‌کند و چرا شعر ما تیراژ هزار نسخه نمی‌گیرد.

وی در ادامه وضعیت اقتصاد نشر را مطرح کرد و اظهار کرد: وضعیت عدم فروش نشانه این است که شاعر باید نسبت به موضوعات متعدد صحبت کند و حساسیت داشته باشد. در ساختار باید تکلیف خود را به عنوان شاعر با آنچه می‌خواهیم درباره آن صحبت کنیم مشخص کنیم و بگوییم که شعر ما مادرانه‌گویی است یا عاشقانه گویی یا هر چیز دیگری است. شعر و جنسیت از جمله مواردی است که باید توسط شاعر مورد توجه قرار گیرد.

چینش اشعار

جوشقانی درباره چینش اشعار این کتاب گفت: من سه بار کتاب را چیدم. اول اشعار آیینی و بعد عاشقانه را آوردم اما بعد دیدم اشعار خسته کننده می‌شوند. بعد شروع به چینش شعر عاشقانه و سپس شعر آیینی کردم اما باز همین حس ایجاد شد بنابراین تصمیم گرفتم به شکلی که به چاپ رسیده آن را چینش کنم.  اشعار را به یکی دو نفر دادم و آنها گفتند شعرها خسته‌کننده نیستند و من هم چینش درهم را انتخاب کردم.

ویژگی‌های منتقد

دکتر حسنا محمدزاده در بخش دیگری از نهمین جلسه از اردوی ادبی تماشا که با موضوع مبانی نقد ادبی و نظری بر زیبایی‌شناسی شعر معاصر برگزار شد گفت: ما از منتقد انتظار داریم که اگر با  شاهکار ادبی مواجه شد بتواند آن را نقد کند.

وی اولین کار منتقد را توانایی تشخیص شعر ابداعی از شعر تقلیدی دانست و افزود: منتقد باید در مواجه با شعر بفهمد که آیا آن شعر حرف تازه‌ای برای گفتن دارد یا نه و اینکه آیا شعر رد و نشانی از خیال، حس و اندیشه و دریافت‌ها شاعر دارد یا نه.

وی ادامه داد: مسئله وقتی آشکار می‌شود که ما مطالعه داشته باشیم و من منتقد شعر کهن و شعر معاصر را بشناسم.

وی در ادامه به تاثیر نقد در سرودن شعر بهتر و شاعری در نقد بهتر اشاره کرد  و گفت: شاعر بودن و منتقد بودن مسئله‌ای است که به هم کمک می‌کند.

محمدزاده تاکید کرد: اولین کار منتقد این است که قبل از نوشتن پروپوزالی بر اساس سوالات بنویسد. یعنی پیش از نقد یکسری سوال در من شکل گیرد و من در متن به دنبال آن روم و بعد آنچه در ذهن دارم را با متن مطابقت دهم و سپس به جمع‌بندی رسم. مسئله بعدی این است که اثر خلق شاعر است یا شبیه به آنچه دیگران گفته‌اند.

وی دیگر موردی که یک منتقد باید در نظر داشته باشد را ویژگی شاخص اثر و آنچه باعث برجسته شدن یک شعر می‌شود، دانست و در ادامه یادآور شد: اینکه از چه دریچه‌ای می‌توانیم وارد نقد شویم امری مهم است برای مثال باید منتقد بداند که از دریچه خیال باید وارد شود یا عاطفه یا محتوا و اندیشه. همچنین سوال بعدی این است که شگرد بنیادین شاعر چیست؟ بیشتر از تشبیه، استعاره، نمادپردازی، زبان‌بازی و زبان‌آوری بهره گرفته یا از اوزان کم کاربرد استفاده کرده و یا به اندیشه و حس خاصی پرداخته است.

وی درباره دغدغه منتقد بیان کرد: دغدغه من این است که وارد جهان شعر شوم و در دنیای زیسته شاعر، شعر را کشف کنم و بعد آن را به تجسم بکشم.

محمدزاده یکی از علل سختی ورود به جهان نقد را کم بودن اطلاعات منتقد نسبت به شاعر دانست و تشریح کرد: گاه اطلاعات ما اندازه آگاهی شاعر نیست بنابراین نیاز است که منتقد شرح اولیه را بخواند و اطلاعاتش  هم رده با شاعر شود. وقتی منتقد شدیم باید بدانیم که هیچ اثری خوب مطلق یا بد مطلق نیست. همچنین یکی از موانع ما در ورود به جهان شعر عدم توانای ما در تحلیل روانشناسانه است.

زیبایی‌شناسی امری نسبی است

مدرس اردوی ادبی تماشا در ادامه مسئله زیبایی‌شناسی شعر را مطرح کرد و یادآور شد که زیبایی‌شناسی، علمی است که در آن به بررسی اصولی که در یک اثر ادبی زیبایی‌آفرینی می‌کند، می‌پردازد. زیبایی‌شناسی امری نسبی است و به هیچ عنوان نمی‌توان گفت فلان شعر زیبا است یا دیگری زیبا نیست. آنچه به من لذت می‌دهد بر اساس رشد و تکامل روحی و علمی من تحول پیدا می‌کند و نکته قابل اهمیت شناخت نظریه‌ها و مبانی و در عین حال رهایی از آنها در زمان نوشتن شعر است چراکه اگر در زمان شعرسرایی تحت تاثیر شگردهای ادبی باشیم شعر ما تصنعی خواهد شد.

وی ویژگی مهم شاعر را نوع نگاه او و به تصویر کشیدن آن چیزی معرفی کرد که افراد عادی نمی‌بینند، دانست.

محمدزاده تاکید کرد: شاعران بزرگ کسانی هستند که برای کلمات معناهای مختلفی پیدا کنند و از این طریق برجسته‌سازی در شعر انجام دهند.

 محمد اصغری که دیگر مدرس نهمین جلسه از اردوی ادبی تماشا بود، در این نشست به وضعیت فعلی محور مقاومت و حزب الله اشاره کرد و با تشریح وقایع سالهای اخیر به ضرورت اهمیت جریان رسانه‌ای و پرداختن به موضوع فلسطین در قالب آثار ادبی تاکید کرد.

وی در پایان به ضرورت فعالیت داستان نویسان و شاعران و روایت درست از جنگ فلسطین تاکید کرد و افزود: ما گزارشگری نداریم که داده‌های درستی از جنگ به ما ارائه کند و به همین دلیل هم ما برآورد درستی از جنگ نداریم.