به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، سید محمد محمدزاده ضیابری، در این نشست به غلط‌های فاحش در برنامه‌های زنده و حتی از پیش ضبط‌ شده صدا و سیما اشاره کرد و افزود: اخیرا با وجودی که در برنامه خبری ۲۰:۳۰ به صورت افراطی بر روی استفاده از فارسی به جای واژه‌های بیگانه در صحبت‌های مسئولان تأکید می‌شود؛ متاسفانه در همان بخش خبری و در برنامه‌های متعدد دیگر اعم از زنده و یا ضبط‌شده به کرات با غلط‌نویسی و بیان اشتباه کلمات و واژه‌ها مواجه هستیم. به عنوان نمونه استفاده از واژگان کاملا غلط «گاهن» یا «چهارماً» تبدیل به غلط‌های مصطلح شده و به ادبیات عامه راه پیدا کرده است. این در حالی است که به فرموده امام (ره) قرار بود صدا و سیما یک دانشگاه عمومی باشد.

 وی درباره رواج شدید غلط‌نویسی بیان کرد: ما که در عرصه هوش مصنوعی کار می‌کنیم، یکی از کارهای ابتداییمان گردآوری و پالایش دادگان و آموزش آن‌ها به سیستم‌ها است. اما درد اصلی ما همین غلط‌نویسی‌ها شده است. معضل اساسی ما این است که نه تنها در متن‌های محاوره‌ای، که غلط‌نویسی به هر دو شکل سهوی و عامدانه چنان زیاد شده که به متون رسمی، کتاب‌ها، مطبوعات و غیره نیز تسری پیدا کرده است. در عمل هیچ متنی را نمی‌توانیم به عنوان متن مرجع صحت بیابیم.

وی در ادامه با اشاره به اینکه نسل ( Zنسل نوجوانان) در حال اختراع زبانی جدید برای خود است، خاطرنشان کرد: این به نوعی طبیعی است چون زبان همیشه پویا و متغیر است و باید این پویایی را داشته باشد ولی نسل Z با سرعت سرسام‌آوری در حال ابداع کلمات جدید و ورود آن‌ها به زبان و منسوخ کردن کلمات قبلی است.

ضیابری دبیر کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، در ادامه ترجمه‌های ماشینی بدون بازبینی و ویراستاری را آفت برای بازار نشر دانست و گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که برای مجوز کتاب بسیار سخت‌گیرانه عمل می‌کند ممیزی‌هایش صرفا در حوزه محتوایی از منظر فرهنگی، سیاسی و مذهبی است و برایش مهم نیست که چه بلایی بر سر زبان فارسی می‌آید.

محتوای زرد

سید محمد محمدزاده ضیابری، که ریاست کارگروه حکمرانی داده و زیرساخت‌های هوش مصنوعی سازمان نصر را نیز بر عهده دارد، با اشاره به رواج «چت‌جی‌پی‌تی» هشدارداد: پیش از این با محتوای وب مشکل داشتیم چرا که با حجم عظیمی از محتوای زرد مواجه بودیم اما اکنون تولیدکنندکان محتوا با اتکا به «چت‌جی‌پی‌تی» و نظایر در حال تولید و انتشار انبوه محتوایی هستند که در بسیاری از موارد حتی از نظر صحت محتوا نیز مشکل دارد و از منظر ویراستاری نیز غلط‌های فاحش دارند.

وی ادامه داد: حجم عظیمی از محتوای منتشر شده روی وب، زرد و زائد است و از آنجایی که با هوش مصنوعی می‌توان با هزینه پایین و نزدیک به صفر محتوا تولید کرد این محتوا به شدت رو به فزونی است.

وی با اشاره به اینکه هوش مصنوعی و فناوری فقط زبان را تحت‌الشعاع قرار نداده عنوان کرد: معضل بزرگ بعدی در بعد فرهنگی و تربیتی موضوع است. تاکید کرد: نسل جدید دیگر کمتر به کتاب، مطبوعات، تلویزیون و حتی وب مراجعه می کند و بیشتر در حال استفاده از فضای پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی است. مدل تولید محتوا در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به دلیل ماهیت پر سرعت بودن با غلط‌نویسی‌های فراوان مواجه است و این موضوع بر کاهش هرچه بیشتر سواد نوشتاری و ترویج غلط‌نویسی تاثیر مستقیم دارد. این نسل همچنین سوالات خود را بی‌محابا از هوش مصنوعی می‌پرسد، سوالاتی در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، عقیدتی و پاسخ‌هایی که می‌گیرد لزوما صحیح، مناسب سن، و یا مناسب بافت فرهنگی اجتماعی وی نیستند. این نسل با تکیه بر هوش و کنجکاوی ذاتی خود می‌تواند به مرزها و محدودیت‌های سامانه‌های هوش مصنوعی را دور زده و پاسخ سوالات خود را بیابد اما ارزیابی‌های به عمل آمده حتی در جوامع اروپایی نشان از آن دارد که پاسخ‌های سیستم‌های هوش مصنوعی به دلیل عدم صحت و عدم کنترل توسط والدین، نمی‌بایست به صورت مستقیم خوراک فکری این نسل را تامین کنند.

مدیرعامل شرکت پردازش هوشمند ترگمان، سپس با اشاره به تلاش کشورهای دیگر ازجمله کشورهای عربی برای حفظ زبان و فرهنگ با اتکا به دانش هوش مصنوعی اظهارکرد: عرب‌ها پس از ایجاد مدل زبانی سفارشی «فالکون» با کمک شرکت openAI، یک مدل زبانی دیگر با عنوان «جیس» را به طور اختصاصی برای زبان عربی ایجاد کرده‌اند ولی ما در این عرصه غافل مانده‌ و در حال واگذاری این عرصه هستیم. حتی نزد برخی مسئولان این تصور وجود دارد که این نوع کارها کارهایی لوکس و بی اهمیت هستند و به مخاطرات واگذاری این عرصه توجه ندارند.

 وی افزود: با توجه به تغییرات حجم محتوای وب، حمایتی از خط و زبان فارسی نشده و در طول دو سال سهم زبان فارسی از وب که زمانی نزدیک به ۳ درصد بود و مطابق سند معماری شبکه ملی اطلاعات می‌بایست به ۴ درصد می‌رسید، به حدود ۱.۵ درصد کاهش داشته است.

محمدزاده ضیابری، در خصوص سیاست‌ها در ترویج و پاسداشت خط و زبان و بومی عنوان کرد: ما هنوز پس از دو سال از فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص ارتقای جایگاه ایران به ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی هنوز نتوانسته‌ایم بر سر یک سند میان دستگاه‌های مختلف به توافق برسیم. عرصه هوش مصنوعی عرصه‌ای نیست که بتوان تا این حد برای آن زمان از دست داد و سرعت تغییرات چنان بالا است که اگر همین امروز هم سند را منتشر و برنامه اقدام را شروع کنیم باز هم به شدت از دنیا عقب هستیم.

دبیر کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، خاطرنشان کرد: مطابق آمارهای معتبر بین‌المللی 4 درصد دانش هوش مصنوعی جهان و 5 درصد تولیدات هوش مصنوعی در کشور آمریکا مربوط به ایرانیانی است که حداقل تا پایان دوره کارشناسی را در ایران تحصیل کرده‌اند. این افراد اغلب در دانشگاه‌های دولتی درس خوانده‌اند و عملا بیش از ۱۶ سال برای آن‌ها از محل بودجه عمومی هزینه شده اما بهره‌برداری نهایی توسط بیگانگان صورت می‌گیرد. در این آمار بحث دانش هوش مصنوعی صرفا تولید مقاله نیست بلکه بر اساس شرکت‌ها و تولیدات ملموس ارزیابی شده است.

وی ضمن انتقاد از رویکردها و سیاست‌های کشور در فراری دادن دانشمندان جوان گفت: ما به کارخانه تولید نیروی کار و دانشمند برای کشورهای خارجی بدل شده‌ایم و سیاست‌های اتخاذی فراری‌دهنده معدود افرادی است که هنوز دلسوزانه در حال فعالیت در کشور هستند.

ضیابری سپس به موضوع مدل‌های زبانی بزرگ (LLMها) پرداخت و  اظهار کرد: پیشتر مدل‌های زبانی داشتیم که فقط در برخی پردازش‌های مرتبط با زبان طبیعی کاربرد داشتند. ولی اکنون LLMها همه کاری می‌کنند و می‌توانند متن‌های خیلی بزرگ بخوانند و با اتکا به یادگیری به ارائه مفهوم بپردازند. قوت اصلی LLM‌ها در این است که می‌توانند روابط بین ورودی‌ها را در فضاهایی با ابعاد بسیار بالا برقرار کنند موضوعی که لزوما از ذهن انسان ساخته نیست. LLM در حال ایجاد انقلابی اساسی در دنیا است و موضوع آن محدود به حوزه متن نیست. در حوزه‌های مختلف اعم از دارویی، ژنتیک، و غیره نیز LLM‌هایی توسعه داده شده که کار محققین و دانشمندان را تسهیل کرده است.

محمدزاده ضیابری، همچنین به تقابل و تعامل هوش مصنوعی با خط و زبان فارسی به عنوان موضوع اصلی نشست پرداخت و افزود: ما به عنوان کشور اصلی زبان فارسی، باید مرجعیت زبان‌فارسی را داشته باشیم ولی اکنون در حال از دست دادن این مرجعیت و واگذاری آن به هوش مصنوعی هستیم. در نتیجه اگر مرجعیت هوش‌مصنوعی در این حوزه را نداشته باشیم، زبان فارسی را از دست خواهیم داد. این در صورتی است که مقام معظم رهبری بارها در زمان‌ها و با دلایل مختلف در زمینه پاسداشت زبان فارسی تذکراتی داشته‌اند.

محمدزاده ضیابری، در ادامه با اشاره به وجود نگاه تهدیدآمیزی که در عرصه هوش مصنوعی در زمینه مواجهه با جنبه‌های ناشناخته آن وجود دارد، بر لزوم توأم گرفتن جنبه تهدید و فرصت تأکید کرد و گفت: هوش ماشین در حوزه‌هایی بر هوش انسان برتری پیدا می‌کند اما هنوز فاقد عنصر خلاقیت و احساس است.

تعادل میان حکمرانی بر و حکمرانی با هوش مصنوعی

وی در ادامه افزود: هوش مصنوعی فعلی خاص‌منظوره است و در یک حوزه خاص می‌تواند خروجی‌هایی را ارایه کند که حتی از عهده انسان ساخته نیست اما این محدودیت به زودی برداشته می‌شود و با توسعه AGI یا هوش مصنوعی عمومی و پس از آن ورود به عصر تکینگی و ممزوج شدن هوش مصنوعی و انسان اتفاقات بسیار پیچیده‌ای رقم خواهد خورد که می‌بایست به دقت مورد توجه قرار بگیرند. همین حالا شرکت نورالینک ایلان ماسک مجوز کاشت پردازنده در مغز را گرفته و به مرور در حال ورود به دنیایی جدید هستیم که به هیچ عنوان با دنیای ماقبل خود شباهت ندارد. با این حال باید توجه داشت که در اعصار مختلف و در انقلاب‌های صنعتی قبلی هم همواره انسان توانسته است کنترل اوضاع را در دست بگیرد و فناوری را مسخر خود کند. در نتیجه در انقلاب صنعتی چهارم فعلی و پنجم و ششم آتی هم اگر درست و به‌موقع عمل کنیم می‌توانیم از مواهب رشد فناوری بهره‌مند شویم.

رئیس کارگروه حکم‌رانی داده و زیرساخت‌های هوش مصنوعی سازمان نظام‌صنفی در ادامه در خصوص حکمرانی در حوزه هوش مصنوعی افزود: در حوزه حکمرانی هوش مصنوعی با سه مقوله مواجه هستیم حکمرانی برای هوش مصنوعی، حکمرانی با هوش مصنوعی و حکمرانی بر هوش مصنوعی. آنچه تاکنون در کشور بیشتر به آن توجه شده حکمرانی بر هوش مصنوعی بوده چرا که اغلب سیاست‌گذاران نگران تهدیدات آن هستند. کسی منکر لزوم این نوع از حکمرانی نیست؛ اما باید توجه داشته باشیم که این نوع از حکمرانی سد راه توسعه نباشد. هوش مصنوعی در خیلی از حوزه‌ها می‌تواند فایده‌های زیادی داشته باشد و باید از فرصت‌های طلایی هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف علوم پایه، مهندسی، کشاورزی و نفت و ... برای پیشرفت و حل معضلات کمک بگیریم. این فرصت‌ها صرفاً از طریق حکمرانی با هوش مصنوعی میسر می‌شود. در ‌واقع باید میان حکمرانی بر و حکمرانی با هوش مصنوعی تعادل و مصالحه برقرار کرد تا تهدیدات به فرصت بدل شده و از مواهب آن برخوردار شویم.

ضیابری در ادامه به حکمرانی برای هوش مصنوعی پرداخت و گفت: دو نوع حکمرانی بر و با هوش مصنوعی بدون حکمرانی برای هوش مصنوعی ممکن نیست. نمی‌توانیم بدون تأمین زیرساخت‌ها انتظار پیشرفتی در هیچ زمینه‌ای داشته باشیم. متأسفانه تا صحبت از زیرساخت می‌شود مسئولین تصور می‌کنند که مقصود هزینه و پول است در حالی است که با وجود اهمیت بسیار زیاد وجود زیرساخت‌های پردازشی و حمایت‌های مادی از شرکت‌های فعال در این حوزه ما بیشتر نیازمند حکمرانی برای دسترسی به دادگان و ایجاد امکان ورود به صنایع هستیم. امارات از کتابخانه ملی خودش برای آموزش مدل زبانی جیس استفاده کرده است اما هیچ کدام از ارگان ها و نهادهای ملی ما با وجود ارتزاق از بودجه عمومی کشور حاضر به ارایه هیچ نوع داده‌ای نیستند. از طرف دیگر صنایع بزرگ ما که ورود هوش مصنوعی به آن‌ها می‌تواند به شدت تحول‌آفرین بوده و موجب صرفه‌جویی‌ها و درآمدهای عظیم برای کشور شود حاضر به همکاری با شرکت‌های کوچک و متوسط اما توانمند در حوزه هوش مصنوعی نیستند و سعی دارند با همان مدل‌های سنتی هوش مصنوعی را وارد عرصه صنعتی کنند.

 سید محمد محمدزاده ضیابری، درادامه بر لزوم داشتن مدل ایرانی توسعه در زمینه هوش مصنوعی تأکید کرد و گفت: ما باید نظیر «چت‌جی‌پی‌تی» و «LLM» فارسی متناسب با فرهنگ بومی‌مان داشته باشیم که البته این کار آغاز شده اما چنان ضعیف و کوته‌نظرانه است که بیشتر در حد سرگرمی است و به هیچ عنوان با فعالیت‌های در حال انجام در سایر کشورهای فعال در این حوزه نیست. راه‌اندازی زیرساخت‌های پردازشی لازم برای هوش مصنوعی نیازمند سرمایه‌گذاری اساسی و چند هزار میلیاردی است که از عهده بخش خصوصی خارج است.

هوش مصنوعی را مسخر خود کنیم

وی ساخت زیرساخت‌های هوش مصنوعی را وظیفه دولت دانست و گفت: حاکمیت باید از فرهنگ و زبان و سایر مواردی که به عنوان حقوق اولیه ایرانیان در قانون اساسی عنوان شده صیانت کند و این مستلزم ساختن زیرساخت‌ها است. امروز و در آینده این زیرساخت‌ها مبتنی بر نیاز هوش مصنوعی تعریف می‌شود.

وی با اشاره به بیانات اخیر رهبری در مراسم ارتحال امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: دنیای امروز اقتضائات خودش را دارد و نباید با همان مدل 40 سال پیش مشکلات‌مان را حل کنیم. بنابراین، باید در زمینه زیرساخت‌ها اقدام جدی و اساسی صورت بگیرد. البته این بدان معنی نیست که پول نفت را به شرکت‌های خصولتی تزریق و بیت المال را هدر دهیم بلکه باید با ایجاد زیرساخت‌های ملی در هر سه حوزه پردازشی، حکمرانی داده‌ها و اعتمادسازی در صنایع کاری کنیم که هوش مصنوعی خود به عنوان موتور مولد و پول‌ساز عمل کند.

وی افزود در این زمینه با سندنویسی ره به جایی نمی‌بریم باید تا دیر نشده بجنبیم و اکنون که هنوز سوار قطار پیشرفت هوش مصنوعی هستیم جای خودمان را تثبیت کنیم و الا به مرور به آخرین واگن‌های این قطار منتقل می‌شویم و اگر پیاده‌مان کنند و جا بمانیم، چندین نسل را از دست داده و صرفاً مصرف‌کننده فناوری و برده تولیدکنندگان آن خواهیم بود.

محمدزاده ضیابری، درپایان به جمع‌بندی مبحث پرداخت و گفت: اگر هوش مصنوعی را مسخر خود کنیم، چنان پیشرفت و انقلابی ایجاد خواهد کرد که بیشتر از جمع فعالیت‌های تمامی علما و اندیشمندان ما در طول صدها سال خواهد بود.