«محمداسماعیل حاجی علیان» یکی از برگزیدگان نخستین دوره جایزه ادبیات حماسی است. فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی از دانشگاه هنر که نویسندگی را بصورت حرفه‌ای از سال ۱۳۸۴ شروع کرده است.
حاجی علیان تا کنون در جشنواره‌های ادبی زیادی شرکت کرده و در آن ها، حائز رتبه شده است. علاوه بر آن، آثار متعددی از او در زمینه‌های مختلف داستان کوتاه، رمان و… منتشر شده است. «اپرای مردان سبیل استالینی»، «درست یک پا روی زمین»، «می نار»، «۳۱ روز و پنج انگشت»، «چهار زن»، «ایوار»، «نیستدر جهان»، «سمفونی بابونه‌های سرخ»، «بیداری»، «ساعت دنگی»، «پاپیلو» و… از جمله آثار منتشرشده این نویسنده است.
حاجی علیان در دوره نخست جایزه ادبیات حماسی با طرح داستانی، به عنوان اثر برگزیده معرفی شد که در نهایت طرح او با نام «آتون نامه» و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شد. وی در کنار فعالیت‌های ادبی خود، در برگزاری سومین جایزه ادبیات حماسی نیز نقشی فعال داشته و در ۸ استان، کارگاه‌های آموزشی با عنوان ادبیات حماسی برگزار کرده است. او درگفت و گویی به بیان برخی از ویژگی‌های ادبیات حماسی می‌پردازد و در کنار آن، اثر «آتون نامه» را نیز معرفی می‌کند.
نوشتن «رمان» برای من دلپسندتر است
«محمد اسماعیل حاجی علیان» متولد ۱۳۵۹ در «سنگسر» استان سمنان هستم. کار نگارش داستان به صورت حرفه‌ای را از سال ۱۳۸۴ آغاز کرده‌ام و پس از آن در جشنواره‌های متعدد ادبی شرکت کرده ام. نخستین اثر منتشر شده از من که در سال ۱۳۸۸ منتشر شد، شامل مجموعه داستان‌هایی بود که در این جشنواره‌ها ارائه شده بود. در سال ۱۳۹۰ نخستین رمان من منتشر شد و تا کنون ۲۲ اثر از بنده در حوزه رمان، داستان، پژوهش، مستندنگاری و… منتشر شده است.
علاقه مندی اصلی من در حوزه پژوهش است و حتی در نوشتن داستان کوتاه نیز تلاش کرده‌ام این موضوع را مورد توجه قرار دهم. برای نوشتن یک اثر، سعی می‌کنم قالب و مدیوم متناسب با موضوع را انتخاب کنم. اما نوشتن «رمان» برای یک نویسنده از آن جهت که جهان داستانی خود را می‌سازد و ترکیبی از دانش‌های مختلف است، ویژگی‌هایی منحصر به فرد را دارد و برای من نیز دلپسندتر از سایر گونه‌های ادبی است.
افرادی که از آن‌ها آموخته‌ام
همه آنچه که امروزه نویسندگان می‌نویسند، متاثر از نوشته‌هایی است که قبلا خوانده‌اند و در مسیر تاریخ ادبیات وجود داشته است. اما درصد این تاثیر در نویسندگان مختلف متفاوت است. من کار خود را با مطالعه آثار ادبیات فرانسه آغاز کرده‌ام و بعد از آن نیز آثار ادبی سایر نویسندگان دنیا را خوانده ام. از این رو از گذشته علاقمندی خاصی به ادبیات فرانسه داشته ام. ضمن این که به واسطه این که زادگاه من سنگسر است و نویسنده بنامی مانند مرحوم «عباس معروفی» هم زادگاهی من بود، آثار او برای من بسیار تاثیرگذار بود و در حقیقت، کتابهای عباس معروفی در نقش اولین استاد برای من بود. در کنار آن و طی سال‌های متمادی، دوستان خوبی در زمینه‌های مختلف ادبی پیدا کردم و از نوشته‌ها و تجربیات آن‌ها استفاده کردم. در کنار آن، در دوره‌های مختلف آموزشی مانند «روانشناسی شخصیت» شرکت کردم. از افرادی مثل «مجید قیصری» و «حمیدرضا شاه آبادی» بسیار آموخته ام. دوست و همکار بسیارخوبی به نام «مهدی زارع» دارم که سعی کرده‌ایم آموخته‌های خود را در اختیار یکدیگر قرار دهیم. از تجربیات «محمدرضا گودرزی» در حوزه نقد و نظر و تحلیل داستان استفاده کرده ام. ضمن این که در جمع آثار نویسندگان، «کلیدر» محمود دولت آبادی تاثیر بسیار زیادی روی من گذاشت. رفاقت با مرحوم «سعید تشکری» نیز برای من بیش از ادبیات، آموختن منش و انسانیت و زندگی بود و در زمینه ادبیات نیز روی من تاثیر زیادی گذاشت و نسبت به او احساس دین می‌کنم.
ورود به عرصه داستان حماسی
علاقه به حوزه پژوهش، توجه به زادگاه و مطالعه آثار مرحوم عباس معروفی و نیز تاثیراتی که مرحوم سعید تشکری روی من گذاشت، به نوعی موجب شد که علاقمندی من به حوزه داستان حماسی افزایش پیدا کند. درست است که اثر «آتون نامه» من در جایزه داستان حماسی حضور یافت. اما رگ و ریشه‌های حماسه در اکثر آثار من وجود دارد و این علاقمندی من به ادبیات حماسی در من نهادینه شده است.
شاهنامه منشا داستان حماسی ایران است
این که شخصی شاهنامه را به درستی بشناسد، متوجه می‌شود داستان حماسی ایران از کجا نشات می‌گیرد. در شاهنامه «خردورزی»، «خردباوری» و «خرد جمعی» به عنوان سه ویژگی مهم وجود دارد که این سه ویژگی داستان حماسی ایرانی را شکل می‌دهد. شخصیت‌ها هم همچنن که در ادبیات حماسی جهان نیز وجود دارد، پادشاهان هستند و در ادامه، پهلوانان منسوب به پادشاهان و پهلوانان دیگر را شامل می‌شوند بعد از شاهنامه نیز قهرمانان مردم عادی وجود دارند که در حماسه‌های ملی و در دوره معاصر با آن‌ها مواجه بوده ایم.
ما پیشینه ادبیات عرفانی خوبی داریم که مملو از داستان‌هایی است که شخصیت در آن دچار تحول شده است. اگر در این فرآیند در ادبیات حماسی به ادبیات عرفانی مراجعه کنیم، داستان حماسی ایرانی خواهیم داشت.
روایتی از «آتون نامه»
«آتون نامه» روایتی درباره «سردار اسماعیل سنگسری» است که یکی از مردم عادی بوده که طی فرآیند و مسیر رشد، به یک شخصیت قهرمان حماسی مبدل می‌شود. پژوهش این داستان حدود ۴ سال به طول انجامید و شاید یک سال طول کشید که من توانستم در منابع تاریخی به این نکته برسم که «سردار اسماعیل سنگسری» به واسطه این که پدر او تولیت مولودخانه دامغان را داشته، به «اسماعیل دامغانی» هم مشهور بوده است. ضمن این که با وجود تحولات مهم تاریخی که در آن برهه از زمان اتفاق افتاده، حجم موارد و گزارش‌های تاریخی درباره آن تحولات بسیار کم است.
پس از آن و به واسطه‌ای که انجام داده بود، مسیر تربیتی او را مشخص کردم و به گونه ای، از تاثیر به عامل موثر رسیدم. پس از آن هم با توجه به استنادات تاریخی هر چند محدود، به خلق شخصیت داستانی این فرد پرداختم.
با توجه به این که تحصیلات من در حوزه مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی شکل گرفت، به میراث ناملموس و از جمله فرهنگ و زبان نیز علاقه زیادی دارم و پاسداشت زبان و کلمات را چیزی شبیه به استنادات تاریخی می‌دانم. وظیفه نویسنده است که کلمات و ویژگی‌های خاص فرهنگی و زبانی گذشته را حفظ و احیا کند. لذا تقریبا در همه آثار خود تلاش کرده‌ام اینگونه موارد را نیز مورد توجه قرار دهم.
نام این اثر نیز از آنجا آمده که در دوره فتحعلی شاه که این داستان شکل گرفته، به زنانی که آموزش‌هایی به دختران درباره کارهای معمول در زندگی مانند خیاطی و گلدوزی و در مجموع کارهای هنری در زندگی آموزش می‌دادند «آتون» می‌گفتند. از آنجایی که این رمان مشتمل بر مجموعه نامه‌هایی است که بین اسماعیل سنگسری و خواهرش شکل می‌گیرد، عنوان آن را «آتون نامه» گذاشتم. ضمن این که «آتون» خدای خورشید مصر بوده و ویژگی‌ها و قابلیت‌های تاویلی زیادی داشت.
اما تکنیک این داستان نیز آنگونه که بیان شد، تکنیک نامه نگاری است که از جمله نخستین تکنیک‌ها در عرصه رمان‌نویسی و داستان‌نویسی در غرب به شمار می‌آید و در ادبیات بومی خود ما نیز در ادبیات منظوم و عرفانی، رواج زیادی داشته است. از سوی دیگر این تکنیک در روایت باعث می‌شود که طول زمان روایت نیز که حدود ۱۱ سال طول کشیده، کوتاه شود و زمان‌هایی که مورد نیاز روایت نبود، حذف شود.
امیدوارم جایزه داستان حماسی به مسیر خود ادامه دهد
جایزه داستان حماسی در همین ۳ دوره برگزاری آن، موجب شده است علاقمندی جمع بیشتری از نویسندگان به ادبیات حماسی شکل بگیرد و احیای این ادبیات، افتخار بزرگی برای جشنواره است. امیدواریم این مسیر ادامه پیدا کند و این حرکت و رویش، به رشد بیشتر برسد. البته این کار مستلزم این است که در کنار ادامه کار جشنواره، شاهد گسترش آن از عرصه‌های مختلف علمی و تخصصی به فضای عمومی جامعه باشیم و موجب آن شود که نویسندگان نیز با دانش بیشتر وارد این عرصه شوند.
انتهای پیام/