ناهید منصوری-خبرنگار: «گروه تعزیه‌خوان به خاطر نیامدن یکی از بازیگران اصلی نمی‌توانند تعزیه دو طفلان مسلم را در خانه رضای نوجوان  اجرا کنند. به همین دلیل وسایل تعزیه را نزد رضا و مادرش به امانت می‌گذارند تا بازیگر اصلی را پیدا کنند. رضا در خلوت و تنهایی خود کلاهخود را بر سر می‌گذارد، شمشیر و سپر را در دست می‌گیرد و به تقلید از تعزیه‌خوانان بازی می‌کند. ناگهان اشیاء و وسایل تعزیه جان می‌گیرند و وقایع روز عاشورا را از نگاه و زبان خودشان برای رضا روایت می‌کنند و...»

این‌ها خط داستانی نمایش زنده عروسکی «اولین بازی» به کارگردانی میثم یوسفی است که تا ۳۰ مرداد ساعت ۲۰ در تماشاخانه مهر، اجرا می‌شود، نمایشی عروسکی و متفاوت درباره واقعه عاشورا که خالی از لطف نیست کم و کیف شروع و ادامه و اجرای این نمایش با قدمت را از زبان کارگردان آن شنید. از این رو دراین باره با «میثم یوسفی» به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:

- نمایش «اولین بازی» چه زمانی کلید خورد و چطور کارگردانی آن را برعهده گرفتید؟

 تقریبا ۲۰ سال قبل، حوزه هنری از طریق آقایان کوروش زارعی، فاضل نظری و ناظری عزیز، به آقای مشهدی عباس سفارش متن نمایش «اولین بازی» را داد و او این نمایشنامه را نوشت و طبق تعاملات و همکاری که من با آقایان ناظری، زارعی و مشهدی عباس داشتم، سعادت یارم شد که کارگردانی این نمایش را به عهده بگیرم.

- با توجه به قدمت نگارش متن، لطفا برایمان بگویید اولین اجرا چه زمانی و کجا انجام شد؟

 اولین بار این تئاتر سال ۱۳۸۴ در تالار هنر به روی صحنه رفت و تقریبا در این طی این ۲۰ سال، با شیوه‌های اجرایی متفاوت در کانون پرورش فکری کودک نوجوان پارک لاله، تالار هنر، پردیس تئاتر تهران به نمایش درآمده و امسال هم قسمت شده ما در حوزه هنری با حمایت و همکاری  بخش کودک نوجوان این نمایش را در تماشاخانه مهر اجرا کنیم.

- لطفا درباره نحوه اجرای نمایش زنده «اولین بازی» و ویژگی آن برایمان توضیح دهید.

  هر کارگردان وقتی که متنی را می‌خواند در ذهنش، تصوراتی اجرایی را برای خود رقم می‌زند و آن چیزی که الان شما روی صحنه می‌بینید، شیوه اجرایی بوده که بنده در ذهنم طراحی کردم.

در نهایت، با طراحان و سازندگان عروسک، آهنگساز، دکور و دیگر عوامل، موارد مذکور را به شکل اجرایی الان در آوردیم که روی صحنه می‌بینید.

در حقیقت آنچه شما در «اولین نمایش» می‌بینید، ترکیبی از شیوه‌های مختلف نمایش عروسکی مثل بونراکو و سایه‌بازی است و بازیگر نیز در کنار این فضا حضور دارد و نقش‌آفرینی می‌کند. در واقع ما در این نمایش ترکیبی از بازیگر عروسک را داریم و آن را به صحنه می‌بریم.

 اما بخش مرتبط به ائمه، کمی متفاوت است، فضای این بخش فضای خیال‌انگیز این کودک محسوب می‌شود و ما آن را در سایه‌بازی نشان داده‌ایم که بتوانیم به خوبی در سایه، فضا را برای آن صحنه‌ها طراحی کنیم. در بخشی که درباره  امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت سکینه(س) و واقعه عاشوراست، انگار که یک پرده‌خوانی مدرن را می‌بینید.

- با توجه به مخاطب کودک و نوجوان اولین نمایش، لطفا درباره نحوه روایت این اثر برایمان کمی توضیح دهید.

در این نمایش، اشیای تعزیه، به زبان نوجوانان روایتگر واقعه عاشورا هستند و ما سعی کردیم در شکل اجرایی‌، کمی آن را لطیف تر اجرا کنیم که به فضای و زبان کودکان هم نزدیک شود ولی قصه ما قطعاً قصه نوجوان هست.

 سعی‌دیگر ما در این نمایش این بود که کمی در موسیقی و شعرها (که سروده خانم آزاده فرهنگی است) شکل تیز و برنده و خشونت‌آمیز(جنگ و خونریزی) که به هر حال در واقعه عاشورا هست را به شدت تلطیف کنیم؛ و به شیوه‌ای نرم و لطیف آن را مناسب برای کودک و نوجوان به روی صحنه بیاوریم.

 در کنار لحاظ کردن این موارد، طراحی که به شکل عروسک‌ها رخ داده و تبدیل به شخصیت‌های قصه شده‌اند، چکمه پای معاویه، عمر سعد، شمشیر دست امام حسین(ع)، کلاهخود حضرت عباس(ع) و نیزه دست حرمله هست که اینها از زبان صاحبانشان واقعه عاشورا را به زبان فانتزی و کودکانه روایتگری می‌کنند و در ۴۵ دقیقه برای مخاطب کودک و نوجوان اجرای آن به روی صحنه می‌رود.

- با توجه به اهمیت واقعه عاشورا، عروسک‌ها چقدر می‌توانند در برقراری این ارتباط کمک کننده باشند و شکل ارتباطی که مخاطب می‌تواند با تماشای اولین نمایش با این موضوع بگیرد، چگونه است؟

همه ما ایرانی‌ها از کودکی در هیئت‌ها، حسینیه‌ها و مساجد بزرگ شده‌ایم؛ به قول قدیمی‌ها وقتی همه سینه سوخته امام حسین (ع) و خاندان طهارت هستیم و از کودکی پای روضه‌ها وقتی بزرگ شده‌ایم، قصه برای همه ما آشناست، حالا در متن آقای مشهدی عباس و در اجرای بنده تصویرسازی‌هایی که اتفاق افتاده برای بچه‌ها کمی کودکانه‌تر و فانتزی است.

همین که وقتی ما در قصه‌مان می‌بینیم که یک شمشیر زنده و پویا تبدیل به کاراکتر و شخصیتی شده است که حرف می‌زند و این شکل فانتزی کودکانه قطعاً برای کودکان جذابیت دارد.

دیگر اینکه می‌توانست همین عروسک‌های ما هم نباشد ما همان کلاهخود واقعی را برداریم به جای آن دیالوگ بگوییم. ولی وقتی مخاطب کودک و نوجوان است، قطعاً از فانتزی و جادوی عروسک برای ارتباطمان با مخاطبان استفاده کرده‌ایم که بتوانیم واقعه عاشورا و این حماسه را با زبان کودکانه و فانتزی برای بچه‌ها اجرا و روایت کنیم.

- لطفاً درمورد ساخت موسیقی این نمایش بیشتر برایمان  توضیح دهید؟

 آهنگساز این کار آقای محمد نژاد، یکی از بهترین آهنگسازان فیلم در حال حاضر ایران در تلویزیون سینما و تئاتر است. در آن روزهای اولی هم  که با هم کار را شروع کردیم به این نتیجه رسیدیم که به این جهت که این نمایش بر اساس اسلوب و شیوه نمایش شبیه خوانی و تعزیه هست، سعی کنیم از خود موسیقی تعزیه استفاده کنیم به ویژه اینکه در قصه ما حتی یک ترومپت هم وجود داشت.

درضمن سعی کردیم نمایش را کمی مینی‌مال‌تر جمع کنیم، البته با این وجود همچنان ۸ نفر بازیگر و صداپیشه در صحنه هستند که اگر اینگونه نمی‌شد ۱۴,۱۵ نفر می‌شدند.

- لطفا درباره صداپیشگان این نمایش برایمان بگویید.

صدای پیشگی‌های این کار توسط آقای فرشته‌نژاد، زنده یاد علی سلیمانی، همسر ایشان خانم سهیلا جوادی ایفاگر نقش مادر و خود بنده انجام شده است. اکثر صداها از جمله  صدای حضرت عباس(ع) و امام حسین(ع) بر عهده آقای فرشته نژاد است.

- برای اجرای نمایش، با مدارس و مراکز آموزشی هم تعاملی داشتید؟

قطعا در اجراهای مختلف این تعامل وجود داشته است. البته الان فصل تابستان هست و مدارس تعطیلند، اما بعضی از مراکز تابستانه پایگاه تابستانه‌ای دارند که پیگیری این مسئله، رایزنی و جذب مخاطب وظیفه دوستان در بخش روابط عمومی و مدیریت تئاتر کودک و نوجوان حوزه هنری است. 

ضمنا پیشنهاد من به آقای اسدی‌مرام و آقای عباسی این است که پویشی را تحت عنوان پویش نمایش «اولین بازی» برای کودکان کار، کودکان بی سرپرست، کودکان بد سرپرست، کودکان کم بضاعت و بی‌بضاعت  برگزار کنند و دوستانی هم که می‌توانند، بچه‌هایی در این ردیف را به صورت خیریه بیاورند. 

این پویش به نظرم می‌تواند، هم خدمتی برای بچه‌های که خیلی دسترسی  به دیدن تئاتر، فیلم و بحث‌های فرهنگی ندارد، باشد و هم اینکه بتوانیم این فرهنگ عاشورایی را به مخاطب اصلی‌مان که همین بچه‌ها هستند منتقل کنیم. همچنین با بچه‌های مساجد، مسئولان فرهنگسراها و سازمان فرهنگی هنری شهرداری می‌توان رایزنی و مکاتبه کرد، ان شالله از پایگاه تابستانی مدارس هم حمایت شود و مورد استقبال قرار گیرد.

- اتفاقا حوزه هنری، جشنواره‌ای تحت عنوان اتقان دارد که با همکاری وزارت کار انجام می‌شود و این می‌تواند در راستای تحقق این هدف باشد.

این موردی که گفتنید، بسیار عالی است. مخاطب ما هرچقدر تعدادش بیشتر باشد ما بیشتر خوشحال می‌شویم. به هر حال نمایش و تئاتر برای دیده شدن و به تماشا نشستن تولید می‌شود. 

به طوری که ما خوشحال می‌شویم در هر شب، آنقدر مخاطب زیاد باشد که حتی روی زمین بنشینند و حتی نمایش، به سانس ویژه برسد. ما از این میزان حضور به شدت استقبال می‌کنیم و امیدواریم که این امر با حمایت و تجربه شما و دوستانتان در رسانه‌ها محقق شود.

- درباره اجرای نمایش و جزئیات آن اگر مطلبی مهمی باقی مانده، بفرمایید.

اجرای این نمایش تا ۳۰ مردادماه ادامه دارد. نکته‌ای که به ذهنم می‌رسد این است که لطفا در خبرها و سایت تیوال اصلاحات اسامی انجام شود؛ نام آهنگساز ما آقای محمد فرشته‌نژاد ذکر نشده، همچنین نام عروسک‌ساز آقای علیرضا حسین پور و خانم مژده زکری عنوان نشده و طراح صحنه ما در این نمایش خانم آزاده فرهنگی هستند و با تلاش تمام این عزیزان به نمایش به سرانجام رسیده است.