غلامحسین رضاپور، زبان‌شناس و پژوهشگر حوزه آموزش زبان گفت: متأسفانه سیاست گذاری‌های فرهنگی ما از مشروطه تاکنون در خصوص سهل انگاری در ترویج و حفظ زبان فارسی مقصرند. به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، سیزدهمین نشست از سلسله‌نشست‌های «زبان‌شناخت» با موضوع «امپریالیسم زبانی؛ تعامل زبانی» با حضور غلامحسین رضاپور، زبان‌شناس و پژوهشگر حوزه آموزش زبان، عصردوشنبه ۲۵ مهر۱۴۰۱در حوزۀ هنری ۴۰۷ برگزار ‌شد. درابتدای این نشست، مهدی صالحی، مجری کارشناس، اسطوره ضحاک در تاریخ ایران را تمثیلی از پدیده استعمارفرهنگی و از بین بردن مغزهای اندیشه ورز عنوان کرد و گفت: مهمترین محور برای عملیات استعمار فرهنگی، بحث زبان است. وی دراین باره خاطر نشان کرد: هر فرهنگی بر محور زبان شکل گرفته و رشد کرده است و تا زمانی که یک فرهنگ بر آن محور رشد کند، بالندگی اش را حفظ خواهد کرد و از هر گزیندی در امان خواهد بود. این عضو شورای دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری در ادامه با اشاره به تلاش استعمارگران فرهنگی به سمت وسوی فرهنگ و متمرکز شدن رسانه های شان بر حذف و استحاله فرهنگی، به آفت خوش خیالی برخی از دست اندرکاران فرهنگی در خصوص زبان فارسی پرداخت و اظهار کرد: اتفاقی که برای زبان فارسی افتاده، شکل گیری خوش خیالی است که ایستادگی هزار و چندین ساله زبان فارسی و مقابله این زبان در برابرتهاجم اعراب و مغول‌ها را بهانه‌ای برای انجام ندادن اقدامات لازم و شایسته و ناکارآمدی و سهل انگاری متولیان این امر کرده است غافل از اینکه قوه عاقله ای که در جبهه رقیب هست، با برنامه ریزی، فن‌آوری و ابزار می آید و به طرز خستگی ناپذیری برای پیش برد کارهایش دست به هر کاری می‌زند. برنامه ریزی دراز مدتی مبنی بر حذف زبان به عنوان محور فرهنگ یا از کار انداختن آن در پیش گرفته است. وی اضافه کرد: در کنار این خوش خیالی ها، با بی توجهی هایی نیز مواجهیم که مبنای شان حذف زبان است. صالحی افزود: به فکر فردای زبان مان نیستیم و این در صورتی است که رقیب ما هزار و یک تدبیر برای زبان خودش کرده است. در نتیجه نهادهای زبان، فشل و از کارافتاده شده و در این زمینه فرصت سوزی و بودجه سوزی می شود و به همین خاطر، تمام امکانات و چارچوب ها دارد از بین می رود. این مدرس زبان شناسی در ادامه به حرکت خزنده و متمرکزشدن پژوهش‌های جهان استعماری و پسا استعماری بر مقوله زبان اشاره و تذکر داد: آموزش علمی مشتمل بر زبان شناسی و ادبیات باید سراپا مراقب و مدافع زبان‌مان و همچنین نفوذ زبان رقیب باشند. وی با اشاره به اعلام یونسکو مبنی بر انقراض برخی زبان‌های دنیا و در معرض خطربودن برخی دیگر از زبان‌های زنده دنیا اظهار کرد: این یک هشدار است و چه بسا زبان‌های دیگری هم در شرف این اتفاق باشند. وی در ادامه با اشاره به مطرح بودن زبان به عنوان یک بحث سیاسی و امنیتی و درحوزه قدرت بودن آن، به بحث امپریالیسم زبانی پرداخت و گفت: بعد از واقعه یازده سپتامبر، انجمن زبان آمریکا به تشکیل جلسه پرداخت و بر لزوم مبارزه با زبان‎های فارسی، عربی و کره‌ای به عنوان زبان‌های رقیب شان تأکید کردند و بلافاصله بودجه ای 114 میلیون دلاری برای حذف و مقابله با زبان های یادشده برای شان تصویب شد. وی ادامه داد: کسانی هم به دنبال تغییر خط فارسی هستند و خواسته یا ناخواسته دارند در مسیر امپریالیسم زبانی قدم بر‌می دارند و در صدد انجام کارهایی چون حذف زبان و ادبیات فارسی از کنکور و حذف شعرخوانی و کتابخوانی هستند و همه را دارند به سوی رسانه های جدید چون فضای مجازی و بازی های رایانه ای آن هم با تکیه بر حفظ زبان اصلی این بازی ها می فرستند. این عضو شورای پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری درادامه با اشاره به رسوخ امپریالیسم زبانی درلایه های مختلف زندگی مان اظهار کرد: از 10 – 15 سال پیش داریم عنوان می کنیم که زبانی به نسل جدید آموخته ایم که نه تنها هیچ شناخت فرهنگی در بر ندارد بلکه یک شناخت ضد فرهنگی را در نظر دارد که این به طور دقیق خواسته برنامه ریزان امپریالیسم و استعمارگزان زبانی است. ازاین رو، اکنون با موقعیت خودکشی فرهنگی مواجهیم؛ اینکه این زبان دارد خودش را از بین می برد چون همه دارند بر ضد این فرهنگ قدم بر می دارند. در ادامه این نشست، غلامحسین رضاپور، زبان‌شناس و پژوهشگر حوزه آموزش زبان، بحث امپریالیسم زبانی را بحثی ریشه زننده و هویت زدا عنوان کرد و گفت: زبان و فرهنگ مبنای شناسنامه افراد است و کسانی که در صدد بیگانه کردن افراد از هویت خود بر می آیند، زبان و فرهنگ شان را از آنها می گیرند. وقتی که کسی از فرهنگ خود شرمسار باشد، دیگر نسخه‌اش پیچیده شده است. وی دراین باره خاطر نشان کرد: اصالت مردم به فرهنگ شان برمی‌گردد که به منزله کوه یخ است و پایه بزرگش در دریا است که شامل زبان، هنر و فرهنگ می شود. در واقع، تمام آنچه که در بالاست، نمودی از ریشه‌ است. بنابر این استعمارگران فرهنگی دارند قسمت زیرین کوه یخ فرهنگ‌مان را می زنند. رضاپور در ادامه با اشاره به اینکه زبان پایه اصلی فرهنگ است، هدف اصلی امپریالیسم را القا و رواج ایدئولوژی‌شان عنوان کرد و گفت: امپراطور دیکتاتورمأب زبانی، قصد تسلط بر زبان با هدف منهدم کردن پایه فرهنگ را دارد. بنا براین امپریالیسم زبانی در ابعاد مختلفی در این حوزه به فعالیت می پردازد. زبان کاری سازمان ها و ارگان‌ها را عوض می کند و در حیطه‌های مختلفی چون فن‌آوری، بانکداری، گردشگری و تجارت به این امر می پردازد. به عنوان مثال، زبان خود را بر آگهی های تجاری تحمیل می کند و بدین ترتیب امپریالیسم تفکر را شکل می دهد. این زبان شناس در ادامه هژمونی زبانی را نیازمند قدرت و توتالیته سیاسی دانست و گفت: برای شکل گیری این پدیده، زبان مهاجم باید قدرت سیاسی بالا، صادرات علوم پایه و تولید و صادرات محصولات اساسی  داشته باشد. وی با اشاره به اینکه زبان علوم ما یک روزی فارسی و عربی بوده است اظهار کرد: متأسفانه سیاست گذاری‌های فرهنگی ما از مشروطه تاکنون در خصوص سهل انگاری در ترویج و حفظ زبان فارسی مقصرند و به عنوان مثال روسیه بزرگترین مخاطب فارسی زبان است ولی یک نمایندگی در روسیه برای ترویج زبان فارسی نداریم. این پژوهشگر حوزه آموزش زبان، درادامه ادبیات را صورت استعلا یافته زبان عنوان کرد و گفت: زبان ریشه ادبیات است. بنابراین باید اول زبان را بیاموزیم و ادبیات، زبان را دلنشین‌تر جلوه می دهد. وی افزود: زبان فارسی غیرمستقیم است و متون اصلی و ارزشمند آن سرشار از استعاره است. از این رو، کسی غیر از یک ایرانی قادر به درک این استعاره‌ها نیست. وی با اشاره به نظریه ژان پیاژه، روانشناس و بیولوژیست سوئیسی، در خصوص قوه شناختی خاطر نشان کرد: زبان یکی از قوای شناختی است. یعنی شما قدرتی دارید که می تواند شناخت و تفکر شما را تعیین کند. وقتی هم که نوام چامسکی، زبانشناس آمریکایی، می گوید شما در ذهن تان یک لوح سفید دارید که محیط، چراغ های زبانی را روشن می‌کند، به گونه‌ای از تأثیر قوه شناختی پیاژه در حوزه زبان سخن می گوید. رضاپور دراین باره افزود: زبان ما بخشی از تفکر ما را می‌سازد و  مجموع دانسته‌های ما از پیرامون‌مان فرهنگ است، در واقع، فرهنگ الگوی درهم تنیده رفتار انسانی است که شامل قومیت، نژاد و مسائل مذهبی و اجتماعی و... می‌شود. این زبان شناس در ادامه این نشست به بحث ترجمه پرداخت و گفت: ورود به فرهنگ مقصد، نیازمند ابزار«زبان و ترجمه» است و یکی از آسیب‌هایی که ما در دوران مشروطه خوردیم مربوط به فرهنگ ترجمه بود. وی در ادامه به تقسیم بندی ترجمه از نگاه دکتر فرزان سجودی، زبان‌شناس و نشانه شناس، پرداخت و گفت: ترجمه براساس نظر دکتر سجودی شامل ترجمه درون زبانی که تفسیر و اقتباس از آثار گذشتگان است، ترجمه بین زبانی که نشانه های یک زبان را از زبان دیگر می گیریم و ترجمه بین نشانه‌ای مانند ساختن فیلم بر مبنای یک داستان است. وی ادامه داد: بجث اصلی ما در حوزه ترجمه بین زبانی است که باید رویکردی فرهنگی را در نظر بگیریم که در آن برغم استفاده از علم دیگران، فرهنگ و زبان خودمان را هم حفظ کنیم. وی در ادامه رویکردهای فرهنگی چهارگانه‌«خود و نه دیگری، دیگری و نه خود، هم خود و هم دیگری، نه خود و نه دیگری» را نام برد و بیان داشت که تعامل زبانی و بینازبانی براساس رویکرد سوم قابل بررسی است. مهدی صالحی در راستای سخنان رضا پور با اشاره به امپراطوری زبان فارسی و ایفای نقش میانجی این زبان در دوره‌ای تاریخی خاطرنشان کرد: زبان فارسی دراین دوره به عنوان زبان میانجی، شکل تعاملی داشته است، یعنی هم خودش را حفظ کرده و هم از زبان دیگران استفاده کرده و تلاش کرده به دیگر زبان‌ها نیز خدمت‌رسان باشد. به عنوان مثال، از عالم شرق چیزی گرفته، به زبان خودش ترجمه کرده و سپس در مسیر جاده ابریشم به عالم غرب انتقال داده است. صالحی داستان فیل مولانا که از فرهنگ بودایی هندی گرفته و در قالب زبان فارسی خلق کرده را نمونه ای ازاین تعامل فرهنگی دانست و تصریح کرد: زبان ترجمه در اینجا به دنبال رشد است ولی امپریالیسم زبانی آمده است که این تعامل زبانی را بشکند و بنابراین، استعمارگر زبانی می خواهد روی بقیه پا بگذارد و درپی این است که همه «کوکا کولا» بخورند. صالحی دراین باره خاطرنشان کرد: زبان فارسی بعد از اسلام زبانی میانجی بوده است اما در یکی دو دهه اخیر نسلی پدیدآمده که دچار یک شکاف زبانی عمیق شده که شامل شکاف‌های اخلاقی، فرهنگی و زبانی می شود. بنابر این جریان، نباید هر تغییری را لزوماً رشد تلقی کنیم و در فارسی تزی ایجاد شده که می تواند آنتی تز را منهدم کند. در واقع، فروپاشی فرهنگی موجود، اول در زبان شکل گرفته و از قضا کسانی که امپریالیسم زبانی را تبدیل به متاستاز در زبان مبدأ کرده‌اند، طوری مهره ها را می‌چیند که هرچه چاقو بسازد، دسته خودش را نمی برند. غلامحسین رضاپور، طرح بحث زبان تهرانی و شهرستانی  را هم در راستای امپریالیسم زبانی پنداشت و افزود: گویشوران زبان های محلی نباید نسبت به یادگیری زبان مادری شان به فرزندان شان به عنوان زبان اول غافل باشند و سعی براین داشته باشند که فرزندانی بدون لهجه محلی بار آورند. وی در ادامه با اشاره به اینکه کتابخانه ملی ایران مکانی آرام برای خواندن کتاب‌های آمادگی آیلتس شده است، اظهار کرد: وجود این پدیده، آن هم در مرکزی مثل کتابخانه ملی ایران، به نوعی پیروی از اهداف امپریالیسم و فرآهم کردن زمینه مهاجرت و فرار مغزها است. صالحی هم در پایان این نشست با اشاره به تلاش و اقدامات دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری درخصوص پاسداری از زبان فارسی از جمله برگزاری چنین نشست هایی، ابرازامیدواری کرد که دغدغه‌ای در راستای فهم و توجه به زبان فارسی شکل بگیرد. انتهای پیام/