یلدا در فرهنگ فارسی معین «تولد و زایش» آمده است و در لغت‌نامه دهخدا معنای «میلاد» دارد. ریشه كلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری متن پیش رو درباره آیین یلدا به قلم اسماعیلی مجللی است که در ادامه از نظر می گذرد؛
یلدا در فرهنگ فارسی معین «تولد و زایش» آمده است و در لغت‌نامه دهخدا معنای «میلاد» دارد. ریشه كلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است. در برخی منابع آمده است كه پس از مسیحی شدن رومیان، سیصد سال پس از تولد عیسی مسیح، كلیسا جشن تولد مهر را به عنوان زادروز عیسی پذیرفت. شب یلدا، در باور ایرانیان شبی است كه نور بر تاریكی چیره می‌شود و خورشید دوباره زاده خواهد شد.پ
مردم روزگاران دور و گذشته، كه كشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشكیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند كارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و كوتاهی روز و شب و جهت و حركت و قرار ستارگان تنظیم كنند و دیدند كه در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده كنند. این اعتقاد پدید آمد كه نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیك و موافق بوده و با تاریكی و ظلمت شب در نبرد و كشمكش‌اند و دریافتند كه كوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شب‌ها كوتاه تر می‌شوند. از همین رو آن را شب زایش خورشید نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند.
به دلیل دقت گاه‌شماری ایرانی و انطباق كامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یكم دی‌ماه است. برای ما ایرانی‌ها این شب با دو نام «شب یلدا» و «شب چله» شناخته‌شده است. پس از نوروز، یلدا تنها آیینی است كه همچنان به قوت خود برپاست و شكوه آن روز به روز در حال گسترش است. اینكه چرا این شب را یلدا نامیده‌اند به همان دلیل علمی‌اش باز می‌گردد كه از روز پس از آن، طول روز و طول تابیدن خورشید بر زمین بیشتر می‌شود. عده ای دلیل اینكه چرا به آن «چله» می‌گویند را كشف آتش از سوی «هوشنگ» می‌دانند. كه او كاشف آتش در ۱۰ بهمن است؛ یعنی چهل روز بعد از شب یلدا؛ دوره‌ای كه به آن چله بزرگ زمستان می‌گویند. یلدا و جشن هایی كه در این شب برگزار می شود، یك سنت باستانی است و همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی كیهانی دارد.
طولانی‌ترین شب سال، شب زایش مهربانی است. پایان فصل خزان و فرارسیدن سرما و دگرگونی رنگ زمین از زردی به سفیدی است. ایرانیان باستان با این باور كه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، برای آن جشن بزرگی برپا می‌كردند و از این رو به دهمین ماه سال دی ( دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند كه ماه تولد خورشید بود. این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می كرده اند. و به اندازه زمانی كه مردم فصول را تعیین كردند كهن است. ایرانیان برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب بركت می كردند. آیین‌هایی در این هنگام برگزار می‌شده است كه یكی از آن ها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی كه از لازمه‌های آن، حضور كهن‌سالان و بزرگان خانواده، به نماد كهن‌سالی خورشید در پایان پاییز بوده است.
همه ایرانیان اعم ازفارس، ترك، كرد، لر، بلوچ و عرب، شب یلدا را شب جشن، شادی، دور هم نشینی و صداقت می‌دانند. در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها همچون هندوانه، انار، سیب و انواع آجیل و تنقلات مصرف می شود. این میوها هر یك بار معنایی نمادین با خود دارد؛ هندوانه به‌عنوان نمادی كروی كه برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشید محسوب می‌شود، به‌عنوان مهم‌ترین میوه بر سر سفره چله قرار می‌گیرد. بردن هدیه به خانه عروس با عنوان «شب چله‌ای» در این شب برای دخترانی كه به تازگی نامزد شده‌اند، از سوی خانواده داماد، یكی دیگر از آیین های این شب به یاد ماندنی است كه خانواده‌های عروس و داماد دور هم جمع می‌شوند. همچنین رسم دیگری نیز هست و موقعی كه دختر ازدواج می‌كند و به خانه شوهر می‌رود، از طرف خانواده دختر برای آن طبقی از اقلام مصرفی آن شب به عنوان «شب چله ای» می برند.
ادبیات نیز از این آیین پُر از نماد و استعاره بی بهره نماند و شاعران ایران زمین از این پتانسیل شعری و احساسی استفاده كرده‌اند و شب یلدا را به بسیاری غم‌ها چون فراق یار و خرم‌روز را به صبح امید آن تشبیه كرده‌اند.
هنوز با همه دردم امید درمان هست/كه آخری بود آخر شبان یلدا را (سعدی)
هر شبی در غم هجرت شب یلداست مرا/كه به سالی به جهان یك شب یلدایی هست (امیرخسرو دهلوی)
صحبت حكام ظلمت شب یلداست/نور ز خوشید خواه، بو كه برآید (حافظ)
همه شب های غم آبستن روز خراب است/یوسف روز، به چاه شب یلدا بیند (خاقانی)
غنیمت دان حضور نعمت الله/كه دشمن را شب یلداست امروز(شاه نعمت الله ولی)
شب یلدا را همه ساله جشن می‌گیریم تا سنت‌های زیبای قدیم در لابه‌لای زندگی مدرن شهرنشینی‌مان حفظ شود. در ایران گاهی اوقات انطباق برخی مناسبت های سال قمری با شب یلدا، رنگ و بوی خاصی به آن می بخشد. اگر شب یلدا مصادف با عاشورای حسینی باشد، بالطبع این شب رنگ و بوی حسینی خواهد گرفت و با لعن و نفرین به قاتلان امام حسین(ع) همراه خواهد شد. ولی اگر این شب مصادف با نیمه شعبان و تولد امام دوازدهم شیعیان باشد، خودبه‌خود شادی ایرانیان را در این شب به یاد ماندی مضاعف خواهد كرد. همانگونه که یلدای امسال مصادف با ایام شهادت بانوی بزرگوار اسلام حضرت فاطمه زهراست و بنابر این غم شهادت دختر نبی مکرم اسلام را هم در یلدای امسال داریم.
انتهای پیام/
نظر شما